حسن روحانی در همان روز تحلیف، لیست وزرای پیشنهادی‌اش را به مجلس داد تا دولت هرچه زودتر کارش را آغاز کند. صاحبان بقیه پست‌ها هم که نیاز به رای اعتماد مجلس نداشت، یکی پس از دیگری معرفی شدند اما هنوز یک سمت مهم در سطح معاونت رییس‌جمهور خالی است. دولت روحانی، رییس سازمان محیط زیست ندارد و مدام گزینه‌های متفاوتی برای تصدی این پست در رسانه‌ها رونمایی می‌شوند. از محمدباقر قالیباف گرفته تا معصومه ابتکار و از نیره خوش‌خلق سیما تا عیسی کلانتری.
یک زن کاندیداست
خبرگزاری مهر به نقل از یکی از مشاوران رئیس جمهور، آخرین گزینه مطرح شده برای ریاست سازمان محیط زیست را “نیره اعظم خوش‌خلق سیما” معرفی کرده است. خوش‌خلق سیما استادیار پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی و دارای دکترای فیزیولوژی گیاهی از دانشگاه هیروشیمای ژاپن است. این مشاور که نامش افشا نشده، دیگر گزینه‌های مدنظر را علی محمد نوریان و عیسی کلانتری اعلام و عنوان کرده که ظرف چند روز آینده “بهترین گزینه” انتخاب می‌شود.
همین خبرگزاری در مرداد ماه از انتصاب نوریان به عنوان رییس سازمان خبر داده بود که از سوی مشاور رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی رئیس‌جمهور تکذیب شد. او سابقه طولانی مدیریت در وزارت راه دارد، رییس سازمان هواپیمایی کشوری و سازمان هواشناسی هم بوده است. نوریان در سال ۸۸ به عنوان معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست منصوب شد اما تنها پس از چند ماه استعفا داد و سمت مشاور رییس جمهور در زمینه هواشناسی و تغییرات اقلیمی را برعهده گرفت. او چندین سال معاون اول سازمان هواشناسی جهانی بوده است.
عیسی کلانتری هم در دولت‌های اول و دوم هاشمی رفسنجانی وزیر کشاورزی بوده و بیش از ده سال است که دبیری خانه کشاورز را برعهده دارد. او در سال ۸۸ عضو ستاد میرحسین موسوی بود و انتقادات تندی را متوجه احمدی‌نژاد و دولتش کرد. گفته می‌شود همین مواضع او باعث شده تا روحانی از معرفی‌اش به عنوان وزیر کشاورزی کابینه منصرف شود.
بهزاد قره‌یاضی، مدیر گروه فناوری‌های مرکز تحقیقات استراتژیک کشور از کلانتری و خوش‌خلق سیما حمایت کرده که شانس این دو را افزایش می‌دهد. قره‌یاضی را همچون دیگر همکاران روحانی مرکز تحقیقات استراتژیک کشور که در چینش کابینه موثر بودند، در انتخاب رییس سازمان محیط زیست موثر می‌دانند. مخصوصا که خوش‌خلق سیما در زمینه بیوتکنولوژی و ایمنی زیستی فعالیت دارد و قره‌یاضی، رئیس انجمن ایمنی زیستی است.
قالیباف و پیشنهادی که رد شد
۲۷ مرداد ماه و در پایان اولین جلسه کابینه جدید، حسن روحانی در جمع خبرنگاران اعلام کرد: “در این جلسه همچنین با توجه به قولی که به مردم داده بودیم در خصوص دریاچه ارومیه نیز تصمیماتی اتخاذ شد و مقرر گردید کارگروهی زیر نظر وزیر نیرو به عنوان «کارگروه نجات دریاچه ارومیه» مسائل و مشکلات این دریاچه را بررسی و گزارش آن را در جلسات آینده به دولت ارائه دهد.” این موضوع را شاید بتوان شاهدی بر توجه و اهتمام دولت یازدهم به محیط زیست دانست اما درست در هنگام چنین تصمیمات سرنوشت‌سازی است که جای خالی رییس سازمان محیط زیست بیشتر به چشم می‌آید.
بلافاصله پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری، گزینه‌ای که بیش از همه برای ریاست سازمان محیط زیست مطرح می‌شد، معصومه ابتکار بود. انتخاب ابتکار از سوی روحانی به عنوان رییس کارگروه محیط زیست برای تهیه گزارشی در مورد آخرین وضعیت محیط زیست کشور و تعیین اولویت‌های این حوزه، این گمان را تقویت می‌کرد. پی ش از این حدس زده می‌شد که در کابینه روحانی زنان جایگاه بیشتری نسبت به دولت احمدی‌نژاد داشته باشند، اما گویا مخالفت‌ها با حضور دوباره ابتکار در این سمت آنقدر قوی است که روحانی حتی پیشنهاد این پست را به ابتکار نداده است.
خبر پیشنهاد این سمت به محمدباقر قالیباف، شهردار تهران از جمله اخبار داغ بود؛هر چند به سرعت اعلام شد قالیباف تمایلی برای حضور در این سازمان و معاونت روحانی ندارد. قالیباف در دوران شهرداری با انتقادات زیست‌محیطی بسیاری مواجه بوده است.
فراکسیون محیط زیست مجلس هم گزینه‌ای را به رییس‌جمهور پیشنهاد داده؛ این فرد، محمدرضا تابش خواهرزاده سیدمحمد خاتمی و نماینده مجلس است. اما به نظر نمی‌رسد شانس بالایی داشته باشد.
جای خالی یک متعصب به محیط زیست
بر اساس شاخص EPI وضعیت محیط زیست ایران در طول ۶ سال گذشته ۳۶ پله سقوط کرده و ایران در این حوزه در میان ۱۳۲ کشور جهان، در رتبه ۱۱۴ قرار گرفته است. شاخص EPI یا شاخص عملکرد محیط زیست، یکی از شاخص های معتبر بین‌المللی است که هر دو سال یکبار از سوی دانشگاه ییل و کلمبیا در آمریکا منتشر می شود و وضعیت کشورهای جهان در شاخص های گوناگون مورد ارزیابی قرار می گیرد. این بررسی ها از سال ۲۰۰۶ شروع و آخرین گزارش آن در سال ۲۰۱۲ منتشر شد. تاکنون چهار رتبه‌بندی منتشر شده است که در این جدول‌ها رتبه ایران به ترتیب در سال های ۲۰۰۶، ۲۰۰۸،۲۰۱۰ و ۲۰۱۲ جایگاه ۵۳، ۶۷، ۷۸ و۱۱۴ بوده است. این شاخص، از جمع‌بندی شاخص‌های مختلفی به دست می‌آید. از جمله در آخرین برآورد، در زمینه گرد و غبار ایران در دنیا رتبه ۱۰۷ را به دست آورده و درخصوص انتشار گاز CO2 هم جایگاه کشورمان رتبه ۹۶ بوده است.
از سوی دیگر به تازگی محمدباقر صدوق،معاون پیشین سازمان حفاظت از محیط زیست عنوان کرده که بیشترین لطماتی که در سال‌های اخیر به محیط زیست وارد شده ناشی از مصوبات دولت در سفرهای استانی بوده است. چرا که در جلسات تصمیم‌گیری، فردی حضور نداشته که نسبت به محیط زیست تعصب داشته باشد.
دکتر ناصر کرمی، اقلیم‌شناس و کارشناس توسعه پایدار و طبیعت پیش از این در گفت‌و گو با روزآنلاین توضیح داده بود که “سازمان حفاظت محیط زیست از آنجایی که وزارتخانه نیست دو وظیفه اصلی دارد؛ یکی مدیریت آن ۱۰ درصدی از مساحت کشور که متولی‌اش است(پارک‌های ملی و مناطق حفاظت شده) و دیگری انطباق خطوط کلان توسعه با هنجارها و استانداردهای توسعه پایدار و حفاظت محیط زیست. یعنی قرار است سازمان بگوید آقای وزارت نیرو این سد را اینجا نساز یا اگر می‌سازی با این شرایط بساز؛ آقای وزارت راه تو حق نداری این جاده را از اینجا بگذرانی […] اما عملا هیچ وقت این‌ها را انجام نداده است. یعنی سازمان حفاظت محیط زیست ما عملا همان اداره شکاربانی دهه ۴۰ است.”
به تعبیر او “رییس سازمان محیط زیست باید کسی باشد که بتواند توی گوش وزرا بزند. اما هیچ وقت چنین نبوده؛ اتفاقا غالب وزرای کابینه همیشه کاریزما و اوتوریته‌شان از رییس سازمان بالاتر بوده در همه دولت‌ها.”
