علی یونسی، دسیتار ویژه حسن روحانی در امور اقلیت‌های قومی و مذهبی “نگرانی عده‌ای” نسبت به اجرایی شدن اصل پانزدهم قانون اساسی را “بدآموزی‌هایی” خوانده است که مخالفان زبان مادری ترویج می‌دهند. او با تاکید بر اجرایی شدن این اصل همچنین گفته که آموزش زبان مادری موضوع و مساله مردم کردستان و آذربایجان و بلوچستان نیست بلکه مسأله جریان‌های سیاسی است و باید این بهانه از دست آنها خارج شود.
با گذشت چند روز از مناسبت روز جهانی زبان مادری، مباحث پیرامون این موضوع که از هفته‌های گذشته داغ شده، همچنان ادامه دارد. یک نویسنده در خبرگزاری ایسنا، با انتشار مطلبی جنجالی ضمن حمایت از آموزش زبان مادری گفته است “ما اصلاً در ایران غیر فارس نداریم، همه‌فارس‌اند و فارس یعنی ایرانی.”
این موضوع با انتقادهای گسترده‌ای از سوی گویشوران زبانهای غیر رسمی ایران در شبکه‌های اجتماعی روبرو شده است.
موضوع زبان مادری به دنبال اظهارات مقامات دولتی و همزمانی آن با مناسبت روز جهانی زبان مادری همچنان در کانون توجه قرار دارد.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، علی یونسی دسیتار ویژه حسن روحانی در امور اقوام و اقلیت‌های مذهبی و قومی در پیوند با اصل پانزدهم قانون اساسی و اعتراضات به احتمال اجرایی شدن آن گفته است: “مگر الان عربی و انگلیسی در مدارس آموزش داده نمی‌شود؟ آیا این موضوع مشکلی ایجاد کرده است؟ چطور زبان خارجی و صددرصد بیگانه آموزشش اشکالی ندارد، اما اگر زبان کُردی و آذری در محلی آموزش داده شود به زبان ملی آسیب می‌رسد؟”
چندی پیش در پی اظهارات فانی، وزیر آموزش و پرورش در مورد اصل ۱۵ قانون اساسی، اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی واکنش‌های تندی نسبت به اجرایی شدن این اصل نشان دادند.
طبق اصل ۱۵ قانون اساسی “زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.”
یونسی اعتراضات به اجرایی شدن این اصل را “بدآموزی‌هایی دانسته که مخالفان ترویج می‌کنند”. او گفته است: “قانون اساسی ما دقیقاً با همه این ملاحظات تدوین شده است و درباره این موضوع هم ما چیزی به جز ظرفیت قانون اساسی نگفته‌ایم. ما می‌گوییم قانون اساسی این حق را داده و همان اجرا شود.”
“اعضای فرهنگستان دانشمندان ما هستند؛ باید انتقاد کنند”
فتح‌الله مجتبایی، از جمله اعضای عضو فرهنگستان زبان دو ادب فارسی بود که موضوع آموزش زبانهای غیرفارسی را امری وارداتی نامید. او گفته بود: “شک ندارم که این موضوع از خارج به ایران آمده است. قبل از این در هندوستان نیز این مسئله توسط انگلستان تجربه شد و امروز هم انگلستان و کشورهای شمالی ما هستند که می‌خواهند این مسئله را به ایران وارد کنند.”
رئیس این فرهنگستان، غلامعلی حداد عادل هم با اشاره به اینکه “معیار آموزشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، زبان معیار فارسی است” گفته بود: “البته زبانهای دیگری هم هستند که جایگاه‌شان معلوم است اما آنچه باید آموزش دیده شود زبان فارسی است.”
در این میان میرجلال‌الدین کزازی، نویسنده، مترجم و پژوهشگر زبان فارسی، ترس و نگرانی اعضای فرهنگستان نسبت به آموزش زبان اقلیت‌ها در مدارس را “از بیخ و بن بیهوده و نادرست” خوانده و گفته بود آموزش زبان مادری در کنار زبان فارسی ناسازگار نیست و نباید یکی برگزیده و دیگری فروگذارده شود.
اینک یونسی درباره سخنان اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی به خبرگزاری ایسنا گفته است: “آنها دانشمندان ما هستند، باید انتقاد کنند و واکنش نشان دهند و این کار بسیار خوبی است، واکنش‌های سیاسی بد است، وگرنه اینکه فرهیختگان و دانشمندان در این‌باره نظر دهند، درست است. این ایده‌ها باید در مراکز فرهنگی و علمی از سوی صاحب‌نظران مورد نقد و رد و قبول قرار گیرد.”
در واکنشی دیگر محمد بقایی ماکان، نویسنده و پژوهشگر با وجودی که گفته “هیچ کس با آموزش زبان مادری مخالف نیست” این را هم اضافه کرده که “ما اصلاً در ایران غیر فارس نداریم، همه‌فارس‌اند و فارس یعنی ایرانی.”
محمد بقایی ماکان در ادامه گفت‌وگو با ایسنا افزوده است: “همانطور که هرکسی به مادرش احساس تعلق می‌کند، به زبان مادری‌اش هم احساس تعلق دارد، اما نباید برای درست کردن ابرو، چشم را کور کرد. امروز مملکت ما به شدت در معرض تهاجمات منابع تجزیه‌طلب است؛ از قدرت‌های بزرگ تا کسانی که تعصبات شدید دارند. قوم‌گرایی هم در این سی‌وچند سال به خاطر ضعف مدیریت فرهنگی کشور به‌شدت قوت گرفته است.”
سازمان یونسکو از سال ۱۹۹۹، روز ۲۱ فوریه را به نام “روز جهانی زبان مادری” نام گذاری کرده، تا دولت‌ها و شهروندان جهان را به دادن اهمیت بیشتر به تدریس زبان مادری در مدارس فراخواند.
اجرای اصل ۱۵ خواست عمومی نیست
امسال شهروندان ایرانی نسبت به سالهای گذشته واکنش پررنگ‌تری به مناسبت روز جهانی زبان مادری داشتند. در بسیاری از شهرهای ایران، به ویژه شهرهای ترک نشین کشور همزمان با ۲۱ فوریه، مردم اقدام به برگزاری جلساتی کردند که طی آنها ده‌ها نفر در شهرهای اهر، تهران، زنجان و مشهد بازداشت شدند.
گرامیداشت این مناسبت با وجود غیر رسمی بودن آن در ایران نشان می‌دهد که اجرایی شدن اصل ۱۵ قانون اساسی از جمله مهم‌ترین مطالبات اقلیت‌های حقوقی است.
با این حال یونسی با تاکید بر ضرورت اجرایی شدن این اصل می‌گوید آموزش زبان مادری مطالبه عمومی نیست.
او در مصاحبه با ایسنا با یادآوری اظهارات پیشین خود مبنی بر اینکه تحصیل به زبان مادری “خواست ملی و عمومی نیست”، تاکید کرده: “یک خواست محدود و روشنفکرانه محلی است، وگرنه چنانچه این موضوع را آزاد بگذارند تعداد استقبال‌کنندگان از آن زیاد نیست.”
او با اشاره به اینکه “حساسیت در این مورد هم از سوی موافقان و هم از سوی مخالفان حساسیت بی‌جایی است” افزوده است: “در حال حاضر زبانهای بومی در صداوسیما به صورت شبانه‌روزی پخش می‌شود. در مورد آموزش هم این موضوع خواست مردم نیست، بلکه خواست یک جمع محدود سیاسی است.”
به گفته یونسی “این موضوع مسئله مردم کردستان، آذربایجان و بلوچستان نیست، مسئله جریان‌های سیاسی است که این را به عنوان مسأله مهم ملی دنبال می‌کنند.”
او در پایان اشاره کرده است: “وقتی ما این فرصت را در اختیار بگذاریم کاملاً بهانه از دست آنها خارج می‌شود. الان صداوسیما شبانه‌روز این موضوع را دنبال می‌کند. در مدارس هم زبان خارجی آموزش داده می‌شود. این‌ها چه اشکالی دارد؟”
بر اساس آمارهای رسمی استان های کردستان و سیستان و بلوچستان در انتخابات گذشته بالاترین رای را به حسن روحانی دادند. مطالبه اجرایی شدن اصل ۱۵ قانون اساسی همواره یکی از مطالبات اصلی گروه های رایزن با همه نامزدهای این انتخابات بود. علاوه بر این روحانی در زمان برگزاری کارزار انتخاباتی اش در بیانیه “اقوام، ادیان و مذاهب” یک بند ویژه را به مساله آموزش زبان مادری اختصاص داده است.
