شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی جمهوری اسلامی دیگر روی ماهواره “هات‌برد” قابل دسترسی نیست. شرکت ماهواره‌ای “یوتل‌ست” با قطع خدمات‌دهی به این رسانه‌ها اعلام کرده این تصمیم را در راستای تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران گرفته است. در طرف مقابل، صدا و سیمای جمهوری اسلامی این اقدام را “برخلاف ادعاهای فریبکارانه غرب درباره احترام و اعتقاد به حقوق بشر و جریان آزاد اطلاعات در جهان” تفسیر کرده است.
دو سال پارازیت‌اندازی تا حذف
شبکه‌های پرس تی‌وی، العالم، سحر ۱ و ۲، الکوثر، جام جم ۱ و ۲، شبکه خبر و تلویزیون قرآن از جمله ۱۹ شبکه رادیویی و تلویزیونی جمهوری اسلامی هستند که با تصمیم جدید “یوتل‌ست” دیگر روی ماهواره هات‌برد قابل دسترسی نیستند. این تصمیم از صبح روز دوشنبه ۲۴ مهر ماه و ساعاتی قبل از تشدید تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران اجرایی شده است.
ونسا اوکانر، مسوول مطبوعاتی شرکت یوتل‌ست در این مورد چنین توضیح داده است: “قطع شبکه های رادیویی و تلویزیونی ایران در راستای اجرای طرح تشدید تحریم های اتحادیه اروپا علیه این کشور است. شرکت یوتل ست که مقررات اداره پخش برنامه های رادیویی و تلویزیونی فرانسه را اجرا می کند تصمیم گرفته است تا قراردادهای خود را با شبکه های سحر به طور کامل قطع کند و به این ترتیب پخش برنامه های آنها به طور دائم لغو شده است.”
این شرکت ماهواره‌ای پیش از این و در جریان اعتصاب روز ۱۳ مهرماه بازار تهران به تشدید ارسال پارازیت از سوی ایران بر روی امواج این شبکه اعتراض کرده بود. در آن روز پارازیت شدید اعمال شده از سوی منبعی ناشناس در ایران، بی‌بی‌سی فارسی، صدای آمریکا و رادیو فردا را از دسترس خارج کرده بود.
این شرکت فرانسوی پیش از این در آذرماه سال۹۰ نیز با انتشار اطلاعیه‌ای، ضمن رد اتهام همکاری با جمهوری اسلامی در ایجاد مانع در مسیر پخش برنامه‌های فارسی زبان از طریق این ماهواره تاکید کرده بود که “از بهار ۱۳۸۸ بارها در این خصوص نزد مقام‌های نظارتی فرانسوی و بین‌المللی، از جمله اتحادیه بین‌المللی ارتباطات از راه دور، شکایت برده و خواستار محکوم شدن این اقدامات از سوی این مراجع شده است.”
البته ارسال پارازیت در سال‌های ۸۸ و ۸۹ و در جریان اعتراضات مردمی گسترده‌تر و شدیدتر بود تا جایی که دسترسی به شبکه‌های فارسی زبان خارج از ایران را بسیار مشکل کرده بود. در نتیجه بی‌بی‌سی، رادیو تلویزیون خارجی فرانسه، دویچه وله، رادیوی جهانی هلند، و صدای آمریکا به طور رسمی از حاکمیت ایران، به دلیل پارازیت اندازی روی فرکانس‌هایشان، انتقاد کرده بودند. در آن دوره همچنین شیرین عبادی و هادی قائمی، دو فعال حقوق بشر ایرانی خدمات شرکت‌های ماهواره‌ای غربی به صدا و سیمای جمهوری اسلامی را هدیه‌ای به حکومت ایران توصیف کردند. این دو از شرکت‌های ماهواره‌ای اروپایی خواستند ارتباطات خود را با جمهوری اسلامی قطع کنند و خدماتی ارائه ندهند؛ تقاضایی که با تاخیری یک ساله اجابت شد.
صدا و سیما به دنبال راه‌های جایگزین
اقدام به قطع شبکه‌های بین‌المللی صدا و سیمای جمهوری اسلامی در رسانه‌های داخلی ایران بازتاب چندانی نداشت. اما تلویزیون انگلیسی‌زبان پرس‌تی‌وی واکنش نشان داد و مدعی شد “شبکه‌های ایرانی که در پی این تصمیم پخش آنها متوقف شد، تنها قصد داشتند با انعکاس صدای مردم ستم دیده در جهان، انحصار غرب در پوشش خبری رویدادها را از بین ببرند.”
این شبکه که پیش از این نیز مجوزش در انگلستان لغو شده بود، معتقد است: “تصمیم غیرقانونی شرکت یوتل‌ست، اقدامی است در راستای خاموش کردن تمام رسانه‌های خبری جایگزین که صدای بی‌صدایان را منعکس می‌کنند.”
شبکه العالم نیز ساعاتی قبل از اجرایی شدن این تصمیم در وبسایت خود نوشته بود: “ممانعت از انتشار دیدگاه‌ها و نظرات مخالف با جریانهای صهیونیستی و غربی، پیشتر نیز همواره ادامه داشته است. به صورتی که حتی قبل از آغاز انقلابهای عربی در منطقه و اوج گرفتن بیداری اسلامی، ارسال پارازیت روی فرکانس‌های شبکه العالم و پرس تی وی وجود داشته و این امر همچنان ادامه دارد.”
این شبکه خود را تاثیرگذار در جریان بیداری اسلامی معرفی کرده که در کنار شبکه‌های فرامرزی جمهوری اسلامی، “همواره برخلاف انحصار خبری شبکه‌های غربی و هم پیمانان منطقه‌ای غرب، تلاش کرده تا نظارت و دیدگاه‌های انسان‌های آزاده را به مخاطبان و افکار عمومی در جهان برساند.”
اما واکنش رسمی صدا و سیمای جمهوری اسلامی که رئیسش عزت‌الله ضرغامی نیز در لیست تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد، تا عصر روز دوشنبه طول کشید. روابط عمومی این سازمان در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: “برخلاف ادعاهای فریبکارانه غرب درباره احترام و اعتقاد به حقوق بشر و جریان آزاد اطلاعات در جهان جمع کثیری از مخاطبان شبکه‌های بین‌المللی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران از دریافت تعدادی از شبکه‌های برون‌مرزی سازمان صداوسیما محروم شدند.”
در این اطلاعیه اقدام شرکت یوتل‌ست، “تحت فشار لابی آمریکایی صهیونیستی و به دنبال تقاضای شورای سمعی و بصری فرانسه (CSA) با ادعای واهی” و عملی “غیرقانونی و برخلاف تعهدات و قراردادهای فیمابین” توصیف شده است. روابط عمومی صدا و سیمای جمهوری اسلامی همچنین یادآوری کرده است: “قطع شبکه های برون مرزی صدا وسیما در حالیست که هم‌اکنون شرکت یوتل ست فقط از طریق ماهواره هات‌برد در حال پخش برنامه‌های بیش از یک هزار شبکه در فضای جمهوری اسلامی ایران است که بسیاری از آنها دارای محتوای ضداخلاقی، مستهجن، ضد انسانی، ضد فرهنگ ایران و ضد ارزش‌های دینی است.”
مدیر شبکه کوثر نیز در واکنش به این تصمیم آن را “برخلاف پروتکل بین المللی و بر خلاف موازین آزادی بیان و جریان آزاد اطلاع رسانی” دانست و گفت: “به طور مسلم سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران این حق را برای خود محفوظ می دارد تا از طریق مجاری بین‌المللی پیگیر این عمل غیرقانونی شود.”
علی خندق‌‌آبادی همچنین وعده داد: “با توجه به تقاضای بسیار بینندگان این شبکه‌ها، به دنبال آن هستیم در روزهای آینده برنامه‌های شبکه‌های قطع شده را از طرق مختلف به سمع و نظر بینندگان برسانیم.”
شبکه‌های برون‌مرزی
صدا و سیمای جمهوری اسلامی در 25 آبان ۱۳۷۶ هجری شمسی(۱۶ نوامبر ۱۹۹۷) با آغاز به کار شبکه سحر، پخش برون‌مرزی خود را به طور رسمی آغاز کرد. تا سال ۲۰۰۵ تنها دو شبکه سحر۱ و سحر ۲ به ۶ زبان آذری، بوسنیایی، کردی، انگلیسی، فرانسوی و اردو تولید برنامه می‌کردند اما با تولد شبکه پرس‌تی‌وی (خبری انگلیسی زبان)، الکوثر (عربی)، العالم (خبری عرب زبان)، IFILM (فیلم و سریال عربی)، Hispan TV (اسپانیولی) و چندین شبکه رادیویی فعالیت‌های فرامرزی این سازمان گسترش یافت. البته فعالیت این شبکه‌ها در سال‌های اخیر بدون تنش نبوده و در سال ۱۳۸۴ نیز شبکه سحر ۱ به دلیل پخش یک فیلم ضد اسرائیلی از روی ماهواره هات‌برد حذف شد.
سیمای ترکی استانبولی نیز به دلیل گسترش اصکاک‌ها تعطیل شد و پخش سخنان دینی تندروانه در سیمای آذری نیز جنجال زیادی به پا کرد و در نهایت منجر به اخراج خبرنگار صدا و سیما از جمهوری آذربایجان شد.
اهداف شبکه‌های برون مرزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی در چند بند به طور رسمی اعلام شده که از جمله “معرفی انقلاب اسلامی ایران به عنوان شاخص ترین و اثرگذارترین قیام دینی سده اخیر در ورای مرزهای جغرافیایی ایران” ، “معرفی شخصیت و نظرات امام خمینی(ره)” ، “تحکیم همبستگی و ایجاد فضای اعتماد و تفاهم بین مسلمانان ایران و سایر ملل با ترسیم چهره واقعی جامعه ایرانی و خنثی کردن موج تبلیغاتی همه جانبه و شائبه‌های منفی دست ساخته رسانه‌های بیگانه در اذهان مخاطبان” و “مقابله با نفوذ فرهنگ غیر اسلامی در جهان اسلام و افشاگری علیه سیاست‌های استـکباری قـدرتـ‌های بـزرگ بـرای تـسلـط بـر ملت‌ها” است.
