رابرت پ. بارنیج
نتیجه گیری لئون پانتا، رئیس سازمان سیا، مبنی بر اینکه تحریم ها “احتمالا نخواهد توانست حرکت ایران به سمت هسته ای شدن متوقف کند” و نیز اظهارات رئیس سابق سیا، مایکل هیدن، درشبکه سی ان ان مبنی بر لزوم “حمله نظامی”، یک بار دیگر سایه جنگ را بر منطقه خاورمیانه آورده است. حمله اسرائیل شاید در دستور کار قرارداشته باشد و شاید هم نداشته باشد، ولی همچنان این سئوال باقی است: آیا حمله نظامی اسرائیل به ایران لزوما غیر قانونی است؟
با توجه به قوانین بین المللی، از نیروهای مسلح فقط در دو مورد می توان استفاده کرد: یکی زمانی که شورای امنیت سازمان ملل آنرامجاز شمرده باشد ودیگری درهنگامی که دولتی برای دفاع از خود، از آن استفاده کند. در این مورد اخیر ماده 51 منشور سازمان ملل تصریح می کند که دفاع از خود فقط در برابر”یک تهاجم مسلحانه” می تواند صورت گیرد.
هیچ نشانی از اینکه شورای امنیت مجوز استفاده از زور علیه ایران را صادر کرده باشد وجود ندارد. پس سوال این است که آیا حمله نظامی اسرائیل علیه ایران می تواند با استدلال دفاع از خود توجیه شود؟
در عرف بین المللی و آنطور که در گزارش سال 2004 دبیر کل سازمان ملل متحد، در “کمیته عالی تهدیدها، چالش ها و تغییرات” آمده است، یک دولت می تواند به طور مشروع ازعامل نظامی در دفاع از خود، هنگامی که حمله مسلحانه به آن “قریب الوقوع” باشد، استفاده کند. در اینجا به یک متن کلیدی متعلق به قرن 19 در مکاتبات دیپلماتیک میان بریتانیا و ایالات متحده در جدال معروف کارولین اشاره می کنیم که ذکر شده در چنین حمله ای باید “ضرورت دفاع از خود، به نحو فوری، قاطع، بدون اینکه هیچ راه حل دیگری وجود داشته باشد” به اثبات رسیده باشد. در واقع، شاید کمی طنزآمیز باشد که در قطعنامه 487 شورای امنیت در محکومیت حمله نظامی اسرائیل به تاسیسات اتمی عراق در سال 1981، نمایند عراق در شورای امنیت این اصل را پذیرفت که استفاده از زور در شرایطی که احتمال یک حمله نظامی وجود داشته باشد از نظر اصولی قانونی است.
از دیدگاه اسرائیل، پس آیا میتوان گفت که خطر حمله نظامی ایران قریب الوقوع است؟ دراین مورد هم مثل بسیاری از قوانین بین المللی موضوع مشخص نیست.
رئیس جمهور ایران، محمود احمدی نژاد، با استناد به سخنان مرحوم آیت الله روح الله خمینی، خواسته است که اسرائیل “از صفحه تاریخ خذف شود.” حسن نصرالله، رهبر حزب الله، نماینده شیعه ایران در لبنان، گفته است: “اگرهمه یهودیان [] در اسرائیل جمع شوند زحمت ما را در جستجو برای آنها در سراسر دنیا کم خواهند کرد.” حماس، نماینده سنی ایران در فلسطین، نه تنها برای حذف اسرائیل به عنوان یک دولت یهودی تلاش می کند، بلکه با توجه به ماده 7 پیمان 1988، معتقد به حذف تمام یهودیان نیز هست. با توجه به شکست ایران در همکاری با جامعه بین المللی بر سر برنامه هسته ای آن کشور و نشانه هایی از اینکه آنها در فکر تسهیل فرا رسیدن روز قیامت و ظهور “امام غایب” هستند، نشانه های یاد شده می تواند نگران کننده باشند.
برای اسرائیل چندان مشکل نیست که به این نتیجه برسد که حمله نظامی ایران قریب الوقوع است.
اگراسرائیل به این نتیجه برسد، از نظر قوانین بین المللی همچنین ضروری خواهد بود که نشان داده شود استفاده از زور در دفاع از خود لازم و نیز متناسب با موضوع خواهد بود.
موقعیت اسرائیل به عنوان یک کشور هسته ای اعلام نشده، عاملی است که در روش ها و ابزار جنگ قانونی علیه ایران باید مد نظر قرار گیرد. این یادآوری ضروری است که دادگاه بین المللی، در نظر مشورتی سال 1996 در مورد قانونی بودن یا مشروع بودن تهدید به استفاده از سلاح های هسته ای، برای دولتی که در “شرایط وخیمی دردفاع از خود باشد و موجودیت آن در خطر قرار گرفته باشد” به نتیجه قطعی نرسیده است.
این بدان معنی نیست که بگوییم اسرائیل در دفاع از خود لزوما حق دارد به ایران حمله اتمی کند. فقط منظور آن است که به وخامت اوضاع اشاره کنیم و گوشزد کنیم که تهدید موجودیت اسرائیل از عواملی است که می تواند در توجیه یک حمله قانونی علیه ایران و استفاده از ابزار های مشروع در این حمله دخالت داشته باشد.
پس در نتیجه : آیا حمله اسرائیل به ایران غیر قانونی است؟ نه لزوما.
رابرت پ. بارنیج مدرس دانشکده حقوق دانشگاه ریدینگ انگلستان است.
منبع: واشنگتن تایمز- 6 اوت
