سایه تهران بر کنفرانس صلح خاورمیانه

نویسنده

anapolis.jpg

‏ هوارد لافرانچی ‏

واشنگتن- درحالیکه دستگاه دیپلماسی بوش فرآیند صلح خاورمیانه را با برگزاری کنفرانسی دوباره احیا کرده ‏است، سنگینی اثر یک میهمان غایب روی شانه های همه احساس می شود: ایران.‏

درابتدا دیدار روز سه شنبه در آناپولیس مریلند را جزیی از یک کنفرانس سه روزه برای جمع و جور کردن ‏مذاکرات درباره مسایل نهایی معرفی می کردند. اما حالا آن را به یک گردهمایی 24 ساعته خلاصه کرده اند. به ‏هرحال برگزاری آن در حالی که ایران به عنوان پرچمدار اسلام رادیکال در خاورمیانه سر بلند کرده، اصلاً چیز ‏کوچکی نیست.‏

این تصویر را در نظر بگیرید که ایران چگونه روی بازیگران زیر اثرگذار است:‏

‏- این خیلی چیز بزرگی نیست که پای بوش بعد از هفت سال غفلت سرانجام به چنین فرایندی کشانده شده است، ‏زیرا او عمیقاً اعتقاد دارد اکنون زمان موعود برای پیشبرد صلح است. تحلیلگران می گویند بوش لازم می بیند این ‏فرآیند شامل ایران هم بشود. ضمناً او متوجه است که آوردن اعراب میانه رو به پای میز مذاکره با اسراییل می ‏تواند چقدر به این هدف کمک کند.‏

‏- عربستان سعودی شرط حضور خود در این گردهمایی را لحاظ کردن بررسی موضوعات اصلی در تاسیس یک ‏کشور فلسطینی اعلام کرده بود. این چیزی است که اتفاق نخواهد افتاد، اما با این حال ریاض در آن شرکت کرد. ‏شاید بیشرین دلیل آن باشد که عربستان هر اقدامی که ایالات متحده را ضمن به چالش کشیدن ایران به منطقه ‏مربوط کند، مطلوب می شمارد. ‏

‏- در مورد حضور سوریه هم باید گفت دستگاه دیپلماسی بوش و اسراییل، هر دو امیدوارانه مشتاق هستند تا ببینند ‏که سوریه چگونه خود را از کمند اتحاد رو به افزایش با تهران رها خواهد کرد.‏

مارتین ایندیک به عنوان مذاکره کننده اسبق ایالات متحده در امور خاور میانه و مدیر کنونی مرکز سابان – ‏موسسه سازش خاورمیانه در واشنگتن- می گوید برای ایالات متحده، اعراب میانه رو، اسراییل و فلسطینی های ‏حامی محمود عباس، بیش از هر چیز دیگری، “یافتن راهی برای مقابله با تهدیدات تهران” یک انگیزه محسوب ‏می شود. ‏

دیوید ماکوفسکی، مدیر پروژه صلح خاورمیانه در موسسه خاور نزدیک در واشنگتن، می گوید انتظارات از ‏برگزاری کنفرانس آنا پولیس در آکادمی نیروی دریایی ایالات متحده در مرکز مریلند، “از دریای میت هم کم ‏ارزش تر است”. او می گوید نه ایهود اولمرت- نخست وزیر اسراییل – و نه محمود عباس – رییس جمهور ‏فلسطین- از جایگاه محکمی در سیاست داخلی کشورشان برخوردار نیستند تا به مصالحه ای دست پیدا کنند. ‏

آقای ماکوفسکی می گوید احتمالاً بهترین نتیجه این گردهمایی، یک فرمول “نقشه راه – بعلاوه برخی چیزهای ‏دیگر” است. تحت چنین سناریویی، طرفین موافقت می کنند قدم هایی را برای بهبود مراتب امنیتی در فلسطین ‏برداشته، اسکان را در اسراییل متوقف نموده و وضعیت معیشتی فلسطینیان اسراییل را تسهیل کنند و در عین حال ‏گفتگوهای مربوط به آوارگان و موضوع اورشلیم را نهایی نمایند. ضمنا” این دیدار ممکن است نظر شرکت ‏کنندگان را در مورد هر چیز که به موضوع افزایش تسلط ایران بر منطقه ربط پیدا می کند به خود جلب کند.‏

موقعیت محمود احمدی نژاد در محدوده فلسطین به خاطر نظر او بر اعمال خشونت علیه اسکان یهودیان و نیز ‏سخنانش در حمایت از فلسطینیان رو به بهبود گذاشته است. او همچنین، رهبران عرب را به خاطر موافقت در ‏همکاری با اسراییل بر سر برنامه صلح به چالش کشیده است. ‏

ماکوفسکی می گوید کاندولیزا رایس که بیشترین توجه خود را در سال جاری متوجه محدود ساختن ایران نموده، ‏امیدوار است به کمک کنفرانس آناپولیس بتواند “سوریه را از دایره ایران بیرون بکشد.” او گفت مهمترین دلیل ‏برگزاری آناپولیس “ بیرون کشیدن کارت فلسطین از دست احمدی نژاد” است.‏

همگان مطمئن نیستند که کنفرانس آناپولیس، اثرات ژئوپولیتیک مورد نظر را ایجاد کند. حتی بعضی ها نگرانند که ‏نتیجه این رخداد، کارت برنده را در اختیار ایران قرار دهد.‏

دیوید ورمسر، مشاور سابق دیک چنی درمسایل خاورمیانه، می گوید: “همه چیز برای ایران آماده شده تا برنده ‏شود.” او می گوید مساله تهران و خصوصاً آقای احمدی نژاد درست کردن یک “چالش متمدنانه ” است. آنها با ‏کنار گذاشتن اسلام ضعیف و کسل کننده، غرب را با اسلامی خشن و به پا خواسته روبرو کردند. در چنین اوضاع ‏و احوالی، حضور جهان عرب “تحقیر شده” پشت میز مذاکره با اسراییل بدون اینکه چیزی گیر آنها بیاید، به نفع ‏مقاصد ایران است. ‏

بقیه تحلیلگران اینقدر قاطع نظر نمی دهند اما سیاست بازدارنده کاندولیزا رایس علیه ایران را ضمن احیای فرایند ‏صلح اسراییل- فلسطین شکننده می بینند.‏

دنیس راس، یک ناظر دربخش سیاست خاور نزدیک در موسسه واشنگتن و مجری اسبق دیپلماسی کلینتون در ‏فرایند صلح، می گوید ایده همگرایی حول نقطه هراس از ایران که می تواند طرفین را مجبور به اعطای امتیازات ‏بی سابقه بکند، “شواهدی از واقعیت” را به همراه دارد. اما این رویکرد، چشم را بر روی واقعیتی دیگر می بندد: ‏خیلی ها در منطقه رشد ایران در منطقه را از ورای اختلافات شیعه و سنی می نگرند.‏

یکی از نتایج این نگرش خاص این است که کشورهای سنی نظیر عربستان سعودی هنوز احتمال می دهند بشود ‏میان گروه میانه رو فتح متعلق به عباس از یک سو و گروه تندروی حماس از سوی دیگر پلی برقرار کرد. ‏حماس یک گروه سنی تحت حمایت ایران شیعه است که پس از پیروزی در انتخابات ماه ژانویه کنترل غزه را در ‏دست گرفت و جامعه جهانی در پی منزوی ساختن آنها بود.‏

راس می گوید: “فرض اینکه تهدید مشترک، رویکرد مشترکی را می طلبد خود دچار تزلزل است.” ‏

کارشناسان اعتقاد دارند اثرات کنفرانس آناپولیس بعداً معلوم می شود. برای حدس زدن می توان دو چیزرا در نظر ‏داشت: چه کسانی در جلسه حضور دارند و اینکه بوش روز سه شنبه در آنجا چه خواهد گفت. ‏

راس می گوید: “ایالات متحده و جامعه بین المللی اصولاً بعد از هفت سال وقفه در فرایند صلح، چیزی برای احیا ‏کردن ندارند.” او می گوید سوال اساسی این است که “استراتژی بعدی چیست؟”‏

منبع: کریستین ساینس مانیتور – 27 نوامبر 2007 ‏