در حالی که بحران دارو مدت هاست از مرز هشدار رد شده،خبر ها حاکی از تلنبار شدن حجم بالایی از داروها در گمرک جمهوری اسلامی است. عبدالله فضل علی‌زاده، رییس انجمن سرطان در این مورد گفته است: “کمبود دارویی که امروز در برخی از حوزه‌های پزشکی در کشور شاهد آن هستیم با تسهیل در ترخیص داروهای موجود در گمرک‌ها برطرف خواهد شد.” اما رئیس گمرک اعلام کرده است: “ترخیص دارو ربطی به گمرک ندارد و مشکل آنجاست که فرد واردکننده نمی داند که دارو را با چه ارزی وارد کشور کند، یعنی مشخص نیست که این دارو با ارز مرجع یا مبادله ای باید قیمت گذاری شود.”
این اظهار نظرها در حالی مطرح می شود که بانک مرکزی تنها چند روز پیش اعلام کرده بود: “هیچ مشکلی جهت تخصیص ارز برای کالاهای اساسی و مواد اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی وجود ندارد.”
در این میان بدون توجه به اینکه مسوولان چه می‌گویند و چه چیزی یا چه کسی را مقصر می‌دانند، بحران دارو هر روز بیشتر و بیشتر گریبان‌گیر بیماران می‌شود.
تحریم یا سوء‌مدیریت
“۶۰ میلیون یورو دارو با ارز مرجع ۱۲۲۶ تومانی در گمرک وجود دارد.” این خبری است که عباسعلی شهریاری، رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس اواسط اردیبهشت ماه اعلام کرد. پیش از آن هم شاهین محمدصادقی، عضو هیات رئیسه مجلس با اشاره به ترخیص نشدن ۱۴۰ میلیون دلار دارو از گمرک گفته بود: “واردکنندگان نگرانند که داروها را به قیمت ارزان فروخته و بعد برای خرید دارو هزینه بیشتری را پرداخت کنند و همین نگرانی زمینه را برای انباشت دارو و ترخیص نشدن از گمرک فراهم کرده است.”
محمدصادقی افزوده بود: “بانک مرکزی و معاون دارویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به وظایفشان برای تامین و توزیع دارو به درستی عمل نکرده اند و مدیریت نامناسب برخی مسئولان زمینه را برای کمبود دارو و افزایش قیمت آن فراهم کرده است.”
البته این نخستین بار نیست که صحبت از سوء مدیریت دولت در حوزه دارو به میان می‌آید. کارشناسان بسیاری معتقدند اگرچه تحریم‌های بین‌المللی بانکی کار خرید دارو و مواد اولیه را برای ایران دشوار کرده ولی آنچه شرایط را تا این اندازه حاد کرده سوء مدیریت مدیران دولتی است. شاید بتوان نقطه اوج این انتفادات را اظهارات مرضیه وحید دستجردی، وزیر پیشین بهداشت دانست که با حکم محمود احمدی نژاد برکنار شد. او در هفته‌های آخر کارش در مقام وزیر بهداشت بارها از عدم اختصاص ارز لازم به واردات دارو انتقاد کرده بود. دستجردی گفته بود که بانک مرکزی فقط یک سوم ارز تخصیص‌یافته به واردات دارو را تامین کرده، که همین یک سوم هم از شهریور ماه امسال در اختیار وزارت بهداشت و واردکنندگان قرار گرفته است.او هشدار داده بود که علت کمبود و نبود دارو همین تاخیر بوده است.
گرانی دارو و ترک درمان
مشکلات حوزه درمان به اینجا ختم نمی‌شود؛کمبود داروهای حیاتی، افزایش داروهای تقلبی در بازار، چند برابر شدن قیمت دارو و تعرفه‌های پزشکی هم از دیگر مشکلات این حوزه پر التهاب است. قفسه‌های خالی داروخانه‌ها جوابگوی بیماران خاص نیست و با گران شدن روزافزون قیمت دارو، بیم این می رود که با حذف قطعی ارز مرجع برای داروها، قیمت‌ها چند برابر شود.
مهدی سلیمان‌جاهی، سرپرست دفترکل نظارت بر دارو و مواد مخدر سازمان غذاو دارو چندی پیش پیش‌بینی کرده بود که قیمت داروهایی که در ایران تولید می‌شوند بین ۲۰ تا ۳۰ درصد بالاتر می‌رود، اما داروهای وارداتی صد در صد افزایش قیمت خواهند داشت. این در حالی است که برخی از بیماران به توصیه پزشکان شان از مصرف داروهای ساخت داخل منع شده و نمونه خارجی را تهیه می کنند و حالا باید خودشان را با گرانی‌های وفق بدهند. پورکاظمی رییس مجمع نمایندگان انجمن داروسازان ایران هم در این خصوص گفته: “حذف ارز مرجع دارو در یک کلمه یعنی فاجعه؛ فاجعه برای مردمی که پوشش بیمه‌ای مناسبی ندارند.”
همچنین عبدالله فضل علی‌زاده رئیس رییس انجمن سرطان با اشاره به افزایش قیمت برخی داروها گفته است: “دولت باید از طریق درآمدهای ناشی از هدفمندسازی یارانه‌ها، نسبت به پوشش بخش بیشتری از هزینه‌های درمانی و دارویی برنامه‌ریزی عملیاتی داشته باشد چرا که اگر داروها با این روند افزایش قیمت داشته باشند، ممکن است در آینده نزدیک شاهد آن باشیم که برخی بیماران خصوصا در حوزه بیماری‌هایی نظیر سرطان که درمان آنها ذاتا پرهزینه است، به دلیل عدم استطاعت مالی، نسبت به ترک درمان اقدام کنند و این زیبنده جامعه ما نیست.”
سال سخت حوزه دارو
“در شرایط فعلی علاوه بر فروش نفت با ارزهای رایج، امکان تهاتر نفت خام با دارو و غذا و کالاها فراهم شده است.” قلعه‌بانی، مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران چندی پیش با اعلام این خبر کارشناسان و رسانه ها را به یاد برنامه “نفت در برابر غذا و دارو” انداخت؛ برنامه‌ای که در سال‌های پایانی حکومت صدام حسین در عراق توسط سازمان ملل اجرا شد. بر اساس این برنامه، کشور عراق می‌توانست از محل صدور نفت تنها به اندازه تأمین نیاز مردم به کالاهای اساسی ارز در اختیار داشته باشد. برخی کارشناسان پیش از این هشدار داده بودند که کار ایران به جایی خواهد رسید که به جای نفتی که به کشورها می‌دهد می تواند تنها غذا و دارو تهیه کند. حالا کار به جایی رسیده که علاوه بر نگرانی از معاوضه نفت و دارو باید از کیفیت پایین داروهای وارداتی هم ترسید.
سال ۹۱ سال سیاهی برای حوزه درمان بود، اخبار نگران کننده هر روز روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار می گرفت. اگر افزایش قیمت ارز و تحریم‌های بانکی، عدم واردات کافی مواد اولیه، کمبود بودجه و عدم کفایت دولت در حوزه درمان را از عوامل اصلی بحران در سال گذشته بدانیم، باید بپذیریم سال ۹۲ روزهای پر التهاب‌تری را انتظار می‌کشد؛ سالی که هنوز سه ماه از آن نگذشته اتفاقاتی چون “نایابی داروهای بیماران خاص”، “کمبود داروی بیهوشی و تعطیل شدن اتاقهای عمل”، “حذف ارز مرجع برای دارو”، “چند برابر شدن قیمت دارو و تعرفه‌های پزشکی”، “مرگ پنجمین نفر بر اثر استفاده پنی‌سیلین تقلبی” را در خود داشته است.
