فرزند آیت الله حسینعلی منتظری در مصاحبه کوتاهی با روز تاکید کرد “تلاش های مذبوحانه ای” که برای حذف این مرجع تقلید شیعه از تاریخ ایران و جمهوری اسلامی صورت می گیرد، نتیجه ای نخواهد داشت.وی همچنین تاکید کرد که آیت الله منتظری تا روز آخر عمر امیدوار بود که رهبران و مسئولان مملکت، اشتباهات گذشته را جبران کنند، به حق حاکمیت ملت احترام بگذارند، از سخت گیری علیه مردم و زندانیان سیاسی بکاهند و زندانیان بی گناه را آزاد کنند تا مردم آنها را ببخشند.
احمد منتظری در این مصاحبه با اشاره به برخورد گسترده و دستگیری تعداد زیادی از طرفداران آیت الله منتظری در جریان مراسم ترحیم و چهلم او در سال 1388 گفت که درخواستی برای برگزاری مراسم دومین سالگرد پدرش به نهادهای مسئول نداده زیرا “بنا بر تجربه” می دانسته که یا با این درخواست موافقت نمی شود و یا اگر هم بشود، امکان تامین امنیت مردم شرکت کننده از طرف خانواده آیت الله منتظری وجود ندارد.
او در عین حال خبر داد که با توجه به فضای شهر نجف آباد که زادگاه این مرجع تقلید شیعه است، اعضای خانواده آیت الله منتظری همراه با مردم این شهر در مراسم دومین سالگرد درگذشت او شرکت می کنند.
خانواده آیت الله حسینعلی منتظری روز گذشته با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد به علت آنکه نمی تواند “امنیت شرکت کنندگان” در دومین مراسم سالگرد درگذشت این مرجع تقلید منتقد حکومت ایران را “تضمین” کند و همچنین به دلیل “در اختیار نداشتن مکان مناسب جهت برگزاری مراسم” از برگزاری آن خوددداری می کند.
در این اطلاعیه تاکید شده که خانواده آیت الله منتظری در شرایطی دومین سالگرد درگذشت او را سپری می کنند که “دفتر او پلمب است و آثارعلمی‌اش حتی شرح نهج‌البلاغه همچنان از چاپ شدن ممنوع می‌باشد. حسینیه شهدا محل تدریس ایشان که 14 سال قبل مظلومانه پلمب گردید همچنان ظالمانه مسدود است.”
آیت الله حسینعلی منتظری روز 29 آذرماه سال 1388 در شهر قم درگذشت. مراسم تشییع جنازه او که در ماه های پس از آغاز جنبش اعتراضی به انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد، شهر قم را به محل یکی از بزرگترین تظاهرات منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی تبدیل کرد.
تعداد شرکت کنندگان در این مراسم که با عکس های آیت الله درگذشته و نمادهای سبز رنگ جنبش اعتراضی در آن حاضر شده بودند، بالغ بر صدها هزار نفر تخمین زده شد. میرحسین موسوی و مهدی کروبی، رهبران جنبش سبز نیز در این مراسم شرکت کردند.
پس از اتمام مراسم تشییع جنازه، تعدادی از طرفداران جمهوری اسلامی با در دست داشتن عکس هایی از آیت الله خمینی و آیت الله خامنه ای، رهبران پیشین و کنونی حکومت ایران به خیابان های قم آمدند و علیه آیت الله منتظری و حامیانش شعار دادند.
در جریان این اتفاقات، درگیری هایی نیز در مقابل منزل این مرجع تقلید درگذشته صورت گرفت که به بازداشت تعدادی از هواداران و حتی اعضای خانواده او منجر شد. این حوادث در جریان برگزاری مراسم بعدی نیز تکرار شد.
حضور پر تعداد طرفداران و مقلدان آیت الله منتظری و همچنین همراهان جنبش سبز در تشییع جنازه او، باعث شد تا نهادها و مسئولان امنیتی از برگزاری مراسم ترحیم مشابه در برخی از شهرها مانند اصفهان، شیراز و زنجان جلوگیری کنند.
همسر آیت الله منتظری چند ماه پس از او درگذشت و مراسم تشییع جنازه او نیز تحت تدابیر شدید امنیتی برگزار شد.
احمد منتظری در آن هنگام گفته بود ماموران امنیتی پس از غسل پیکر مادرش، جنازه او را با خود بردند و به این ترتیب “برای اولین بار در تاریخ، تشییع جنازه بدون جنازه انجام شد.”
از قام مقامی رهبری تا عزل و حصر
آیت الله حسینعلی منتظری از روحانیون شاخصی بود که در جریان پیروزی انقلاب اسلامی سال 1357 در کنار آیت الله روح الله خمینی از اصلی ترین چهره های انقلاب بود.
او پس از پیروزی انقلاب، ریاست مجلس خبرگان قانون اساسی که وظیفه تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی داشت را بر عهده داشت و در سال 1364 توسط مجلس خبرگان رهبری به عنوان قائم مقام رهبری و کسی که قرار بود پس از آیت الله خمینی، مقام رهبری جمهوری اسلامی را عهده دار شود، انتخاب شد.
با بازداشت مهدی هاشمی برادر هادی هاشمی، داماد آیت الله منتظری که در افشای رسوایی مک فارلین مربوط به فروش اسلحه و تسلیحات نظامی از سوی آمریکا و اسرائیل به ایران در جریان جنگ با عراق، نقشی اساسی داشت و اعدام او در سال 1366 اختلافات آیت الله منتظری با دیگر حاکمان جمهوری اسلامی بالا گرفت.
قائم مقام وقت رهبر جمهوری اسلامی سپس در جریان اعدام های سیاسی سال 1367 نامه های اعتراضی متعددی به آیت الله خمینی نوشت و از قتل های دسته جمعی مخالفان نظام در زندان ها و تجاوز به زنان و دختران زندانی پرده برداشت.
در نهایت روح الله خمینی در فروردین ماه 1378 دستور عزل حسینعلی منتظری را از قائم مقامی رهبری صادر کرد.
موضع گیری های اعتراضی این روحانی شاخص پس از درگذشت آیت الله خمینی و رهبری آیت الله خامنه ای هم ادامه یافت. آیت الله منتظری در 21 بهمن 1371 و در سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، سخنان تندی علیه “جو خفقانی و ارعاب حاکم بر جامعه” ایراد کرد که حمله نیروهای نظامی، حزب اللهی و بسیجی حکومت به خانه و دفتر او را به دنبال داشت.
این حملات به طور مکرر ادامه یافت تا اینکه با سخنرانی روز 23 آبان 1376 آیت الله منتظری که در آن انتقادات تندی را علیه آیت الله خامنه ای و نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی بیان کرده بود، این مرجع تقلید شیعه پس از حمله به خانه اش و شکستن درها و پنجره های آن، در همان محل زندانی شد.
این حصر سالها بعد و با پیگیری های برخی از روحانیون بلندپایه و مسئولان وقت دولتی مانند سید محمد خاتمی شکسته شد.
آیت الله حسینعلی منتظری در تمام این سالها به فتاوای متعدد خود در دفاع از حقوق منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی، اقلیت های دینی و مذهبی، روشنفکران و دگراندیشان، حمایت از دانشجویان، پشتیبانی از زندانیان سیاسی و خانواده های آنها و مخالفت با سرکوب جامعه از طرف حکومت شناخته می شد.
این روند پس از انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری که اعتراضات گسترده به نتایج آن، سرکوب خشونت بار آنها توسط حکومت را به دنبال داشت نیز ادامه پیدا کرد.
او در آن هنگام از جایگاه یکی از بزرگترین مراجع تقلید شیعه، “ضرب و شتم و کشتار ملت” را “مخالفت با اسلام” و “حرام شرعی” اعلام کرد.
“تا روز آخر امیدوار بود”
آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی و تعدادی دیگر از مقامات ارشد نظام نیز درگذشت او را تسلیت گفتند اما مدتی پس از مرگ وی، نیروهای انصار حزب الله و بسیج با حمله به دفتر و خانه او اقدام به شکستن شیشه ها و وسایل آن کردند. پس از این حادثه دفتر آیت الله منتظری به طور کامل تعطیل شد.
احمد منتظری، فرزند این مرجع تقلید شیعه درباره اینکه با توجه به پیام های تسلیت رهبر و دیگر مسئولان بلندپایه جمهوری اسلامی، آیا هیچ رایزنی با آنها برای برگزاری مراسم سالگرد درگذشت صورت گرفته، به “روز” گفت که “شخصا امیدی در این خصوص” نداشته است.
به گفته وی، حضور میلیونی مردم در تشییع جنازه پدرش و پیام تسلیت رهبر جمهوری اسلامی باعث صادر شدن پیام های تسلیت بعدی از سوی شخصیت هایی مانند برادران لاریجانی شد اما اگر آیت الله خامنه ای تسلیت نمی گفت، نه آنها نه محسن رضایی و نه دیگر مقام های اینچنینی، پیام تسلیتی ارسال نمی کردند.
احمد منتظری با اشاره به ادامه ارتباط مردم و طرفداران پدرش با خانواده آیت الله منتظری گفت: “تلاش های مذبوحانه برای حذف نام آیت الله منتظری از تاریخ ایران، انقلاب و جمهوری اسلامی موفق نخواهد بود و یاد ایشان همواره زنده باقی خواهد ماند.”
او گفت که آیت الله منتظری تا روز آخر عمرش امیدوار بود که رهبران و مسئولان مملکت، اشتباهات گذشته را جبران کنند، به حق حاکمیت ملت احترام بگذارند، از سخت گیری علیه مردم و زندانیان سیاسی بکاهند و زندانیان بی گناه را آزاد کنند تا مردم آنها را ببخشند.
