دیدار کاترین اشتون با گروهی از کنشگران حقوق بشر از جمله نرگس محمدی (نائب رئیس کانون مدافعان حقوق بشر) و مادر ستار بهشتی، واکنش های به شدت تندی را علیه او دامن زده است. راز این عصبانیت چیست ؟
مدعای این نوشتار این است که اولا اتحادیه اروپا با فرصت به وجود آمده از مذاکرات هسته ای، موفق به انجام مانور حقوق بشری در تهران شده و ثانیا مشاهدات مقامات اروپایی از نقض حقوق بشر در ایران، مستندات غیر قابل انکاری را برای گزارش احمد شهید فراهم می آورد. هم زمانی دیدار اشتون با نشست سالانه شورای حقوق بشر، کمک زیادی به این شورا کرده است.
شدت عصبانیت
برای درک شدت عصبانیت جناح تندرو جمهوری اسلامی، کافی است به یاد آوریم که کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با انتشار بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن این دیدار اعلام کرد: “ملاقات خانم اشتون با برخی معاندین و عوامل فتنه، اقدامی خارج از عرف دیپلماتیک و دخالت آشکار در امور داخلی کشور است.”
صدور چنین بیانیه ای در مورد قبلی که هیات پارلمانی اروپا با نسرین ستوده و جعفر پناهی دیدار کرده بود، سابقه نداشت. (مراجعه شود به مقاله: دیدار با ستوده و پناهی؛ دستاورد دیدار هیئت پارلمانی اروپا از تهران)
علی لاریجانی رئیس مجلس نیز ملاقات کاترین اشتون را “دزدانه” دانسته و گفته است: “وزارت اطلاعات باید دقت نظر داشته باشد که دیگر این اتفاق ها رخ ندهد.”
وزارت خارجه زیر ضرب
مزید بر عصبانیتی که از تندروها شاهدیم، کمیسیون یاد شده از یک سو و رییس قوه قضائیه از سوی دیگر مسئولیت میزبانی از چنین میهمانانی که مبادرت به اقدامات “غیرقابل تحمل” می کند را متوجه وزارت خارجه دانسته است. بیانیه کمیسیون یاد شده می گوید: “کمیسیون امنیت ملی از وزارت امور خارجه قویا می‌خواهد از اقدامات غیرقابل تحمل و مداخله‌گرایانه هیات‌هایی که به کشورمان سفر می‌کنند جلوگیری نماید.”
صادق لاریجانی، رییس قوه قضائیه (که خود در فهرست تحریم اتحادیه اروپا برای نقض حقوق بشر قرار دارد) نیز با اشاره به تبعات این دیدارها که مسئولیتش به عهده وزارت خارجه است، هشدار داد که: “اگر بناست چنین روندی ادامه یابد و بر خلاف امنیت و مصالح کشور در چنین سفرهایی اقداماتی صورت گیرد؛ قوه قضاییه وارد عمل می‌شود و تبعات آن نیز در آینده بر عهده وزارت امور خارجه خواهد بود.”
ابراهیم آقا محمدی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس ضمن انتقاد از اشتون، وزارت خارجه را پاسخگوی این دیدار دانست. وی گفت: “ظاهرا این سفرها فقط برای زنده نگه داشتن فتنه گران است چرا که اشتون شخصیت مستقل نیست و به نوعی پادوی آمریکا و غرب است… قطعا وزارت خارجه باید در مورد این موضوع پاسخگو باشد و ما هم در اولین جلسه کمیسیون امنیت ملی مجلس این موضوع را بررسی خواهیم کرد.”
مانور حقوق بشری اتحادیه اروپا در تهران
علی خامنه ای پیش بینی درستی کرده بود که مذاکرات جمهوری اسلامی با پرونده هسته ای آغاز می شود ولی به پرونده هسته ای ختم نمی شود. او به درستی ولی از سر بیم و هراس گفته بود: “این خطا است اگر خیال کنیم که دعوا سرِ قضیه هسته‌ای است؛ نه، قضیه‌ی هسته‌ای بهانه است… اگر یک روزی هم مسئله هسته‌ای حل شد – فرض کنید جمهوری اسلامی عقب‌نشینی کرد؛ همان‌که آنها میخواهند – خیال نکنید مسئله تمام خواهد شد؛ نه، ده بهانه دیگر را به تدریج پیش می کشند.”
اینک دیدار اشتون با فعالان حقوق بشری و گوش دادن به ندای تظلم خواهی آنان در قلب تهران، عملاً پیش بینی درست خامنه ای را به نمایش گذاشته است به ویژه وقتی که به نکات سنجیده دیدار اشتون به شرح زیر توجه داشته باشیم:
یکم؛ به رغم انکه اشتون میهمان دولت جمهوری اسلامی بود وی تنها در فاصله چند ساعت از ورودش به تهران در روز شنبه مورخ هشت مارس با کنشگران حقوق بشری و مادر ستار بهشتی دیدار کرد. وی، دیدار با مقامات جمهوری اسلامی را در روز دوم انجام داد.
این اقدام نمادین او، نشان از اولویت و اهمیتی است که وی برای مساله حقوق بشر قائل است.
دوم ؛ اشتون در مصاحبه مطبوعاتی پس دیدار دو ساعت و نیمه که با ظریف داشت، تصریح کرد که در خصوص گنجاندن موضوعات حقوق بشری در مذاکرات با وزیر خارجه صحبت کرده است.
برخلاف ادعای علی لاریجانی که گفته بود دیدار اشتون “دزدانه” بود، او در همین مصاحبه به رسانه های جهانی یادآور شد که با تنی چند از کنشگران حقوق بشری ملاقات کرده است؛ موضوعی که مطلقا رسانه های دولتی از اشاره به آن خودداری کرده بودند.(به دقیقه چهار مصاحبه در اینجا دقت کنید که اشتون به ملاقات خود با زنان ایرانی اشاره می کند)
گفتنی است که اشتون هوشمندانه در مصاحبه اعلام کرد که نه به نمایندگی از ۵+۱ بلکه به نمایندگی از اتحادیه اروپا این سفر را پذیرفته است تا این تلقی را منتفی کند که سفرش فقط در چارچوب مسأله هسته ای است. بدین ترتیب، وی هوشمندانه خود را بازگو کننده همه نگرانی های اتحادیه اروپا معرفی کرد تا علاوه بر طرح مساله هسته ای، موضوعات حادی مثل نقض حقوق بشر در ایران، دخالت تهران در بحران سوریه، تروریسم و.. را با مقامات جمهوری اسلامی مطرح کند.
سوم؛ دیدار با نام هایی شناخته شده (از جمله نرگس محمدی و مادر ستار بهشتی)، ارسال دعوتنامه “رسمی” به آنان، انتخاب مناسبت روز جهانی زن (به نشانی از ستمی که بر نیمی از جمعیت ۷۵ میلیونی ایران می رود)، انتخاب مکان ملاقات (یک سفارت اروپایی) همزمانی سفر با بیست و پنجمین نشست سالانه شورای حقوق بشرو تعیین زمان ملاقات (ساعات اولیه ورود به تهران پیش از هر دیدار رسمی) همگی هوشمندانه تنظیم شده بود.
سوم؛ دیدار اشتون با فعالان حقوق بشری ایران و مادر ستار بهشتی تنها در فاصله 3 ماه از سفر هیات پارلمانی اروپا به ریاست تاریا کرونبرگ و دیدار با نسرین ستوده و جعفر پناهی (برندگان جایزه ساخاروف) اتفاق افتاد. آن دیدار نیز به نوبه خود جنجال های بسیاری را دامن زد تا آنجا که وزارت خارجه ضمن احضار کاردار سفارت یونان (محلی که دیدار در آن انجام شده)، مراتب ناخرسندی خود را از اقدامی که “مغایر با حسن نیت” توصیف شد، به وی ابلاغ کرد. در اطلاعیه وزارت خارجه آمده بود که این دیدار “به رغم تذکرات قبلی از سوی سفارت جمهوری اسلامی ایران در بروکسل و همچنین مسئولان ادارات ذیربط وزارت خارجه” انجام شده است.
اگر چنین است که وزارت خارجه مدعی است، چرا جمهوری اسلامی کاترین اشتون را از تکرار ملاقات با عوامل فتنه! باز نداشت؟ و چرا دعوت از او را مشروط به عدم تکرار رفتار کرونبرگ نکرده بود؟
ارسال دعوتنامه رسمی به معاندین و عوامل فتنه! برای دیدار با اشتون در یک سفارتخانه چیزی نبود که سفارت اتریش می توانست از دید نهادهای امنیتی پنهان کند.
مستنداتی برای گزارش آتی احمد شهید
دیگر دلیل عصبانیت اقتدارگرایان این است که سه سال ممانعت جمهوری اسلامی از سفر احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در پرونده حقوق بشر ایران، اینک با سفر دو روزه کاترین اشتون و سفر شش روزه هیأت پارلمانی اروپا رنگ باخته است.صادق لاریجانی،رییس قوه قضائیه بی هیچ واهمه ای گفته بود که: “سیاست ما نپذیرفتن گزارشگر ویژه است.”
دیدار اشتون با مادر ستار بهشتی و بوسه به گونه های او اظهار همدردی ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا با مادر داغ دیده ای تلقی می شود که اگر صدای تظلم خواهی او و امثال او در ایران شنیده نمی شود، او می تواند تظلم خود را به جای دیگر ببرد.
دیدار اشتون و دیدار هیات پارلمان اروپا با فعالان حقوق بشر را می توان مشتی از خروارها نقض حقوق بشر در ایران دانست که بر خلاف میل اقتدارگرایان، اینک از پرده برون افتاده است.
در اهمیت این دو دیدار همین بس که اینک دیدار تاریا کرونبرگ با ستوده و پناهی و دیدار اشتون با مادر ستار بهشتی و کنشگران حقوق بشر می تواند مورد استناد احمد شهید در گزارش بعدی اش باشد.
تاریا کرونبرگ و کاترین اشتون به عنوان دو مرجع رسمی یک سازمان مهم بین المللی (اتحادیه اروپا)، مراجع قابل اعتنائی برای مستندات شورای حقوق بشر سازمان ملل شمرده می شوند که درج شنیده ها و مشاهدات آنان در تهران، می تواند در گزارش بعدی احمد شهید مورد استناد قرار گیرد همچنان که اظهارت وزیر خارجه لهستان و سوئد مبنی بر مشاهده فیلترینگ در ایران می تواند مورد استناد گزارشگر قرار گیرد.
اقتدارگرایان جمهوری اسلامی در حالی دیدارهای حقوق بشری کرونبرگ و اشتون را در کنار گوش خود می بیندد که اتحادیه اروپا فهرست بلندبالایی از مقامات ارشد نظام (از جمله صادق لاریجانی منصوب رهبر در قوه قضائیه) را در فهرست ناقضان حقوق بشر قرار داده است. هیچ شواهدی دیده نمی شود که رفع تحریم از آنان در مباحث دو طرف گفتگو شده باشد.
اتحادیه اروپا با وضع تحریم های حقوق بشری بر مقامات ارشد جمهوری اسلامی از یک سو و دیدار مقامات ارشدش با قربانیان نقض حقوق بشر از سوی دیگر، به راستی مانور سنجیده ای را در قلب مرکز فرماندهی اقتدارگرایان انجام داده که راز عصبانیت شان را در همین نکته باید جست.