جورج جان
رئیس آژانس بین المللی انرژی هسته ای در سخنانی که از ناخرسندی وی از شکست گفتگوها میان تهران و شش قدرت دنیا حکایت داشت، اعلام کرد نهاد تحت نظارت وی نمی تواند مطمئن باشد ایران به طور مخفیانه بر روی برنامه تسلیحات هسته ای کار نمی کند.
مذاکره گروه شش با ایران در حالی در روز شنبه به پایان رسید که در متقاعد کردن تهران به رفع نگرانی ها در باره فعالیتهای مخفیانه خود از طریق افزایش نظارت آژانس هسته ای شکست خورد. به این ترتیب، دست نهاد هسته ای سازمان ملل در استفاده از تمامی ابزارهای نظارتی، ابزارهایی که به گفته آژانس باید حق استفاده از آن را داشته باشد، بسته مانده است.
یوکیا آمانو مدیرکل آژانس هسته ای به آسوشیتدپرس گفت: “همکاری ایران کافی نیست. ما نمی توانیم نسبت به عدم وجود فعالیت های هسته ای مخفیانه و یا تأیید ماهیت صرفاً صلح آمیز برای تمامی فعالیت های هسته ای ایران، اطمینان حاصل کنیم.”
از مذاکرات استانبول انتظارت کمی وجود داشت. بنابراین شش قدرت دنیا شامل آمریکا، چین، روسیه، انگلستان، فرانسه و آلمان از تأکید بیش از حد بر تقاضای اصلی خود، یعنی توقف غنی سازی اورانیوم، پرهیز کردند. توقف غنی سازی، خواست شورای امنیت سازمان ملل نیز هست.
برنامه غنی سازی اورانیوم در کانون توجه بین المللی قرار گرفته است زیرا این روند می تواند هم در تولید سوخت هسته ای و هم مواد مصرفی در تولید کلاهک هسته ای به کار رود. درحالیکه ایران اصرار دارد غنی سازی را برای فعالیت شبکه راکتورهای هسته ای خود نیاز دارد، اما مخفی کاری و خودداری این کشور از قبول معامله تبادل سوخت و نیز مقاومت در برابر تلاش های آژانس هسته ای برای بررسی آزمایش های مشکوک و مخفیانه به عنوان جزیی از برنامه تسلیحات هسته ای، موجبات نگرانی گسترده ای را فراهم آورده است.
ایران علیرغم وضع چهار دور از تحریم های سازمان ملل، همچنان اصرار دارد از حق خود برای غنی سازی اورانیوم دست برنخواهد داشت. از آنجا که ایران غنی سازی را مجدداً از چهار سال پیش از سرگرفته است، ذخیره کافی اورانیوم خلوص پائین برای ساخت بیش از دو بمب را در اختیار دارد، البته به شرط آنکه تصمیم به غنی سازی تا حد خلوص تسلیحاتی از سوی این کشور گرفته شود.
ضمناً 40 کیلوگرم اورانیوم خلوص بالا نیز در اختیار دارد که درصورت تصمیم به ادامه غنی سازی و رسیدن به خلوص تسلیحاتی، مدت زمان کمتری برای پایان این روند لازم خواهد بود.
به دلیل خودداری ایران از گفتگو بر سر غنی سازی، مذاکره کنندگان این کشور با امید اندکی به پای میز مذاکره آمدند و از جمله، آمادگی کشورشان برای اجازه بازدید بازرسان آژانس هسته ای را مطرح کردند.
مشکل، بیش از آنکه به نظارت بر تأسیسات و یا فعالیت های اعلام شده هسته ای ایران مربوط باشد، به نگرانی در خصوص امکان مخفی سازی سایر فعالیت های هسته ای از طریق زیرپا گذاشتن حقوق آژانس برای جستجو و تحقیقات مربوط می شود.
آمانو گفت: “اطلاعات ما در خصوص آن دسته از فعالیت های هسته ای و غنی سازی است که از سوی ایران اعلام شده اند. یعنی اطلاعات ما محدود به فعالیت هایی است که به آنها دسترسی داشته ایم.”
یکی از این تأسیسات، تاسیسات غنی سازی نطنز است؛ محل استقرار هزاران دستگاه سانتریفوز که به گفته ایران در خدمت تولید سوخت هسته ای است اما می تواند با تغییر ماهیت در خدمت تولید کلاهک هسته ای درآید. دوربین های کنترل از راه دور و بازرسان مستقر در نیروگاه، ابزارهایی هستند که برای اطمینان از عدم انحراف برنامه به سوی کاربرد تسلیحاتی به کار گرفته شده اند و مسؤولان آژانس نیز می گویند این سازمان از مراقبت ها در نطنز خشنود و راضی است.
آژانس بین المللی انرژی هسته ای همچنین دسترسی کافی به رآکتور ساخت روسیه در بوشهر دارد، نیروگاهی که قرار است در اواخر سال جاری وارد چرخه تولید شود. ضمناً به نیروگاه فرآوری اورانیوم در اصفهان که منابع گازی اورانیوم برای غنی سازی در نطنز را تولید می کند، نیز دسترسی وجود دارد.
اما از سوی دیگر، ایران امکان دسترسی آژانس به تأسیسات اراک را که پس از تکمیل، قادر به فرآوری پلوتونیوم خواهد بود، محدود کرده است. پلوتونیوم می تواند در تولید کلاهک تسلیحات هسته ای به کار رود.
ضمناً اعلام خبر وجود تأسیسات در آستانه تکمیل قم در سال 2009 به آژانس، تنها چند روز پیش از عزم انگلستان و آمریکا برای علنی کردن یافته های اطلاعاتی خود در خصوص این تأسیسات صورت گرفت. همین مسأله سبب نگرانی از قصد قبلی ایران برای مخفی نگهداشتن تأسیسات یاد شده و امکان وجود برخی تأسیسات مخفی دیگر در سایر نقاط کشور شده است.
آمانو گفت: “وجود تأسیسات قم در مراحل نهایی ساخت و ساز به ما اطلاع داده شد. ضمناً از مقامات ارشد ایران شنیده ایم که طرح هایی برای ساخت نیروگاه های غنی سازی دارند اما ما هیچ اطلاعات خاصی در این مورد در اختیار نداریم.”
آمانو گفت اقدامات غیرشفافی از این دست، به این معنا خواهد بود که “آژانس نمی تواند نسبت به عدم وجود فعالیت ها و تأسیسات اعلام نشده، اطمینان حاصل کند.”
ایران همچنین از همکاری با تحقیقات آژانس برای بررسی صحت گزارش های اطلاعاتی آمریکا و سایر نهادهای اطلاعاتی مبنی بر فعالیت ایران در زمینه تسلیحات هسته ای خودداری می کند و این اتهامات را جعلی خوانده و به آژانس اتهام عبور از چهارچوب های مشخص خود را وارد می کند. آمانو این اتهام را رد می کند.
آمانو با اشاره به اینکه قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل از ایران می خواهد برای رفع اتهامات با آژانس بین المللی انرژی هسته ای همکاری کند، گفت: “ما ملزم به شفاف سازی در باره این موضوع هستیم.”
منبع: فاکس نیوز- 24 ژانویه
