با وجودی که وزیرامورخارجه عربستان سعودی گفته بود از محمدجواد ظریف برای سفر به این کشور دعوت کرده٬ حسین امیرعبداللهیان، معاون وزارت امور خارجه گفت جمهوری‌اسلامی هیچ‌گونه دعوت‌نامه کتبی در این زمینه دریافت نکرده.
معاون عربی و آفریقای وزارت امورخارجه به ایرنا گفت که “دعوت کتبی «سعود الفیصل» وزیر امور خارجه عربستان برای سفر دکتر «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه به این کشور هنوز دریافت نشده است”. امیرعبداللهیان اضافه کرده که با این وجود “برنامه دیدار وزرای خارجه دو کشور در دستور کار جمهوری اسلامی ایران است”.
سعود الفیصل٬ وزیر امورخارجه عربستان٬ روز سه‌شنبه در حاشیه اجلاسی گفته بود که عربستان سعودی آماده گسترش روابط با جمهوری‌اسلامی است و در همین زمینه دعوت‌نامه‌ای برای سفر ظریف به این کشور ارسال شده است. آن‌گونه که وی خبر داده بود: “هر زمان که آقای ظریف فکر می‌کند زمان مناسبی برای این سفر است٬ ما آماده‌ایم تا پذیرای او باشیم. ایران همسایه ما است و ما با آنها ارتباط داریم. ما با ایران مذاکره و گفت‌و‌گو خواهیم کرد”. ظریف پاییز سال گذشته از تمایل خود برای سفر به عربستان سعودی سخن گفته بود.
همان زمان اکبر هاشمی رفسنجانی٬ رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام هم با اشاره به دعوت پادشاه عربستان سعودی از وی برای حضور در مراسم حج٬ گفته بود که وی حاضر است برای بهبود روابط با عربستان تلاش کند٬ اما برای این کار نیاز است که مسئولان رده‌بالای حکومتی به توافق نظر برسند.
روابط ایران و عربستان سعودی طی سال‌های گذشته٬ تیره‌تر شده است. برخی مسئولان جمهوری‌اسلامی٬ عربستان سعودی را به حمایت مالی از معترضان به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ متهم می‌کردند. احمد جنتی٬ دبیر شورای نگهبان٬ گفته بود که عربستان سعودی یک میلیارد دلار در اختیار سیدمحمد خاتمی گذاشته و وعده کمک پنجاه میلیارد دلاری نیز به وی داده است.
از دیگر مسایلی که در سال‌های گذشته باعث اختلاف میان دو کشور شده٬ بحران سوریه است. جمهوری‌اسلامی از حامیان بشار اسد است و از وی برای بقاء در حکومت و غلبه بر معترضان حمایت می‌کند. این در حالی است که عربستان سعودی از جمله حامیان اصلی اپوزیسیون سوریه است. این اختلاف‌نظر در سوریه٬ باعث شده که روابط دیپلماتیک میان دو کشور هم تیره شود.
مقام‌ها و رسانه‌های غربی اما از سفر احتمالی ظریف به عربستان استقبال کرده‌اند. جان کری٬ وزیر امورخارجه آمریکا٬ با بیان اینکه این کشور نقشی در دعوت ظریف به عربستان نداشته٬ گفت: “ما از آن خرسندیم و از آن استقبال می‌کنیم. ما از اینکه می‌بینیم دوست خوبمان یعنی عربستانی‌ها درگیر یک دیپلماسی شده‌اند که قادر نیست اختلافات احتمالی دیگری در منطقه بیفزاید، استقبال می‌کنیم. آنها مدت‌هاست در رابطه با ایران مشکل دارند اما این حق آنهاست تا از دیپلماسی استفاده کنند”.
هم‌زمان روزنامه آمریکایی واشنگتن پست هم درباره این سفر نوشت که “کشور پادشاهی عربستان با چشم انداز ذوب کردن یخ روابطش با ایران و در شرایطی که مذاکرات هسته ای ایران به نقطه عطف خود رسیده، از وزیر امور خارجه ایران برای سفر به عربستان دعوت به عمل آورده است. یک ماه قبل علایمی از جانب دو کشور ظاهر شد که حکایت از آن داشت که این دو قدرت رقیب به سمت کاستن از تنش های منطقه ای از جمله جنگ سوریه، اختلافات و درگیری ها در عراق، لبنان، بحرین و یمن پیش می روند”.
روابط ایران و عربستان سعودی پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ همواره دست‌خوش تنش بوده است. تنش‌هایی که پس از کشته شدن دهها زائر ایرانی در مراسم حج سال ۶۶ و به دنبال اصرار بر برگزاری مراسم “برائت از مشرکین”٬ به اوج خود رسید و روابط دیپلماتیک دو کشور قطع شد. آن زمان آیت‌الله خمینی نیز در یک سخنرانی گفته بود که ایران اگر از صدام حسین بگذرد٬ از فهد [پادشاه وقت عربستان سعودی] نخواهد گذشت.
با این وجود پس از روی کار آمدن اکبر هاشمی‌رفسنجانی به عنوان رییس‌جمهور٬ وی تلاش کرد که روابط ایران با عربستان را بهبود بخشد. هاشمی‌رفسنجانی یکی از محبوب‌ترین مقام‌های ایرانی نزد مسئولان عربستانی است. به گونه‌ای که بعد از پایان دوره ریاست‌جمهوری اش٬ در سال ۸۷ از وی به عنوان مهمان ویژه کنفرانس بین‌المللی گفتگوی اسلامی دعوت به عمل آمد تا در این کنفرانس شرکت کند. در این سفر ۱۰ روزه به هاشمی‌رفسنجانی اجازه داده شد از منطقه فدک (از مناطق تاریخی مورد توجه شیعیان) بازدید نماید.
در سال‌های اخیر اما روابط دو کشور به دلایل مختلفی تیره شده و در گیری در کشورهای منطقه و نگرانی عربستان از برنامه هسته‌ای جمهوری‌اسلامی٬ از جمله این دلایل بوده است. براساس اسناد منتشر شده توسط ویکی‌لیکس٬ برخی دولت‌مردان عربستان سعودی٬ دولت آمریکا را تشویق کردند که به ایران حمله کند. از سوی دیگر تاکنون حداقل دو بار جمهوری‌اسلامی متهم به تلاش برای ترور سفرای عربستان سعودی در کشورهای دیگر شده است.
مسئولان جمهوری‌اسلامی همچنین عربستان را به تغذیه گروه‌های مخالف حکومت متهم می‌کنند. در یکی از آخرین موارد از این دست٬ در زمان بحث گروگان‌گیری سربازان ایرانی توسط گروه جیش‌العدل٬ منصور حقیقت‌پور٬ عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس٬ گفته بود: “شک نکنید که عربستان هم چون دو اتفاق قبلی سناریوی ربایش مرزبانان ایرانی را مدیریت می‌کند”. ادعایی که از سوی برخی مقام‌های دیگر٬ نظیر احمد خاتمی٬ عضو مجلس خبرگان و امام جمعه موقت تهران٬ نیز تکرار شده بود.
دو هفته پیش نیز سایت ایران هسته‌ای٬ نزدیک به سپاه پاسداران٬ با انتشار خبری٬ درباره مساله‌ی گروگان‌گیری مرزبانان ایرانی و نقش عربستان سعودی در آن نوشت: “ پس از برگزاری مذاکرات میان نمایندگان مردمی با اعضای اصلی گروهک جیش‌العدل و آنالیز سرویس اطلاعاتی عربستان از محتوای این مذاکرات، یکی از افسران اطلاعاتی عربستان شخصا برای ارزیابی به منطقه مستقر گروهک در مرز ایران و پاکستان سفر می‌کند… اولویت دستگاه اطلاعاتی عربستان اینک تماس با گروه‌های است که این ترورها را برنامه ریزی و اجرا می‌کنند. بر اساس این ارزیابی سرویس اطلاعاتی عربستان قصد دارد این گروه‌ها را نیز در قالب جیش‌العدل و یا یک ساختار بهم پیوسته و هماهنگ تجمیع کند”.
گرچه هنوز سفر ظریف به عربستان انجام نشده٬ اما ابراز تمایل دو طرف برای انجام این سفر٬ می‌تواند نشان‌دهنده تلاش برای بهبود روابط باشد؛ روابطی که در هشت سال گذشته به آن لطمه وارد شده است.
