طبق بخشنامه وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، اهدا کننده و گیرنده کلیه الزاما باید دارای تابعیت یکسان باشند؛ این قانون در خصوص پناهندگان مجاز نیز لازم‌الاجرا است. با این حال رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی روز یکشنبه نسبت به فروش کلیه ایرانیان به بیماران خارجی هشدار داده و گفته است: “این بیماران با مدارک جعلی به ایران می‌آیند و برخی از پزشکان بدون بررسی مدارک، با دریافت دستمزدهای میلیونی کلیه ایرانی را به آنها پیوند می‌زنند.” موضوع را با حمیدرضا عزیزی فارسانی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس مطرح کرده ایم.او در خصوص این‌گونه عمل‌های جراحی و اظهار نظر رئیس انجمن بیماران کلیوی به “روز” می‌گوید: “مواردی از این دست وجود دارد و ما هم در جریانش قرار گرفته‌ایم. اما این موضوع خیلی شایع نیست و در واقع اپیدمی نشده است. گرچه من آمار دقیقی از این موارد ندارم اما به نظرم تذکر ایشان خیلی موضوعیت ندارد.”
مصطفی قاسمی، رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی جزئیات یکی از این پیوندها را هم فاش کرده و گفته بود: “به تازگی دو بیمار عربستانی برای انجام پیوند به ایران آمدند که یکی از آنها متاسفانه فوت کرد. سفارت عربستان در حال پیگیری موضوع است و چند نفر از تیم پزشکی را در این پرونده دستگیر شده‌اند و وزارت اطلاعات وارد جریان شده است. این عمل جراحی برای بیماران عربستانی ۳۰۰ میلیون تومان هزینه داشته است. در واقع پول کلانی رد و بدل می‌شود.”
این نماینده مجلس اما با اشاره به ممنوعیت قانونی فروش کلیه به اتباع خارجی، نظر دیگری دارد: “به نظر من اگر تامین نیاز هر کشوری از بانک‌های مختلف اعضا برآورده شده و مشکلات بیماران حل شود، این قدم مثبتی است.”
به اعتقاد اوانجام پیوند اعضای بدن ایرانیان به اتباع خارجی اگر با نیت خیر و با نیت نجات جان بیماران کلیوی صورت بگیرد کار پسندیده‌ای است: “به نظر من اگر این کار بتواند به انسان‌های دیگر به ویژه مسلمانان غیر ایرانی کمک کند، از نظراخلاقی و انسانی کار درستی است. ما هم می‌توانیم از کشورهای مسلمان دریافت اعضای بدن داشته باشیم.”
به گفته رئیس انجمن بیماران کلیوی، پیوند اعضای کلیه بین ایران و اتباع کشورهایی مثل کشورهای حاشیه خلیج فارس، آذربایجان، افغانستان و هند و… در ازای دریافت مبالغ کلان انجام می‌شود. عزیزی فارسانی در این خصوص می‌گوید: “این روند قاچاق و امکان سوءاستفاده را بالا می‌برد، اگر قرار است تبادل اعضایی صورت بگیرد باید با نظارت و وساطت وزارت بهداشت و با نیت درست و با هدف حل مشکلات و نجات جان بیماران باشد، نه اینکه مورد سوءاستفاده برخی افراد قرار بگیرد و گروه‌های مافیای برای آن تشکیل شود و از این کار سود ببرند. این کار طبیعتا زشت و ناپسند است.”
گیرنده خارجی بازار را آشفته می‌کند
“در سال‌های اخیر گزارش تخلف برخی بیمارستانها در خصوص پیوند کلیه ایرانی به غیرایرانیان به وزارت بهداشت ارسال شده است؛ وزارت بهداشت کوتاهی کرد چرا که باید در بیمارستان را می‌بست. ما بارها به وزارتخانه تذکر دادیم اما سهل انگاری می‌شود.” این را مصطفی قاسمی، رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی گفته و ادامه داده است: “متأسفانه برخی از پزشکان بر روی بررسی مدارک بیماران سهل‌انگاری می‌کنند در حالی که بیمار خارجی کاملاً مشخص است که عرب یا افغان است. در واقع برخی پزشکان پای‌بند به قانون نیستند و به راحتی مدارک جعلی را دریافت می‌کنند.”
این در حالی است که سجاد رضوی، رئیس اداره نظارت بر درمان وزارت بهداشت و درمان چندی پیش با اشاره به این قبیل پیوندها گفته بود: “اخیرا در برخی بیمارستانها تخلفاتی مشاهده شد که برخورد جدی از سوی وزارت بهداشت و درمان صورت گرفت و حتی منجر به تعطیلی برخی از آنها نیز شد. این مساله مربوط به وضعیت سلامت اخلاقی کشور است و حیثیت و سلامت افراد جامعه را هیچگاه به خطر نخواهیم انداخت.”
او دلیل این ممنوعیت را هم این‌طور عنوان کرده است: “چنانچه دهنده پیوند ایرانی باشد و گیرنده عضو یک فرد خارجی، بازار آشفته‌ای ایجاد خواهد شد و اغلب اهدا کنندگان ایرانی به سمت مبالغ هنگفت رفته و دیگر پیوندها برای بیماران نیازمند ایرانی انجام نخواهد شد.”
به همین منظور در دستورالعمل اهدا و پیوند کلیه از اهدا کنندگان زنده وزارت بهداشت هم آمده است: “انجام پیوند کلیه در اتباع خارجی صرفا با اخذ مجوز کتبی از «اداره پیوند و بیماریهای خاص» (حتی در موارد تابعیت یکسان) صورت می‌گیرد. اخذ مجوز لزوما قبل از بستری و انجام عمل پیوند صورت می‌گیرد.”
سیامک مره صدق، عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی هم اردیبهشت ماه امسال علت وجود این قانون را حفظ کرامت انسانی ایرانیان دانسته و گفته بود: “برخی از کشورهای جهان به مراکز فروش کلیه تبدیل شده‌اند که پولدارها به آن کشورها می‌روند و کلیه یا دیگر اعضای بدن را خریداری می‌کنند و از آن کشور خارج می‌شوند.”
او به موردی که در یکی از بیمارستان‌های شمال شهر تهران اتفاق افتاده نیز اشاره کرده بود: “در این بیمارستان یکی از متخصصان بخش اورولوژی با اخذ مبلغ نجومی، یک فرد غیر ایرانی که متولد یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس بوده را با کارت ملی ایرانی در بیمارستان بستری می کند و قصد انجام عمل پیوند کلیه از یک دهنده ایرانی را داشت که خوشبختانه مسئولان وزارت بهداشت متوجه این موضوع می‌شوند و روز قبل از عمل از انجام آن جلوگیری می‌کنند.” به گفته او طبق قانون، پیوند به بیمار خارجی در ایران ممنوع است مگر اینکه دهنده عضو نیز خارجی باشد و همراه بیمار به ایران آمده باشد.
قیمت کلیه به وزارت بهداشت مربوط نیست
بنا بر آمارها در ایران سالانه حدود ۲۵۰۰ پیوند کلیه انجام می‌شود که دوسوم آن پیوند از زنده به زنده و یک سوم از مرگ مغزی است. در ایران خرید و فروش کلیه منع قانونی ندارد و سال‌هاست افرادی که اغلب به دلیل مشکلات مالی شدید مایل به فروش کلیه خود هستند، آگهی‌های فروش را نزدیک بیمارستانها منتشر می‌کنند.
محمد آقاجانی، معاون درمان وزیر بهداشت می‌گوید هر چقدر پول میان دهنده و گیرنده رد و بدل می‌شود روابط شخصی است که ربطی به وزارت بهداشت ندارد: “ارتباطات بین دهنده و گیرنده از کنترل وزارت بهداشت خارج است و مسائل انسانی، عاطفی، اجتماعی و اقتصادی که بین دو نفر ممکن است رخ دهد به ما مربوط نیست و ما به مسائل خصوصی افراد ورود نمی‌کنیم.”
او همچنین گفته آنچه که بر آن نظارت می‌شود، بیمارستان‌هایی است که عمل پیوند را انجام می‌دهند و باید به طور کامل ضوابط را رعایت کنند و در مقولات غیرقانونی وارد نشوند.
رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی اما می‌گوید: “عدم نظارت وزارت بهداشت حرکت اشتباهی است و پیوند کلیه ضربه سختی خواهد خورد و از سوی دیگر با ادامه چنین روندی قیمت کلیه افزایش می‌یابد و پیش بینی می‌شود پیوند کلیه نیز رکود کند.”
داریوش آرمان، دبیر انجمن حمایت از بیماران کلیوی نیز اسفندماه گذشته گفته بود: “بیماران دریافت کننده کلیه، فریب سودجویان و آگهی‌هایی را که در وب‌سایت‌ها و بر دیوار بیمارستانها و دفاتر انجمن نصب می‌شوند، نخورند و بیش از ۹ میلیون تومان برای دریافت کلیه نپردازند. این انجمن، ۱۰۰ درصد پرداخت دهها میلیونی خرید و فروش کلیه را تکذیب می‌کند و اصولاً اعتقادی به خرید و فروش کلیه ندارد.”
اما گویا خرید و فروش کلیه، چه این انجمن به آن اعتقاد داشته باشد یا نه، در جریان است و اکنون ابعاد بین‌المللی هم پیدا کرده، به طوری که پای خریداران خارجی کلیه هم به ایران باز شده است.
عکس تزئینی است
