یک روز پس از آنکه برابری نرخ دلار و ریال در بالاترین قیمت در تاریخ خود قرار گرفت و هر دلار آمریکا در بازار ایران تا 1800 تومان هم فروخته شد، در آخرین ساعات روز گذشته قیمت دلار با کاهش ناگهانی160 تومانی به 1620 تومان رسید. در عین حال بانک مرکزی دیروز قیمت رسمی هر دلار را باز هم افزایش داد و آن را 1118 تومان تعیین کرد.
به گزارش خبرنگاران روز از تهران روز گذشته صرافیهای خیابان فردوسی فروش دلار را با قیمت 1660 تومان آغاز کردند. قیمتی که تا ساعت 12 ظهر به 1730 تومان رسید. قیمت خرید دلار نیز در این ساعات 1690 تومان بود. اما شوک افزایش ناگهانی قیمت و عدم ثباتی که بازار ارز یک روز قبل از آن تجربه کرده بود به شکلی مشهود ریسک خرید و فروش را در بازار ارز بالا برده بود؛ مساله ای که موجب شد تا به شکلی مشهود میزان تبادل ارز و ریال در روز سه شنبه کاهش پیدا کند.
خریداران دلار و ارز دیروز بر این عقیده بودند که دلیل کاهش عرضه در بازار تلاش برای حفظ قیمت ارز از سوی فروشندگان است. فروشندگان ارز اما ضمن تکذیب این مساله، دلیل کاهش عرضه را کمبود دلار و ارز در بازار میدانستند؛ مسالهای که به زعم آنها در روزهای آینده پررنگتر خواهد شد مگر آنکه بانک مرکزی ایران فکری برای دور زدن و بی اثر کردن تحریمها بکند.
با این وجود رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت خارجه در کنفرانس خبری دیروز خود تاکید کرد که “با یک بررسی کارشناسانه موضوع نوسانات نرخ ارز در حال پیگیری است تا دلایل آن مشخص شود. به طور قطع این مساله ارتباطی به بحث های تحریم و سیاست خارجی ایران ندارد.”
دیروز اما قیمت دلار و ارز در بازار تهران نتوانست به رکوردی بهتر از 1730 تومان دست پیدا کند. چرا که از ساعت 2 بعد از ظهر به بعد کاهش قیمت‌ها شروع شد تا آنکه در ساعات پایانی خرید و فروش تابلوی صرافیهای تهران رقم 1620 تومان را برای هر دلار آمریکا ثبت کرد. نکته قابل توجه اینکه یک ساعت بعد از شروع سیر نزولی قیمت ارز، برخی از فروشندگان عرضه را متوقف کردند، به امید آنکه بتوانند ارز را در روزهای آینده با قیمتی بالاتر از این به فروش برسانند.
فروشندگان ارز در گفتگو با روز بر این مساله تاکید داشتند که کاهش قیمت روز گذشته موقتی است و بازار ارز قطعا در روزهای آینده باز هم شاهد اوج گیری قیمت‌ها خواهد بود؛ مسالهای که بانک مرکزی ایران آن را قبول ندارد، چرا که معاون نظارتی بانک مرکزی کاهش قیمت‌ها در روز سه شنبه را به بازگشت ثبات به بازار ارز به دلیل اعزام بازرسان بانک مرکزی به سطح بازار نسبت داده است.
کلاهبرداری در بازار پریشان ارز
نوسانات قیمت ارز در بازار تهران آنقدر شدید شده که طی روزهای گذشته برخی سایتهای منتشر کننده قیمت ارز و طلا چون سایت “مثقال” در چند مقطع به دلیل افزایش حجم بازدید از دسترس خارج شدند. به گزارش شفاف نیوز حجم بازدید سایت مثقال در 3 ماه اخیر 115 درصد افزایش پیدا کرده و با بیش از 50 هزار بازدید روزانه، جزء پر بازدید ترین سایتهای کشور به شمار می رود.مشکلات این سایت اما به همین مساله خلاصه نمی شود، چرا که در آخرین ساعات شب گذشته این سایت به دلایلی که هنوز مشخص نیست، توسط دولت فیلتر شد.
دیروز اما خبر دیگری نیز در بازار تهران دهان به دهان میگشت که باعث تشدید موج نگرانی عمومی از ادامه شرایط کنونی شده بود. این خبر چیزی نبود جز کلاهبرداری بزرگ در بازار ارز تهران که بازار موبایل و کامپیوتر ایران را نیز درگیر خود کرده است. به گزارش خبرنگار مهر، ماجرا از این قرار است فردی که در بازار ارز تهران بزرگ، از بازاریان دلار تحویل می‌گرفت و در امارات متحده عربی درهم تحویل می‌داد، اخیرا کلاهبرداری بزرگی کرده است و فعلا بازاریان در جستجوی وی هستند.
البته در بازار شایعه شده که این فرد به خارج از کشور فرار کرده است. ارقام متفاوتی درباره میزان کلاهبرداری آقای “ر” در بازار ارز اعلام می‌شود. برخی بازاریان میزان این کلاهبرداری را 500 میلیارد تومان و برخی دیگر آن را بیش از 800 میلیارد تومان عنوان می‌کنند. هنوز دستگاه‌های ذی‌ربط درباره صحت یا عدم صحت این کلاهبرداری ارزی موضع‌گیری نکرده‌اند.
سیاست نا مشخص دولت
همزمان با این اتفاق ابراهیم درویشی، معاون نظارتی بانک مرکزی در مصاحبه با مهر با بیان اینکه عده ای از سودجویان در بازار ارز به راه افتاده اند و پول‌های مردم را می‌گیرند، گفت: “شدیدا به مردم نسبت به این موضوع هشدار می دهیم تا مراقب سرمایه های خود باشند.”
معاون نظارتی بانک مرکزی همچنین افزود: “فعالان تجاری هیچگونه نگرانی نداشته باشند، زیرا در یکی دو روز آینده ارز مورد نیاز آنها تامین خواهد شد. ارز مورد نیاز وارد کنندگان با تمهیدات اندیشیده شده به زودی تامین می شود.”
اما به نظر نمیرسد اوضاع به همین راحتی که ابراهیم درویش گفته قابل کنترل باشد، چرا که مقامات بانک مرکزی ایران بعد از چند ماه مقاومت در قبال اتخاذ سیاستی مشخص برای کنترل بازار ارز اعلام کردند که به منظور دریافت راهکار برای برون رفت بازار از وضعیت فعلی از جمعی از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی برای همفکری و دریافت نظرات دعوت به عمل آوردهاند.
این دعوت به دنبال آن صورت گرفته که افزایش نرخ دلار در بازار غیررسمی و نتیجه ندادن سیاست‌های کنترلی در 10 ماه گذشته با اعتراض فعالان و کارشناسان اقتصادی روبه‌رو شده است. پیشتر بانک مرکزی تقریبا تمام هشدارهای کارشناسان را نسبت به تلاطم بازار ارز نا دیده گرفته بود. اکنون تحلیلگران اقتصادی معتقدند بانک مرکزی باید به جای تاکید بر کنترل نرخ ارز به دنبال ثبات بخشی در بازار از طریق ابزارهایی مانند بازار آتی ارز باشد.
پیش از این محمود احمدی‌نژاد سخن ازبازبینی سیاست‌های ارزی گفته و وزیر اقتصاد در تایید اظهارات وی اعلام کرده بود: “سیاست‌های عرضه و تخصیص ارز باید بازبینی شود و رییس‌جمهور محترم نیز در این خصوص، دستور لازم را به بانک مرکزی داده است.”
به این ترتیب در بازاری که تا همین چند ماه پیش نرخ‌ها برای هفته‌ها با کمترین نوسان درجا می‌زد دلار در یک روز و به عبارت دیگر در چند ساعت صد تومان گران یا ارزان می‌شود. در چنین شرایطی عجیب نیست که خیل مردم برای خرید به چهارراه استانبول سرازیر شوند و مقدمات رسیدن قیمت به دو‌هزار تومان را فراهم کنند.
این مساله را این روزها می‌شود از شلوغی غیر عادی خیابان فردوسی کاملا فهمید. در صرافی‌هایی که حاضر به فروش دلار و ارز نبودند و به بهانه نداشتن حتی یک دلار، خریداران را به پاساژ “افشار” هدایت می‌کردند. در هیاهوی این پاساژ افراد تازه وارد به راحتی قابل شناسایی هستند. کسانی که حداکثر در همین دو سه ماه اخیر با بازار ارز و دلار آشنا شدهاند و افزایش قیمت نیز روز به روز آمار آنها را افزایش میدهد. روز گذشته شلوغی پاساژهایی چون پاساژ افشار آنقدر شدید بود که در ساعات میانی روز برای ورود به این پاساژ صف انتظار تشکیل شده بود. این دست پاساژها جایی است که در آنها ارز توسط برخی افراد پیش فروش می‌شود.
فاصله حرف تا عمل دولتیها
محمود بهمنی اما یک روز بعد از ثبت رکورد ۱۸۰۰ تومان برای هر دلار آمریکا گفت: “نوساناتی که طی روزهای اخیر در بازار ارز مشاهده می‌شود بیش از هر چیز منشا روانی دارد و نمی‌تواند تداوم پیدا کند.”
وی به فعالان بازار توصیه کرده که “به هیچ وجه مرعوب جهش‌های مقطعی یا نوسانات لحظه‌ای نشوند، چرا که این رفتار دقیقا همان خواسته‌ای است که دشمنان نظام جمهوری اسلامی از اعمال تحریم‌های به ناحق و بی‌پایه دنبال می‌کند.”
درست سه ماه پیش از این سخنان در روز 13 مهرماه که دلار 1250 تومان بود، محمود احمدی نژاد در جمع مردم همدان به بحث بازار ارز و فعالیت‌های عده‌ای در این بازار اشاره کرده و گفته بود: “در بازار ارز نیز این کار را (اخلال در بازار) می‌کنند. ما آنقدر ذخیره ارزی داریم که تمام نیازهای کشور، تمام واردات کشور و مسافرت‌های کشور را به خوبی انجام دهیم، به خدا اگر این زشت‌کاری‌ها و خودخواهی‌ها نباشد قیمت ارز باید پایین بیاید. الان یک دلار آمریکا در اقتصاد ما به اندازه 900 تومان هم نمی‌ارزد. آنها وارد می‌شوند و هرچه بانک مرکزی می‌ریزد می‌خرند و فضاسازی می‌کنند و می‌گویند قیمت ارز باید بالا برود چرا؟”
اما اتفاقات ماههای گذشته به خوبی نشان میدهد که آنچه در “عمل” اتفاق می افتد با آنچه دولتمردان “حرف” آن را می زنند، فرقش از زمین تا آسمان است.
مخالفت ظاهری دولت و رئیس آن با افزایش نرخ ارز با وجود دستوراتی که احمدی نژاد بارها در سال جاری به بانک مرکزی داده تا بازار ارز را ساماندهی کند، در مقایسه با آنچه در عمل اتفاق می افتد شائبه های زیادی را از اقتصادی گرفته تا سیاسی در اذهان ایجاد کرده که خیلی از آنها دور از ذهن نیست. این البته جدا از نظر عده زیادی از کارشناسان اقتصادی و حتی نمایندگان مجلس شورای اسلامی است که معتقدند گرانی ارز در حقیقت سناریوی دولت برای جمع آوری سرمایههای سرگردان مردم و جبران کسری بودجه است.
سیاست‌های بانکی دولت از جمله پایین آوردن نرخ سود بانکی نیز که سرمایه‌ها را از بانک‌ها به سوی بازارهای سودآور‌تر چون بازار ارز و طلا روانه کرده بر پر رنگ شدن این شائبه دامن زده است.
خسارت نوسانات نرخ ارز
این دست سیاستها باعث شده تا حتی صدای اعتراض بسیاری از نهادها و فعالان اقتصادی بلند شود؛ تا آنجا که دیروز رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران با انتقاد شدید از عملکرد بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار در مورد نوسانات نرخ ارز گفت: “شورای پول اعتبار باید در قبال خسارت تاریخی نوسانات نرخ ارز پاسخگو باشد.”
به گزارش خبرگزاری مهر یحیی آل اسحاق روز سه شنبه در جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران افزود: “فعالان اقتصادی به شدت نگران تداوم قیمت ارز هستند. شرایط فعلی بازار ارز به نفع سرمایه گذاران اقتصادی و تولید کنندگان و حتی فروشندگان و خریداران نیست و اصناف خرده فروش نیز از التهابات ارزی متاثر شده اند.”
در همین ارتباط اکو نیوز گزارش داده که قیمت‌ها در بازار لوازم خانگی هم به شدت افزایش یافته و قیمت نهایی بسیاری از کالاها در شکل نامعلومی به‌سرمی‌‌برد. گزارش‌های خبرنگاران روز از سطح شهر نیز حاکی از آن است که افزایش لحظه‌ای قیمت دلار سبب شده است تا بسیاری از مغازه‌ها از فروش لوازم خانگی و صوتی و تصویری خودداری و در برخی موارد، مغازه‌های خود را تعطیل کنند.
روزنامه ابتکار نیز از قول یک فعال بازار لوازم خانگی از تعطیلی نمایندگی ال‌جی و سامسونگ به مدت حدا اقل سه‌هفته خبر داد و نوشت: “به دلیل نامعلوم بودن قیمت دلار، این نمایندگی‌ها هیچگونه جنس و کالا را برای فروش ارسال نمی‌کنند و سفارش نمی‌پذیرند.”
به گفته این فعال صنفی در اوج گرانی، متقاضیان هم بیشتر می‌شوند و اصرار بر خرید کالاهای ضروری دارند. نکته قابل توجه اختلاف بسیار زیاد قیمت کالاها در ایران و اروپا است. خریداران ایرانی باید بعضی کالاها را با قیمت‌های بالاتر از همان جنس در اروپا خرید کنند و این مسئله بسیار قابل تامل است.
این در حالی است که رییس اتحادیه کشوری لوازم خانگی هم، چندروز پیش اعلام کرده بود «تا 10 روز آینده نرخ‌ها در بازار لوازم خانگی افزایش می‌یابد، چرا که کارخانه‌ها بلاتکلیف هستند و نمی‌خواهیم در تولید وقفه بیافتد.» اما آنچه در بازار مشاهده می‌شود، اینست که فروشندگان منتظر اعلام اتحادیه کشوری لوازم خانگی نمانده و خود قبل از افزایش رسمی قیمت‌ها دست به‌کار شده و قیمت‌ها را افزایش داده اند.
