سفری به کتاب فروشی محمد زهرایی؛
یادگار دوست
محمد زهرایی درگذشت. انتشار این خبر نابهنگام، برای اهالی نشر، نویسندگان و کسانی که به شکلی با کتاب سر و کار دارند، اتفاقی تلخ و ناباورانه است. در میان خیل بی شمار ناشران کشور، زهرایی نمونه یک ناشر با فرهنگ، خوش ذوق و اهل اندیشه بود. کتاب هایی که او منتشر کرده است، هرکدام نشان دهنده درک عمیق او از نویسندگی و صنعت چاپ و نشر است. کتاب های کارنامه با اسلوب و الگویی خاص و منحصر به فرد، یادگارهای جاودان او در حوزه انتشار کتاب است. درباره او گفته اند که او کتاب هایی که برای انتشار به نشر کارنامه سپرده می شده را خود شخصا می خوانده است. این مسئله شاید یکی از عجیب ترین خصیصه هایی باشد که کسی بتواند برای یک ناشر مثال بزند. عموما ناشرانی که می شناسیم، یا کارشناس کتابی برای خود استخدام می کنند و یا با درخواست از نویسنده که کتاب را موازی با قوانین سانسور بنویسد و ترجمه کند، خود به کار مدیریت امور نشر می پردازند. جدای از دقت و وسواس زهرایی در خوانش آثار، او آشنایی کاملی با صفحه آرایی، نوع قلم، جلدسازی و جنس کاغذ مصرفی داشت و حس زیبایی شناسی او تکمیل کننده این اطلاعات بود تا خوانندگان فارسی زبان برای نخستین بار شکل و شمایل دیگری از کتاب را تجربه کنند. برای نمونه در کتاب “حافظ به سعی سایه”، او در شناسنامه کتاب، اسم و نوع قلم های به کاررفته در کتاب را توضیح داده است که نشان از گزینش دقیق او برای جزء جزء عناصر کتاب دارد. او در این باره گفته است: “من ناشر و همکار نشرم، الگوسازی می کنم و کار خودم را روی متن پیاده می کنم. به کاری که نویسنده یا مترجم تایپ کرده و پاکیزه به دستم می رساند، مثل دست نویس نگاه می کنم و روی اجزای مختلف آن فکر و برنامه ریزی می کنم. وقتی به شاهکارهایی چون تاریخ بیهقی، رباعیات خیام، دیوان حافظ یا مولانا و سعدی و نظایر آن فکر می کنم، همه این مشکلات را حل شدنی می بینم… به همان اندازه که یک جوان محیط زیستی به تحلیل رفتن لایه اوزون حساس است و خودش را مسئول می داند، من هم نسبت به ثبت درست و به همان اندازه زیبای این آثار احساس مسئولیت می کنم.”
محمدزهرایی الگو و نمونه یک ناشر حرفه ای بود که برای اولین بار در تاریخ نشر ایران، به عنوان ناشر، “هنر” را با “صنعت نشر” در هم آمیخت.
وی صاحب شهر کتاب نیاوران بود که با ایجاد فضایی متفاوت توانسته بود جمع زیادی از علاقه مندان به فرهنگ کتاب خوانی را جذب کند
این گزارش تصویری که یکی از خوانندگان هنر روز در اخیار ما قرار داده است سری به این کتاب فروشی بعد از مرگ زهرایی زده ایم.
