توافق هسته‌ای؛ سه گل زده و دو گل خورده

آرش بهمنی
آرش بهمنی

» دفاع تازه‌ دولت از "برجام"

با گذشت زمان بیشتری از رسیدن به توافق هسته‌ای میان جمهوری اسلامی و گروه ۱+۵، به نظر می‌رسد ارزیابی‌های واقع‌بینانه‌تری از این توافق ارائه می‌شود. در یکی از آخرین موارد از این دست، حسن روحانی با تشبیه گفت‌وگوها به بازی فوتبال، گفته: “وقتی می‌گوییم برنده یا موفق شدیم، معنایش این است که ۳ گل زده و ۲ گل خورده‌ایم”.

روحانی در ابتدای جلسه هیات دولت، به حمایت از توافق هسته‌ای پرداخت و گفت که در این میدان “داور هم هم‌فکر و هم‌سوی با تیم رقیب” بود و در “چنین مسابقه‌ای، تیم ایران پیروز شد”.

رئیس دولت یازدهم اشاره‌ای به منتقدان این توافق هم کرد و گفت: “حالا عده‌ای بگویند که می‌شد از فلان فرصت هم استفاده کرد و گل‌های بیشتری زد. باید دید که در مقابل چه تیمی بازی کرده‌ایم والا اگر در کنار گود نشسته و تماشاچی باشیم، می‌توانیم درخواست‌های بیشتری هم مطرح کنیم”.

این سخنان روحانی، یک روز پس از حضور محمدجواد ظریف در مجلس بیان شد. وزیر امورخارجه گفته بود که هرگز مدعی نیست توافق اخیر هسته‌ای “کاملا به نفع ایران” است و اضافه کرد که جمهوری‌اسلامی برای آن‌که به مطالبات خود دست پیدا کند “در محدودیت‌ها و نظارت‌ها نرمش‌ها و انعطاف‌هایی داشته‌ایم”. او همچنین به این مساله اشاره کرده بود که تیم مذاکره‌کننده “در حد توان” تلاش کرد “اکثریت… خطوط قرمز و یا تمامی آن‌ها” را رعایت کند.

بخشی از سخنان ظریف البته مورد توجه اصول‌گرایان قرار گرفته بود. او درباره مساله تحریم‌ها گفته بود: “اصلا تعلیق در هیچ جایی نیامده، در هیچ جای برجام تعلیق نیامده است و هرکسی تعلیق ترجمه کرده‌ است اشتباه ترجمه کرده است؛ هیچ جای برجام تعلیق نیامده است؛ کلمه تعلیق در برجام وجود ندارد”.

با این حال اصول‌گرایان اشاره کردند که این واژه در متن توافق وجود دارد، اما عباس عراق‌چی، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی،‌ گفت که منظور ظریف تعلیق در قطع‌نامه شورای امنیت بوده.

پس از آن‌که ایران و ۱+۵ در شهر وین به توافق رسیدند، اصول‌گرایان در داخل به انتقاد از آن پرداختند. به عقیده آن‌ها این توافق خطوط قرمز جمهوری‌اسلامی را رعایت نکرده بود. ضمن آن‌که علاوه بر ایجاد محدودیت برای برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، امکان بازرسی از مکان‌های مختلف نظامی و یا مصاحبه با دست‌اندرکاران برنامه هسته‌ای را فراهم می‌کند.

در روزهای نخست پس از توافق، برخی حامیان دولت روحانی این توافق را یک پیروزی قاطع برای جمهوری‌اسلامی توصیف می‌کردند. مساله‌ای که البته به نظر می‌رسد مورد تایید برخی از مقام‌های حکومتی ایران - از جمله محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران - نیست. هم‌چنان که اعضای بلندپایه دولت نیز اکنون سخن از برخی عقب‌نشینی‌ها می‌گویند.

ابتدای هفته جاری رجانیوز، وب‌سایت نزدیک به جبهه پایداری، که از جمله اصلی ترین منتقدان گفت‌وگوهای هسته‌ای است، ضمن انتشار “خلاصه توافق نهایی در ۷ صفحه”، نوشت: “ایران در ازای چشم‌پوشی (طولانی مدت یا دائم) از نقاط کلیدی صنعت هسته‌ای (غنی‌سازی، تحقیق و توسعه، آب سنگین، بازفراوری) و به خطر انداختن امنیت و استقلال خود (پذیرش نظارت‌ها و بازرسی‌های گسترده آژانس و قیمومیت ۱+۵) تنها موفق به لغو بخشی از تحریم‌ها (سازمان ملل، اتحادیه اروپا و تعدادی از فرمان‌های اجرایی رئیس‌جمهور) و تعلیق بخش دیگری از تحریم‌های اتحادیه اروپا و امریکا شده است. به عبارت دیگر ایران در عوض چشم‌پوشی از برخی از مهم‌ترین حقوق خود، متقابلا بخشی از حقوق خود را دریافت کرده است یعنی هم آن‌چه که داده حق خود بوده و هم آن‌چه که گرفته حق خود بوده است”.

علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی، نیز روز سه‌شنبه با حضور در مجلس شورای اسلامی گفته بود “دستاوردی که به دست آمده است را به لحاظ شرعی و عرفی و قانونی مسئولیت آن را می‌پذیرم”. صالحی در سخنان خود به توضیح مسایل فنی و محدودیت‌های پذیرفته شده پرداخته و از جمله گفته بود که سایت فردو از ابتدا با هدف تحقیقاتی راه‌اندازی شده بود.

این سخنان صالحی اما با واکنش فریدون عباسی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی مواجه شد. او در گفت‌وگو با رجانیوز، درباره سخنان صالحی گفت: “برنامه ما برای آینده این بود که سایت فردو با ماشین بالای ۲۰ سو پر شود چرا که سقف فردو خیلی بلند است و هر کسی ادعا کند که فردو برای تحقیقات است که امروز من از سوی آقای صالحی شنیدم؛ این حرف صحت ندارد”.