اظهارات حسن روحانی در اولین کنفرانس اقتصاد ایران که روز چهاردهم دی‌ماه بیان شد، هنوز هم مورد توجه جناح‌های سیاسی رقیب است. جنجال برنگیزترین بخش سخنان روحانی همانجا بود که از اجرای اصل 59 قانون اساسی سخن گفت: “خوب است بعد از ۳۶ سال یک بار هم که شده این اصل قانون اساسی را اجرا کنیم و برای مسائل مهم اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به جای آنکه قانونی در مجلس تصویب شود، ماده قانونی یا برنامه را مستقیم به آرای مردم و همه‌پرسی بگذاریم.”
در اصل پنجاه و نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی آمده است: “در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه پرسی و مراجعه مستقیم به آراء مردم صورت گیرد. در خواست مراجعه به آراء عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.”
گرچه حسن روحانی صریحا نگفته بود که برای چه موضوعی بهتر است که همه‌پرسی انجام شود، اما به نظر می‌رسید که توجه اصلی او به پرونده هسته‌ای ایران بوده است.
روزنامه ایران که روزنامه رسمی دولت محسوب می‌شود، دیروز در سرمقاله خود با عنوان “چه کسانی از همه پرسی بیمناکند؟” نوشت: “همه واکنش‌ها، همهمه‌ها و جنجال‌ها در فردای پیشنهاد اخیر روحانی قابل پیش‌بینی بود او بر موضوعی کلیدی انگشت نهاده بود؛ موضوعی که یک جریان سیاسی به غلط سال‌ها از آن یک تابو ساخته است. در حالی که وجود اصل همه پرسی در قانون اساسی یکی از امتیازات والای نظام مردم سالاری دینی ایران به حساب می‌آید اما در گذر زمان و رقابت فرساینده جریان‌های سیاسی غبار فراموشی بر چهره آن نشست و هم اینکه یک جریان سیاسی آن را گروگان تفسیر تنگ نظرانه خویش از قانون اساسی ساخت.”
نویسنده روزنامه ایران معتقد بود: “روحانی در انتخابات ۲۴ خرداد در یک رقابت همه جانبه با حریفان اصولگرا توانست اعتماد و حمایت مردم را جلب کند به نحوی که این اتفاق بیش از هر جا در مسأله هسته‌ای رخ داد اما هنوز چند ماه نگذشته بود که براحتی دستخوش تهاجم برخی جریان‌های سیاسی قرار گرفت تا آنجا که برخی گروه‌ها که سهمشان از آرای ۲۴ خرداد کمتر از ۱۰ درصد بود به یکباره لباس مدعیان وکالت و نمایندگی مطالبات به تن کردند. از این رو چندان دور از انتظار نیست که رئیس دولت اعتدال این بار در سایه احیای اصول بنیادین قانون اساسی بخواهد دست تحریف گران و تعدی‌کنندگان به حریم آرای مردم را کوتاه کند.”
در ادامه این یادداشت تاکید شده بود: “این اتفاق در قضیه هسته‌ای به یک طنز تلخ تاریخی تبدیل شد که جبهه پرسازوبرگ مخالفان مذاکره همه نطق‌ها و بیانیه‌های خویش علیه تیم هسته‌ای را به نام ملت ممهور کردند. پس بی‌سبب نیست که بیش از همه شبکه تندروها از پیشنهاد همه پرسی رئیس جمهوری برآشفته و نگران شده‌اند زیرا رجوع مستقیم به افکارعمومی در موضوعات کلان حکومتی برای همیشه حربه مخالفت و کارشکنی (رفراندوم) را از کف تندروها خارج می‌کند.”
این سرمقاله نشان می‌داد که احتمالا حسن روحانی هم موضوع همه‌پرسی را درباره پرونده هسته‌ای مطرح کرده است.
از طرفی محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت و معاون حسن روحانی در جمع خبرنگاران به موضوع همه‌پرسی اشاره کرد و گفت: “آیا اینکه مسئول اجرای قانون اساسی به اصل قانون اساسی مبنی بر استفاده از همه پرسی اشاره کند و بگوید خوب است به اقتضا از این اصل استفاده شود و البته مصداقی را تعیین نکند اشکال دارد؟ طرح مسئله اجرای همه پرسی بدون مصداق کار خلاف قانونی نیست و این همه اظهار نگرانی با الفاظی که زیبنده مقام دوم کشور و نظام صورت می گیرد سنجیده و مورد تائید نخواهد بود.”
تاکید چند باره سخنگوی دولت بر اینکه روحانی مصداقی برای همه‌پرسی تعیین نکرده است، نشان می داد که حساسیت ماجرا تا چه اندازه بوده است.
پس از سخنان روحانی درباره همه‌پرسی، مطابق معمول اولین حملات را روزنامه کیهان آغاز کرد.این روزنامه در یادداشتی با عنوان “دولت مراقب ام‌اس باشد” که روز شانزدهم دی منتشر شد، نوشته بود: “اگر قرار باشد کوه شعارها و همایش اقتصادی کذا، موش رفراندوم یا القای تقابل اصول و منافع ملی بزاید و فرصت خدمت صرف تدارک سناریوی جنگی- نیابتی فتح سنگر به سنگر شود، آنگاه باید گفت از جیب منافع ملی به آمریکا و غرب یارانه هنگفت می‌دهیم تا پروژه تک و شبیخون خود را پیش ببرند؛ چیزی شبیه گلوله‌گذاری و خشاب‌گذاری سلاح دشمن!”
پس از آن بود که حملات به پیشنهاد روحانی آغاز شد. خبرگزاری فارس نوشته بود: “پیش از ایشان نیز کسانی این مسئله را مطرح ساخته‌اند و بیشتر انگیزه سیاسی داشته‌اند تا حقوقی. و حقیقت ماجرا این است که هر جا در پیشبرد اهداف و برنامه‌های خود، با مخالفت یک نهاد قانونی دیگر مواجه شده‌اند، برای دور زدن قانون از رفراندم سخن گفته‌اند. مفهوم رفراندم یک بار روانی و پوپولیستی دارد که بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشتر تاکید روی این بعد بوده است.”
این خبرگزاری، گفتگویی هم با حسین شریعتمداری مدیر مسئول کیهان منتشر کرد که گفته بود: “متاسفانه رئیس جمهور حقوقدان، فرق رفراندم تقنینی و رفراندم اساسی را نمی‌داند!”
در همین حال، حمید رضا ترقی عضو شورای مرکزی حزب موتلفه به سایت خبرآنلاین گفته بود: “طرح این نوع مسائل از سوی رئیس جمهور نه تنها جایگاه قانونی ندارد بلکه امکان پذیر هم نیست. البته قبل از ایشان در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی طرح همه پرسی مطرح شده بود ولی هیچ وقت در کشور عملیاتی نشده است و چنین اختیاراتی هیچ گاه نمی تواند در دست رئیس جمهور باشد.”
اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس هم تاکید داشت: “نمی‌دانم ایشان این قضیه را بر چه اساسی مطرح کرده‌اند. اگرچه ایشان مجری قانون اساسی می‌باشند، اما نمی‌توانند کاری که بر خلاف قانون است انجام دهند. به هر حال از نظر بنده سخن و کار ناپخته‌ای صورت گرفته و نه تنها با این طرح مخالفم، بلکه صراحتا می‌گویم خیلی بی‌پایه و اساس است.”
از سوی دیگر، مهدی کوچک‌زاده، نماینده مجلس و عضو جبهه پایداری در صفحه اینترنتی خود متنی با عنوان “حسن خطر داره حسن!” منتشر کرد و درباره پیشنهاد همه‌پرسی حسن روحانی نوشت: “آیا فکر نمی‌کنید خطر درخواست برگزاری یک رفراندم دیگر آنهم بر خلاف قانون اساسی و به منظور تائید مذاکراتی که احتمال ضررش برای بسیاری از مردم اظهر من الشمس است برای ریاست شما بر دولت بیش از همه است!؟”
همچنین جواد کریمی‌قدوسی که در جلسه علنی مجلس و در جریان سوال از وزیر امور خارجه سخن می‌گفت، تاکید داشت: “آقای روحانی! درخواست همه پرسی یک درخواست آمریکایی است کشورهایی مانند آمریکا باید در اولویت سیاست خارجی ما دخالت کند.”
مهدی فضائلی، مدیرعامل سابق خبرگزاری فارس و از مدیران صدا و سیما هم طی یادداشتی در روزنامه جام‌جم حسن روحانی را به حاشیه‌سازی متهم کرد و نوشت: “بسیاری از سخنرانی‌های رئیس‌جمهور محترم از جمله آنچه درهمایش اقتصاد ایران بیان شد، خاطرات کسانی را تداعی می‌کند که با هر نطقی حاشیه‌ها می‌ساختند و چه بهره‌ها که بیگانگان نمی‌بردند و چه فرصت‌ها که از بین نمی‌رفت.” او معتقد بود که در مسائل خارجی امکان همه‌پرسی وجود ندارد.
حملات گسترده راستگرایان به روحانی، با سخنان دیروز آیت‌الله خامنه ای تکمیل شد که او نیز بدون اشاره مستقیم به موضوع خطاب به دولت گفت: “مسئولان، به لطف خدا مشغول کار هستند و همه باید به دولت کمک کنند اما دولتی‌ها هم مراقب باشند حاشیه‌سازی نکنند و ضمن خودداری از بیان حرف‌های غیرلازم، دو دستگی بوجود نیاورند و تلاش کنند وحدت و ایمان و همت ملت را مورد استفاده صحیح قرار دهند.“
