ساخت سلاح شیمیائی با کمک ایران

جیمز بال

بنا بر اسناد و مصاحبه های انجام شده، سوریه زرادخانه سلاح های شیمیایی خود را ظرف سال گذشته به کمک ایران توسعه داده است و از شرکت های صوری برای خرید تجهیزات پیچیده ای که ادعا می کند مصرف غیر نظامی دارد، استفاده کرده است.

این عمل، علی رغم تلاش های آمریکا و کشورهای غربی برای جلوگیری از دسترسی دمشق به فناوری های با کاربردهای دوگانه صورت گرفته است.

این اسناد نشان می دهد که در سال ۲۰۱۰ کشورهای اتحادیه اروپا  ۱۴ ممیز ۶ میلیون دلار وسایل و خدمات فنی به وزارت صنایع سوریه فروخته اند که برخی از آنها مربوط به کارخانه های مواد شیمیایی بوده است. دیپلمات ها و متخصصین نظامی، وزارت صنایع را مسئول برنامه تولید سلاح شیمیایی می دانند.

با توجه به احتمال استفاده سوریه از این وسایل برای برنامه تولید سلاح، اتحادیه اروپا از این کشور خواسته بود تا به صورت بازرسی هایی را انجام دهد تا از نحوه استفاده از مواد و تجهیزات اطمینان حاصل کند. ولی این بازرسی ها در ماه مه سال ۲۰۱۱، زمانی که اتحادیه اروپا به دلیل سرکوب مردم توسط رژیم سوریه، تحریم هایی را بر این کشور اعمال کرد، متوقف شد.

نگرانی از سلاح های شیمیایی سوریه زمانی تشدید شد که در هفته جاری یکی از مقامات بلند پایه سوریه گفت رژیم بشار اسد در صورت “دخالت خارجی در سوریه” از سلاح شیمیایی استفاده خواهد کرد.

مقامات آمریکایی نگرانی خود را از استفاده از سلاح شیمیایی علیه مردم سوریه، به عنوان آخرین ابزار برای نگاه داشتن اسد در قدرت، ابراز داشتند. در همین حال مقامات نگرانی خود را آینده سلاح های شیمیایی سوریه در صورت سقوط ژیم اسد نیز بیان کردند.

تصویری از تلاش های سوریه برای تولید گسترده سلاح های شیمیایی زمانی ترسیم شد که مجموعه ای از مدارک از سوی اتحادیه اروپا منتشر شد و پیام های وزارت خارجه و مصاحبه به تختصصین خارجی توسط ویکی لیکس منتشرشد.

متخصصین سلاح می گویند سوریه یک برنامه دو مرحله ای را برای تولید و انبار کردن سلاح شیمیایی دنبال می کند: خرید آشکار مواد شیمیایی و تخصص از ایران از یک سو، همراه با کسب تجهیزات و مواد شیمیایی به صورت مخفیانه از کشورهای دیگر و از طریق شرکت های صوری از سوی دیگر.

این مواد اغلب کاربردی دوگانه دارند که می توانند هم در کارخانه های غیر نظامی و نیز در تاسیسات تولید سلاح بکار برده شوند.

در اسناد منتشره مربوط به سال ۲۰۰۶  از سخنرانی محرمانه مقامات آلمانی در یک گروه اتریشی نام برده شده که در کمیسیون ۴۰ کشوری اروپا برای مقابله با گسترش سلاح های شیمیایی بیان شده است. در این سند از همکاری سوریه و ایران برای توسعه یک سلاح جدید شیمیایی توسط سوریه سخن گفته شده و اشاره شده است که سوریه در حال ساخت 5 سایت جدید برای تولید سلاح شیمیایی است.

در این پیام که توسط یک دیپلمات آمریکایی تهیه شده است گفته شده “ایران در ساخت و تجهیز تاسیساتی که سالیانه می تواند ده ها تن مواد اولیه وی ایکس، سارین و گاز خردل تولید کند، همکاری می کند.” در این پیام گفته شده “مهندسان صنایع دفاع ایران” قرار است “از سوریه بازدید کنند تا مکان کارخانه و زمان بندی ساخت آن را تعیین کنند.”

بر اساس این اسناد در سال ۲۰۰۸ هم در  پیامی از سوی وزارت خارجه خلاصه ای از سخنرانی مقامات استرالیایی ذکر شده است که می گوید سوریه تلاش های خود برای انتقال منابع از مصارف غیر نظامی به توسعه سلاح را تشدید کرده است.

در این پیام آمده است “استرالیایی ها معتقدند سوریه به توسعه برنامه نظامی خود و از جمله انجام آزمایشاتی در این زمینه مصر است. سوریه در این زمینه، برخلاف برخی دیگر از کشورها، توانایی های داخلی هم دارد و تا حدی به واردات مواد اولیه نیز وابسته است…. . . . به نظر می رسد سوریه در حال وارد کردن مواد اولیه و موادی است که برای تهیه مواد اولیه بکار می رود.”

معذالک کارشناسان می گویند برای آمریکا و سایر کشورهای غربی مشکل بوده است که از دستیابی سوریه به مواد اولیه و تجهیزات در این زمینه جلوگیری کند زیرا در بسیاری از موارد این مواد دارای کاربرد غیر نظامی هم هستند.

یکی دیگر از متخصصین نیز فروش مواد با کاربرد دوگانه به سوریه را مشکوک ارزیابی کرده است.

جیمز کوینلیوان، تحلیلگری در موسسه راند گفت وسایل آزمایشی بخش مهمی از یک برنامه تولید سلاح شیمیایی محسوب می شود.

وی گفت: “یافتن اندازه ها در این امر مساله مهمی است. مثلا گاز خردل ماندگاری بیشتری دارد در حالیکه سایر گازهای اعصاب چنین نیستند. در مورد گاز های اعصاب، بخصوص سارین، میزان ماندگاری بستگی به درجه خلوص دارد و این امر باید اندازه گیری شود.”

وی گفت نمونه برنامه تولید سلاح شیمیایی سوریه نشان می دهد که کنترل تجهیزات با کاربرد دوگانه تا چه اندازه دشوار است.

وی گفت در بسیاری از موارد، شخصی که مواد شیمیایی را می فروشد لزوما نمی داند که چنین موادی در برنامه ای نظامی کاربرد دارد. وی گفت: “مواد اولیه شیمیایی صدها مصرف دارند. برای کشوری که برنامه تولید سلاح شیمیایی دارد این مواد مانند مواد آزمایشگاه دبیرستانی است.”

منبع: واشنگتن پست – ۲۷ ژوئیه