برد و باخت سخنرانی نتانیاهو

فرزانه روستایی
فرزانه روستایی

سخنرانی نتانیاهو در کنگره آمریکا که بسیاری آن را نمایش و توهین صریح به شعور ملت آمریکا توصیف کردند یک استثنای نگران کننده است. زیرا در قوانین داخلی آمریکا رییس جمهور آن کشور سالی یک باردر ماه ژانویه سخنرانی می کند و در جریان ارایه گزارش سالیانه رسم است با هماهنگی٬ نمایندگان به احترام سخنران و آنچه می گوید مرتبا از جا بر می خیزند و به صورت ممتد دست می زنند. با تعجب٬ نماینگان کنگره آمریکا۲۱ بار برای نتانیاهو دست زدند و در نمایشی که در کلاس سخنرانی رییس جمهورآمریکاست ۲۱ بار برای او از جا برخاستند. پیام اینکه کنگره آمریکا استقبالی در سطح رییس جمهور از نخست وزیر اسراییل تدارک می بیند می تواند زمینه ساز نگرانی هایی برای تصویب توافق احتمالی بین ایران و ۵+۱ باشد.

به رغم۲۱ باری که نمایندگان برای نتانیاهو از جای برخاستند همین پریروز یک طرح برای محدود کردن بیشتر ایران در جریان مذاکرات رای نیاورد و این می تواند بدین معنا باشد که اعتبار سخنرانی نتانیاهو محدود بوده است. اما به احتمال بیشتر٬ کنگره آمریکا بر سر تایید توافق دولت آمریکا با ایران دچار چالشی اساسی خواهد بود که نمی توان آن را در معادلات آینده نادیده گرفت.

تعداد مقالاتی که پس از سخنرانی نتانیاهو در آمریکا منتشر شد حاکی از این بود که طیف روشنفکرهای سیاست خارجی آمریکا آن را منفی ارزیابی کردند و سخنرانی نخست وزیر اسراییل در کنگره را بلاهت جمهوری خواهان دانستند. در این میان گری سیک که سابقه ای طولانی در اظهار نظر پیرامون قضایای ایران دارد به ناگفته های سخنرانی نتانیاهو پرداخته و نوشته است که ناگفته های سخنرانی او از آنچه گفت حاوی نکات بیشتر است.

به نوشته گری سیک٬ با همه جنجالی که نتانیاهو به راه انداخت آنچه که عمدا به آن اشاره نشد این بود که ایران تقریبا همه ذخایر اورانیوم غنی سازی شده را در چهارچوب مذاکرات و با بازرسی آژانس از بین برده است و اکنون فاقد ذخیره ای است که بتواند برای ساخت یک بمب به کار رود. او تاکید می کند که نتانیاهو بارها تاکید کرده که ایران راست نمی گوید و پنهانی فعالیت هایی دارد که تهدید کننده است. گری سیک تاکید می کند که از فردای توافقنامه ژنو آژانس بین المللی انرژی اتمی بازرسی هایی را بر ایران اعمال کرده و چنان در همه تاسیسات ایران با توافق خود ایران دوربین کار گذاشته است که تقریبا هیچ فعل و انفعال از دید بازرسان و نظام بازرسی آژانس پنهان نمی ماند.

 گری سیگ دارای ارتباطات گسترده ای در کل دستگاه سیاست خارجی آمریکاست. به گفته او تغییر کاربری نیروگاه آب سنگین اراک از کاربری برای تولید پلوتونیوم (که در ساخت بمب اتمی کاربرد دارد ) به نوعی از کاربری که تقریبا دیگر هیچ پولوتونیومی در آن تولید نمی شود تحول بزرگی است که عمدا در سخنرانی نتانیاهو گم شد.

باز گری سیک اشاره می کند که مهمترین بخش پنهان شده در سخنرانی نتانیاهو این بود که بسیاری از نهادهای امنیتی اسراییلی و آمریکایی هر دو بر این تاکید دارند که هیچ شاهدی برای گرایش نظامی فعالیت های اتمی ایران پیدا نشده است و مهمتر از گزارش نهادهای این است که آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز چنین شواهدی را نیافته است.

اظهارات نتانیاهو یک نقد دیگر گری سیک را نیز همراه داشته است. به ادعای نخست وزیر اسراییل٬ ایران سراسر عراق را اداره می کند و دولت شیعه عراق نماینده ایران است و همه کشورهای عربی از حضور ایران در عراق وحشت دارند. گری سیک می گوید مگر خود نتانیاهو به جورج بوش اصرار نمی کرد که به عراق حمله و صدام حسین را سرنگون کند.

حال دقیقا آنچه نتانیاهو می خواسته اتفاق افتاده است و نتانیاهو باید مسیولیت خود را در اصرار به حمله به عراق را بپذیرد.

 گری سیک به این نیز اشاره کرده که نتانیاهو از سال ۱۹۹۲ مرتبا دارد می گوید که ایران تا چند سال دیگر به سلاح اتمی مسلح می شود اما چنین اتفاقی نیفتاده و در واقع بسیاری از سیاستمداران به این نتیجه رسیده اند که اصلا ایران کشورجالبی است و بهتر است با ایران کنار آمد تا با اینکه به توصیه اسراییل با آن درگیر شد.

هنوز دو هفته از جایزه جعفر پناهی در جشنواره برلین نگذشته است که برنامه سخنرانی نتانیاهو نام ایران را در صدر اخبارجهانی قرار داد. به احتمالی که کم نیست٬ با امضای نهایی توافقنامه ایران و ۵+۱ طی هفته های آتی ٬ و حتی در صورت امضا نشدن این قرارداد طوفانی دیپلماتیک دنیا را فرا خواهد گرفت که ایران در مرکز آن قرار خواهد داشت. موافقت و مخالفت عربستان سعودی با توافقنامه هسته ای با ایران٬ خبرساز بودن ایران را بشدت تحت تاثیر قرار می دهد و این مسیری است که در آینده سرمایه های جهانی را به ایران سرازیر کند.

هنوز نمی توان هیچ برآوردی از آنچه در آینده نزدیک رخ می دهد ارایه داد. شاید تنها برآورد دقیق این است که تحمل فشار تحریم ها برای ایران به نقطه غیر قابل تحمل رسیده است و همین٬ اداره کنندگان مذاکرات را به نقطه ای رسانده است که به هر قیمتی از تعدیل تحریم ها استقبال کنند.