والتر کرتز
نشانه‌های نگران‌کننده بیشتری از وضعیت وخیم اقتصادی ایران به گوش می‌رسد. در زیر برخی از آخرین خبرها آورده شده است:
1. تولید رو به کاهش نفت خام
بنا به گزارش ماهیانه آژانس بین‌المللی انرژی، تولید روزانه نفت ایران که مهمترین بخش اقتصاد این کشور است، در ماه سپتامبر به پایین‌ترین حد خود در ربع قرن گذشته رسید. این آژانس پیش‌بینی کرده است که اگر تحریم‌های غرب برداشته نشود توان تولیدی نفت ایران باز هم کاهش خواهد یافت.
2. تجارت به طور کلی تحت فشار شدید است. این موضوع روی کل جمعیت خصوصا قشر فقیر جامعه تاثیر وحشتناکی خواهد داشت.
آی‌اچ‌اس فرپلی (IHS Fairplay) ناشر اطلاعات کشتیرانی گزارش داده است که تعداد کل کشتی‌هایی که در طول سال منتهی به اوایل اکتبر در بنادر ایران لنگر انداخته‌اند ۹۸۰ فروند بوده است که این تعداد در مدت زمان مشابه در سال ۲۰۱۱، معادل ۲۷۴۰ و در سال ۲۰۱۰، برابر ۳۴۰۷ کشتی بوده است.
بر اساس این آمار کلی، تعداد عبورومرور کشتی‌های باری – که کالاهای مصرفی، مانند مواد غذایی و لوازم خانگی و پوشاک و اسباب‌بازی را حمل می‌کنند –در سال جاری ۸۶ کشتی بوده است؛ این رقم در کل سال ۲۰۱۱ معادل ۲۷۳ و در سال ۲۰۱۰، برابر ۳۷۸ بوده است.
آمار آی‌اچ‌اس فرپلی نشان می‌دهد که امسال فقط هشت محموله باری سردخانه‌ای از جمله موز به بنادر ایران حمل شده است که در سال ۲۰۱۱ این تعداد ۱۶ و در سال ۲۰۱۰، معادل ۳۶ محموله بوده است.
3. اکنون شاهد نخستین نشانه‌های ناآرامی‌های اجتماعی هستیم. اما با توجه به خشونت احتمالی که ممکن است دولت نشان دهد، این اعتراضات به‌طور گسترده مهار شده است.
در حالیکه تهران در کشاکش مقابله با اقدامات تحمیلی سازمان ملل، آمریکا و اتحادیه اروپا برای تنبیه این کشور به خاطر نقض قطعنامه‌های محدودکننده برنامه هسته‌ای است، فشار اقتصادی موجب بروز اولین اعتراضات خیابانی پس از سه سال شده است. مقامات غربی اعتقاد دارند که تحریم‌ها رژیم را تحت فشار گذاشته است. “تاثیر گسترده‌تری بر اقتصاد قابل مشاهده است و این موضوع بر مردم و مشاغل تاثیر می‌گذارد.”
آیت‌الله خامنه‌ای این هفته در یک اعتراف کم‌سابقه در مورد کشاکش کشور با تحریم‌ها گفت: “این تحریم‌ها وحشیانه است. این جنگ علیه یک ملت است. اما ملت ایران آن‌ها را شکست خواهد داد.”
4. شرکت‌های خارجی برای جلوگیری از بروز مشکل با کشورهای غربی در حال خروج از ایران هستند.
ایران با خروج شرکت‌های بین‌المللی خدمات دریایی مواجه شده است. این شرکت‌ها خدماتی نظیر صدور گواهینامه‌های باری صادر می‌کردند که برای بیمه و دسترسی بنادر حیاتی است. اوایل امسال فشار تحریم‌ها باعث شکست یک سرمایه‌گذاری کشتیرانی مشترک ایران با یک شرکت هندی شد.
5. تولید خودرو به سرعت رو به کاهش است.
روز پنجشنبه، خبرگزاری دانشجویان ایران گزارش داد که در شش ماه گذشته در مقایسه با همین مدت زمان در سال گذشته، تولید خودرو بدون هیچ‌گونه توضیحی ۴۲ درصد کاهش یافته است. سقوط شدید ارزش ریال واردات قطعات خودرو را بسیار گران کرده است. در ماه فوریه گذشته، پژو، خودروساز فرانسوی، شریک شرکت ایران خودرو، بزرگترین تولید‌کننده داخلی خودرو در ایران، به علت شدید شدن تحریم‌ها از این کشور بیرون رفت.
6. اتحادیه اروپا قرار است تحریم‌های سخت‌تری را تحمیل کند که یکی از نقاط تمرکز آن مبادلات مالی است.
شرکت‌های اروپایی از بستن قرار داد به منظور حمل نفت ایران منع شده‌اند؛ حتی اگر خارج از بلوک کشورهای عضو باشند. برای فروش تجهیزات دریایی ممنوعیت وضع می‌شود و شرکت‌های اروپایی نمی‌توانند برای ایران تانکرهای نفتی بسازند.
اما موثرترین اقدامات ممکن است در بخش مالی باشد؛ حتی برای معاملاتی که هنوز آزاد است. دامنه بسیار محدودتری برای مبادلات مالی با بانک‌های ایران تعیین خواهد شد.
دیپلمات‌ها می‌گویند، سقف مبادلات برای کالاهای اساسی نظیر غذا و دارو ۱۰۰ هزار یورو خواهد بود، اما برای بسیاری اقلام دیگر هر مبادله بالای ۱۰ هزار یورو با بانک‌های ایران منوط به کسب اجازه قبلی است.
7. خبرهایی از افزایش تنش درون دولت ایران به گوش می‌رسد، هر چند که مدارک زیادی برای اثبات این ادعاها وجود ندارد. شکاف درون دولت می‌تواند موجب درگیری‌های بالقوه خشونت‌بار داخلی شود.
این وضعیت باید هر چه زودتر تغییر پیدا کند. تنها می‌توان امیدوار بود که این رویدادها به یک بحران انسانی گسترده منجر نشود، چراکه وضعیت جاری مستعد بروز چنین فاجعه ای است.
منابع: بیزنس اینسایدر– 14 اکتبر
