پس از گذشت 22 سال از کشتار زندانیان سیاسی در سال 67، ماموران امنیتی جمهوری اسلامی ایران بار دیگر مانع از برگزاری مراسم سالگرد این اعدام ها از سوی بازماندگان شدند. برخی از بازماندگان اعدام های دسته جمعی دهه شصت می گویند در طول تمام بیست دو سال گذشته جزو یکی دو مورد، نیروهای امنیتی اجازه برگزاری این مراسم را نداده اند.
گورهای بی نشان، روزهای نامعلوم
به گزارش “فعالین حقوق بشر و دمکراسی در ایران”، روز جمعه همزمان با بیست و دومین سالگرد کشتار زندانیان سیاسی در ایران، نیروهای امنیتی از بامداد روز جمعه، مسیر ورود به خاوران را از فاصله یک کیلومتری با خودروهای خود بسته و مانع از ورود خانوادههای اعدامیان سیاسی شدند.
بر پایه ی این گزارش حوالی ساعت 11:00 صبح روز جمعه نیروهای امنیتی به تعدادی از جوانان که عازم آنجا بودند “یورش برده و ضمن ضرب وشتم وحشیانه” آنها را دستگیر کردند.
در این گزارش که تعداد نیروی انتظامی و لباس شخصی را صدها نفر تخمین زده، آمده است: “آنها با دو جرثقیل مسیر را سد کرده بودند و برای ایجاد رعب و وحشت جوانان را از ماشین با ضرب وشتم بیرون می کشیدند.”
در ادامه گزارش اما تاکید شده است با این وجود گروهی از خانواده‌ها توانستند بر سر خاک بستگان خود حاضر شوند هرچنداز چگونگی برگزاری این مراسم خبری منتشر نشده است.
اعدام های سیاسی سال 67 به حکم آیت‌الله خمینی به بهانه انجام عملیات “فروغ جاویدان” از سوی سازمان مجاهدین خلق ایران صورت گرفت. اما این اعدامها تنها شامل اعضای سازمان مجاهدین نشد و شمار زیادی از اعضای گروه های چپ مخالف جمهوری اسلامی نیز به صف اعدامی ها پیوستند. از تعداد اعدام شدگان آمار دقیقی در دست نیست، اما نهادهای بین المللی و منابع نه چندان رسمی تعداد آنها را بین دو الی پنج هزار نفر گزارش کرده‌اند.
بسیاری از اعدام شدگان را به طور دسته جمعی در گورستان خاوران دفن کردند. هنوز جای دفن بسیاری از آنها مشخص نیست و تا چند سال پیش حتی به خانواده قربانیان این کشتار دستجمعی اجازه حضور در گورستان خاوران را هم نمی‌دادند. تنها چند سال است که به طور محدود خانواده‌ها اجازه دارند بر سر قبر عزیزان خود حاضر شوند.
اما مشخص نبودن مکان دقیق قبرها تنها مشکل بستگان اعدامیهای سال 67 نیست، آنها عموما از تاریخ دقیق اعدام عزیزانشان هم بی خبرند. این خانواده ها بر اساس سنتی چند ساله در اولین جمعه شهریور ماه هر سال برای ادای احترام به جان باختگان در خاوران گردهم می‌آیند.
اجازه بدهیم امامزاده درست کنید؟
مراسم گرامیداشت اعدامیهای 67 در طول بیست و دو سال گذشته با حضور چشمگیر نیروهای امنیتی و برخورد با خانواده ها همراه بوده است. سال گذشته که مصادف بود با وقایع پس از انتخابات مناقشه برانگیز خرداد ماه، ماموران امنیتی با حضور در گورستان خاوران به طور کلی مانع حضور خانوادههای اعدام شدگان در این محل و برگزاری مراسم شدند.
یک سال پیشتر هم یعنی در سال 1387 در فضایی مشابه و به علت حضور گسترده نیروهای امنیتی، خانوادههای اعدام شدگان موفق به برگزاری مراسم نشدند. چند روز پیش از لغو این مراسم سازمان عفو بین‌الملل طی بیانیه ای خواستار برخورد حقوقی با مسئولان “کشتار دسته جمعی زندانیان” شده بود.
محسن خاتمی، از اعضای حزب رنجبران و از زندانیان سیاسی سال 67 که یکی از نجات یافتگان کشتارهای دهه شصت است، در خصوص برگزاری این مراسم در سالهای بعد از اعدام ها به روز می گوید: “در تمام بیست و دو سال گذشته به شیوه های متفاوت از برگزاری مراسم سالگرد این اعدام ها جلوگیری به عمل آمده است. خانواده ها تا دروازه ورودی قبرستان ها می روند، اما اجازه ورود به آنها داده نمی شود و هر بار نا امید بر می گردند. به شخصه به جز یک بار آن هم با محدودیت فراوان هرگز نتوانسته ام در این مراسم شرکت کنم.”
این زندانی سیاسی دهه شصت تاکید می کند: “هر ساله ماموران امنیتی برخورد بسیار شدیدی با حاضرین انجام می دادند و مانع از برگزاری مراسم می شدند. به نظرم در طول این مدت خانواده ها تنها دو بار آن هم به شکل کاملا محدود توانسته اند مراسم برگزار کنند.”
این حساسیت ها به ویژه در آستانه اولین جمعه شهریور ماه هر سال تشدید می شود. محسن خاتمی، می گوید در روزهای عادی با محدودیت های کمتری امکان بازدید از قبرستان وجود دارد: “هر بار که خواستهایم برسر خاک اعدام شدگان 67 برویم، سعی کرده ایم در روزهای عادی این کار را انجام دهیم. در طول این سالها ما به بهانه ی همراهی با خانواده بهاییان توانسته ایم گریزی هم به خاوران بزنیم و دقایقی بر مزار شهدا حاضر شویم.”
به گفته ی این زندانی سیاسی دهه شصت که ابتدا حکم اعدام داشته و سپس با حکم ابد تعلیقی از زندان آزاد شده است«روزی یکی از مادران که دو فرزندش جزو شهدای 67 هفت بود، همانجا جلوی همه به ماموران گفت: چرا نمی گذارید بر سر قبر عزیزانمان برویم. ماموران در پاسخ گفتند: اجازه بدهیم بروید امامزاده درست کنید؟»
ممانعت از برگزاری این مراسم امسال در شرایطی صورت می گیرد که در طول سال گذشته به علت اعتراضات مربوط به انتخابات ریاست جمهوری، ایران یکی از بحرانی ترین سالهای حکومت اسلامی را گذرانده است. اما چه دلیلی وجود دارد که خانواده ها از برگزاری مراسم بزرگذاشت عزیزانشان منع شوند؟محسن خاتمی اینگونه پاسخ می دهد: “به زعم آقایان اعدام شدگان نه مسلمان هستند نه ایرانی. آنها در تمام این سالها نخواسته اند حتی اسمی از اعدام شدگان برده شود. چراکه به درستی می دانند آنان آگاهانه به سوی چوبه های دار رفتند. به شخصه تعدادی از اعدام شدگان را به هنگام اجرای حکم بدرقه کرده ام، می دانم که حتی استواری قدم های آنها برای اعدام، تا چه اندازه لرزه بر پشت اجرا کنندگان حکم می آورد.”
