در حالی که ایران روزهای حساسی را در ماراتن مذاکرات اتمی سپری می کند و قرارست با رسیدن به توافق، شرایط اقتصادی کشور بهبود یابد، آمارهای جهانی حکایت از افت شدید درآمد های نفتی ایران در دو سال اخیر دارد؛مسئله ای که موجب شده تا پرسش ها درباره سرنوشت درآمد بی سابقه ایران در دوران محمود احمدی نژاد کماکان پرسش اصلی عرصه اقتصادی باشد.
سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) دیروز اعلام کرد که درآمد نفتی ایران در سال میلادی گذشته با کاهش ۸.۳ میلیارد دلاری به ۶.۵۳ میلیارد دلار رسیده است.
این سازمان همچنین، از افت ۱۴۰ میلیارد دلاری درآمد نفتی اعضای این سازمان در سال میلادی گذشته خبر داده و اعلام کرده است که درآمد نفتی ۱۲ عضو اوپک در سال ۲۰۱۴ به ۹۶۴میلیارد دلار رسیده است.
سایت های داخلی در اینباره نوشته اند: “در حالی درآمد نفتی اوپک در سال ۲۰۱۴ کاهش ۱۴۰ میلیارد دلاری داشته که افزایش عرضه و اتخاذ سیاست نفت ارزان از سوی عربستان باعث افت شدید قیمت نفت در این سال شد. اوپک در سال پیش از آن ۱۱۰۴ میلیارد دلار درآمد از محل فروش نفت بدست آورده بود.اوپک کل درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۱۴را نیز ۶.۵۳ میلیارد دلار اعلام کرده که این رقم نسبت به سال قبل ۳.۸ میلیارد دلار کاهش داشته است. درآمد نفتی ایران در سال پیش از آن ۹.۶۱ میلیارد دلار اعلام شده بود”.
این گزارش افزوده: “در نتیجه تحریم نفتی غرب علیه ایران و افت قیمت نفت، درآمد نفتی ایران طی دو سال گذشته ۸.۴۷ میلیارد دلار کاهش داشته است. ایران در سال ۲۰۱۲ از محل فروش نفت ۴.۱۰۱ میلیارد دلار درآمد کسب کرده بود. درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۱۱ نیز ۷.۱۱۴ میلیارد دلار اعلام شده بود. ایران از نظر میزان درآمد نفتی بین ۱۲ عضو اوپک در سال ۲۰۱۴ رتبه ۹ را به خود اختصاص داده است. درآمد نفتی ایران در این سال تنها از سه کشور الجزایر، لیبی و اکوادور بیشتر بوده است. عربستان با درآمد ۲۸۵ میلیارد دلاری در رتبه نخست از این نظر قرار داشته است و امارات با ۸.۱۰۷ میلیارد دلار و کویت با ۵.۹۷ میلیارد دلار به ترتیب در رتبه های دوم و سوم از این نظر قرار داشته اند.میزان درآمد نفتی سایر اعضای اوپک به میلیارد دلار عبارت است از: عراق ۳.۸۴، ونزوئلا ۷.۷۷، نیجریه ۹.۷۶، آنگولا ۶.۵۷، قطر ۹.۵۶، الجزایر ۶.۴۰، لیبی ۸.۱۴ و اکوادور ۴.۱۱”.
سقوط جایگاه ایران در اوپک در حالیست که بر اساس گزارش های دولتی ایران در فاصله سال های ۸۴ تا ۹۲، یعنی زمان زمامداری محمود احمدی نژاد ، ۷۲۰ میلیارد دلار آمد نفتی داشته که دولت روحانی تاکنون چند دیدگاه مختلف را درباره آن مطرح کرده است.
برخی از مقامات دولتی معتقدند این رقم صرف واردات شده و برخی دیگر از “غارت” آن دم می زنند؛ اما هر چه هست، عدم به کارگیری آن برای رونق اقتصادی کشور قطعی به نظر می رسد.
در همین راستا، به تازگی اسحاق جهانگیری که پیش از این گفته بود دولت قبل ۷۲۰ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی را صرف واردات کرده، گفته است: “در دولت گذشته ۷۲۰ میلیارد دلار صرف واردات شده است که برخی از این موضوع ناراحت شدند و این مسئله را جبهه‌گیری علیه دولت گذشته عنوان کردند. درحالی ما اعلام می‌کنیم بر اساس آمار درآمد ارزی کشور ۹۵۰ میلیارد دلار بوده پس بیان اینکه ۷۰۰ میلیارد دلار خرج واردات شده است به نوعی دفاع از دولت گذشته است چرا که در زمان تشکیل صندوق توسعه ملی ورودی این صندوق صفر بود، در حالی که اگر طبق قانون برنامه پیش می‌رفت این صندوق باید بیش از ۱۵۰ میلیارد دلار ذخیره داشت. اگر اصرار کنند که واردات خیلی کم بوده باید مسئولین وقت پاسخ دهند که مابقی درآمد ارزی کجا رفته است. به هر حال ما یک فرصت استثنایی در دهه ۸۰ از دست دادیم ولی شرایط فعلی بهترین فرصت برای صنعتی شدن کشور است از این رو دولت و بخش خصوصی واقعی جهت هموار کردن مسیر توسعه و امیدوار نگه داشتن مردم باید مصمم باشند”.
مسعود نیلی، مشاور اقتصادی حسن روحانی هم گفته: “در دهه ۸۰ اقتصاد کشور با یک درآمد موهبتی به دلیل افزایش قیمت نفت مواجه شد به گونه‌ای که اگر از سال ۸۴ تا ۹۲ درآمد ارزی کشور را جمع بزنیم این رقم به حدود ۹۵۰ میلیارد دلار می‌رسد. با این رقم می‌توانستیم کل صنعت کشور را احیا کرده و برای متولدین دهه ۶۰ کار و درآمد مناسب فراهم کرده یا مشکل بی آبی کشور را به طور کامل رفع کنیم. اما این مقدار از منابع به حجم عظیمی از واردات تبدیل شد و ۷۲۰ میلیارد دلار واردات کالا و خدمات انجام شد و به دنبال آن دولت قبل درآمد ارزی خود را به بانک ها داده و در عوض از آنها ریال تحویل گرفت و به این شیوه ارز کشور صرف واردات شد. این در حالی است که هم اکنون درآمد نفتی کشور به سختی به ۲۵ میلیارد دلار در سال می‌رسد و با این وضع کل اقتصاد و تامین اعتبارات باید با این رقم انجام شود”.
اوپک، پیش از این درآمد نفتی دوران محمود احمدی نژاد را ۵۷۸ میلیارد اعلام کرده و گزارش داده بود که این رقم در مقایسه با دولت پیش از آن ۲۴۶ درصد رشد داشته است.
سایت فرارو در همان زمان نوشت: “براساس اعلام اوپک، طی هشت سال ریاست‌جمهوری احمدینژاد، کشور از طریق صادرات نفت بیش از ۵۷۸ میلیارد‌دلار درآمد داشته است. این یعنی در هشت سال احمدینژاد درآمدهای نفتی نسبت به دوره قبل‌تر، یعنی سیدمحمد خاتمی ۲۴۶درصد افزایش داشته است. این افزایش فوق‌العاده می‌توانست به یک فرصت تبدیل شود. در دو دوره ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی کشور جنگ‌زده ایران را تنها با ۱۲۳میلیارد‌دلار اداره کرد و دولت میرحسین موسوی جنگ را با ۱۰۳میلیارد‌دلار اداره کرد. کل درآمدهای نفتی ایران از سال ۱۳۶۰ تا سال ۱۳۹۲ برابر ۹۲/۱۰۱۰ میلیارد‌دلار بوده که درآمد هشت سال احمدینژاد از این ۳۱ سال، بیش از ۵۷ درصد بوده است. یعنی ۵۷ درصد درآمدهای نفتی کشوردر دو دولت احمدینژاد تجمیع شده است. کل درآمدهای سه دولت قبلی روی هم برابر۵۹/۴۳۲ میلیارد‌دلار بوده، یعنی شش دولت موسوی، هاشمی و خاتمی روی هم تنها نزدیک به ۷۵درصد دو دولت احمدینژاد، درآمدهای نفتی داشتند”.
روزنامه فرهیختگان نیز چندی پیش، به مقایسه درآمد نفتی ایران در دولت احمدی نژاد و روحانی پرداخته و نوشته بود: “جدیدترین کارنامه فروش نفت دولت یازدهم نشان می‌دهد که میزان درآمدهای نفتی به ماهانه۵/۱ میلیارد دلار رسیده است. این رقم دو میلیارد دلار کمتر از میانگین درآمدهای نفتی سال‌های ۸۸ تا ۹۱ است. دولت محمود احمدینژاد از سال‌های ۸۸ تا پایان سال ۹۱ به صورت میانگین ماهانه ۷/۱ میلیارد دلار درآمد نفتی داشت”.
