نمایندگان مجلس هنگامی که مشغول بررسی نخستین طرح تحقیق و تفحص در مجلس نهم بودند متوجه شدند داخل کاغذ دان آنها شب نامه ای با امضای “و من الله توفیق” وجود دارد که به آنها توصیه کرده تحقیق از سازمان بورس و اوراق بهادار تهران را متوقف کنند؛ بدعت جدیدی که باعث اعتراض نمایندگان نسبت به توزیع آن شد.
تحقیق و تفحص مجلس از سازمان بورس و اوراق بهادر هنگامی جدی شد که در پی ارایه سهام شرکت های تولیدی وابسته به دولت در بازار بورس براساس سیاست های اصل ۴۴، همان شرکت ها سهام عمده خود را خریداری می کردند و بدین ترتیب سهام ها به اصطلاح از این جیب به آن جیب می شد.
بدین ترتیب نمایندگان با آماده سازی طرحی در ۵ بخش، “محور بستن و بازگشایی نهادها با کدام فرایند، شفاف سازی شرکت های بورسی از لحاظ سرمایه، بدهی و سودآوری، نهادهای مالی مانند کارگزاری و مشاور سرمایه گذاری و سند گردانی و…، چرا به بعضی ها اعطا می شود ولی به بعضی ها خیر، پذیرش شرکت ها و صدور مجوز افزایش سرمایه و لغو عضویت ها، چرا سلیقه ای انجام می شود؟ و بررسی عرضه های عمده شرکت های مشمول اصل ۴۴ قانون اساسی “تحقیق و تحفص از این سازمان را به صحن علنی بردند.
براساس اخبار منتشر شده، در میان این شرکت ها که سهام خود را از بورس خریداری کرده اند شرکت “سایپا” بزرگ ترین تخلف را انجام داده است. سایپا با پوشش “شرکت سرمایه گذاری سایپا” اقدام به خرید سهام سایپا از گروه بهمن و شستا (شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی)کرده است؛ به این صورت که دو بلوک ۱۱ ممیز ۱ دهم درصدی گروه بهمن و ۱۷ ممیز هشت دهم درصدی شستا به فروش گذاشته شد و این بار کنسرسیومی مشتمل از شرکت ایمن جوش سایپا که ۱۰۰ درصد از سهام آن متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری سایپاست، شرکت سرمایه‌گذاری رنا که سرمایه‌گذاری ساپیا ۴۸ درصد سهام آن را خریداری کرده، شرکت بازرگانی ستاره تابان و شرکت تجارت الکترونیکی تابان که اکثریت سهام این دو شرکت نیز تحت تملک سرمایه‌گذاری سایپا یا خود سایپاست، اقدام به خریداری این دو بلوک می کنند.
به این ترتیب با توجه به اینکه ۵۱ درصد از سهام سایپا متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری سایپا و شرکت‌های وابسته به آن است، خود شرکت سایپا با این اتفاقات عملا مالک سایپا شد. با این شرایط، شرکت سرمایه‌گذاری سایپا و شرکت‌های وابسته به آن (نزدیک ۵۱ درصد سهم سایپا) سه کرسی هیات مدیره گروه را هم به خود اختصاص دادند.
تخلفاتی از این دست، افزایش دلال ها و تبدیل شرکت های بزرگ با شاخص های مثبت در بورس به حیاط خلوت جریان موسوم به انحرافی، باعث شد تا نمایندگان مجلس نهم به فکر تحقیق و تفحص از سازمان بورس بیفتند.
به گفته نادر قاضی پور “یکی از مشکلات عدیده کارخانجات خرید مستقیم از بورس است و به دلیل وجود کاستی‌ها در این زمینه مجبور هستند نیازهای خود را از طریق دلالان و واسطه‌ها تامین کنند. چگونگی تحقیق و بازگشایی نماد معاملات امر بسیار مهمی است به طوری که یکی از ابزارهای مهم نظارتی و کنترل‌کننده در بازار بورس محسوب می‌شود و تاثیر بسزایی در کارکرد شرکت و سازمان بورس خواهد داشت، لذا ضروری است دریافت اطلاعات جدید به منظور ارزشگذاری بر اوراق بهادار شرکت‌ها تسریع شود.”
وی با اشاره به اینکه سرمایه شرکت پتروشیمی پس از عرضه شدن در فرابورس طی ۳ روز یکصد برابر شده است، اعلام کرد: “افشای اطلاعات باید از سوی شرکت بورس به درستی انجام گیرد، اما متاسفانه برخی اطلاعات نشان می‌دهد که مطالب افشا شده از سوی شرکت بورس درست نبوده است. سهامداران و به‌ویژه سهامداران جزء معتقدند علی‌رغم وجود قوانین انضباطی، مدیران شرکت‌های بورس از نظارت جدی دور هستند و در این میان تنها سهامداران جزء هستند که مجازات می‌شوند.”
این نماینده مجلس با ناکارآمد خواندن سازمان بورس، به واگذاری کارخانه نساجی مازندران اشاره کرد و افزود: “به دنبال این واگذاری ۷ هزار نیروی کار به ۷۰۰ نفر تقلیل یافته و این امر موجب افزایش بیکاری شده است.”
به گفته قاضی پور “ما نباید اجازه دهیم مردم به جای اینکه سهام را از بورس خریداری کنند، مجبور شوند از عده‌ای دلال «کرکس» و خون آشام خریداری کنند. این دلالان برای اقتصاد ما و بورس کشور مضر هستند.”
افشای شب نامه
در همین حین بود که الیاس نادران نماینده مردم تهران با استناد به بند ۴ و ۵ ماده ۲۴ آیین نامه داخلی مجلس که به حفظ انضباط داخلی مجلس و نظارت بر امور چاپ و توزیع گزارش‌ها اختصاص دارد، خبر دادکه “در کازیوی نمایندگان گزارش سه‌برگی گذاشته شده که امضاء ندارد و ذیل آن نوشته شده، من‌الله التوفیق، من، من‌الله التوفیق را نمی‌شناسم.”
علی لاریجانی رییس مجلس نیز در پاسخ به این تذکر نادران و این جمله که من‌الله التوفیق را نمی‌شناسم، گفت: “به مرور مشخص می‌شود.”
وی همچنین یکی از اعضای هیات‌رئیسه مجلس را مأمور رسیدگی درباره این گزارش‌های بدون امضاء کرد و گفت: “لازم است گزارش‌هایی که منتشر می‌شود امضاء داشته باشد تا مشخص شود از سوی چه کسانی است.”
شب نامه
شنیده ها حاکی از آن است که مقامات سازمان بورس برای جلوگیری از تصویب طرح تحقیق و تفحص گزارشی بدون سربرگ و با امضای “ومن الله توفیق” به نمایندگان رسانده اند تا به گونه ای آنها را منصرف کنند.
در این شب نامه از نمایندگان خواسته شده رسیدگی به موضوعات مذکور، در قالب بررسی کارشناسی و فارغ از چارچوب تحقیق و تفحص انجام شود.
در این شب مامه از جمله آمده است: “بازار سرمایه، یکی از بازارهایی است که به سرعت، نسبت به کوچکترین اخبار و حتی گمانه زنی‌ها واکنش نشان می‌دهد. تصویب طرح تحقیق و تفحص از سازمان بورس و رسانه‌ای شدن موضوع (در رسانه‌های داخلی و خارجی) فارغ از اینکه طرح مذکور به چه نتایجی منجر خواهد شد، می‌تواند تاثیر قابل توجهی در کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه، ایجاد جو روانی منفی در بورس و تضعیف این بازار در مقابل بازارهای کاذبی همچون طلا و ارز (به ویژه با وضعیت کنونی بازار ارز و طلا) داشته باشد.”
در بخش دیگری از این شب نامه به ورشکستگی بازار بورس به دلیل بحران اقتصادی جمهوری اسلامی نیز اشاره شده است: “بورس اوراق بهادار تهران تا حدود دو ماه قبل، به دلیل شرایط خاص کشور با افت شدید شاخص‌ها و حجم معاملات مواجه بوده و به تازگی، با تدابیر صورت گرفته در راستای حمایت از بازار و جلب اعتماد سرمایه‌گذاران، به دوران رشد و بالندگی خود بازگشته است.”
براساس اظهارات بورس بازان تهران، کسادی در این بازار سرمایه به اندازه ای شده که تعداد قابل توجهی از شرکت‌های کارگزاری کسب و کار خود را تعطیل کرده اند.
با این وجود به نظر می رسد شب نامه متعلق به “و من الله توفیق” اثر خود را بر نمایندگان گذاشت و مجلس پس از قرائت گزارش کمیسیون اقتصادی با ۸۲ رای موافق، ۱۱۸ رای مخالف و ۲۰ رای ممتنع از ۲۴۳ نماینده با این تحقیق و تفحص مخالفت کردند.
