روز شنبه ۱۶ آذر ماه، صفحه یک بیشتر روزنامه‌های ایران، نشانی از مرگ نلسون ماندلا داشت.در سایر صفحات هم این چهره مشهور جهان، در قالب عکس، طرح، گزارش و یادداشت مورد توجه قرار گرفته بود. در این بین اما روزنامه کیهان، این موضوع را به خبر ویژه صفحه دوم خود تقلیل داد و ضمن برجسته کردن دیدار او با آیت‌الله خامنه‌ای، از “اشتباهات” ماندلا در دیدار با “سران رژیم صهیونیستی” و “سران جنایتکار آمریکا” سخن گفت.
خاطره هاشمی از ماندلا
مقامات جمهوری اسلامی از روز جمعه، به مناسبت درگذشت رییس‌جمهوری پیشین آفریقای جنوبی و رهبر مبارزه با تبعیض نژادی پیام‌های تسلیت صادر کردند.
حسن روحانی، در پیامی خطاب به رییس‌جمهوری آفریقای جنوبی، ماندلا را فردی توصیف کرد که “پیوند اخلاق و سیاست، شیرینی بخشش در عین فراموش نکردن را حتی به زندانبانان و به بندکشندگان خود چشانید و از خود خاطره کم نظیری برای جهان بشریت به جا گذاشت.”
به اعتقاد رییس جمهوری اسلامی “شگفتی زندگی او در آن بود که می‌دانست چگونه زندگی کند.”
در میان مقامات دولتی نیز، اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور در پیامی به معاون رییس‌جمهور آفریقای جنوبی، درگذشت نلسون ماندلا را به او و مردم این کشور تسلیت گفت. جهانگیری، “دنیای پرآشوب و خشونت زده کنونی” را “وامدار و نیازمند مقاومت‌های الهام بخش ایشان در میل به جهانی عاری از خشونت و احترام به حقوق انسانی” دانسته است.
علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی نیز در کنار برخی از نمایندگان مجلس با انتشار پیامی ضمن تسلیت گفتن مرگ ماندلا ابراز امیدواری کرده که “اندیشه‌های انسان دوستانه آقای نلسون ماندلا برای جهانیان روشن و درخشان باقی بماند و جاوید باشد.”
همچنین در پیام اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، ماندلا “چراغ راه کرامت انسانی” توصیف شده است. او در جلسه روز شنبه مجمع تشخیص نیز به درگذشت ماندلا اشاره کرد و با بیان اینکه “مرحوم ماندلا معتقد بود جمهوری اسلامی ایران سهم زیادی در پیروزی سیاه‌پوستان و شکست آپارتاید داشت”، گفت: “ماندلا در سفر به تهران به من گفت: مهمترین نقطه آرمانی مردم آفریقای جنوبی، جمهوری اسلامی ایران است.”
اما سید محمد خاتمی، رییس‌جمهوری سابق ایران پیش از همه پیامی صادر کرد که این گونه آغاز می‌شد: “ماندلا نمی میرد و نام او الهام بخش همه کسانی است که زندگی را برای همگان شاداب و پر امید می‌خواهند. او زنده است تا آنگاه که انسان هست و برای آزادی و سربلندی تلاش می کند.” وبسایت رسمی او نیز چند مطلب با محوریت ماندلا منتشر کرد تا نشانی از علاقه خاتمی به ماندلا باشد.
عبدالله نوری، وزیر کشور دولت اصلاحات و چهره منتقد سال‌های اخیر نیز از جمله آنانی بود که به مرگ رهبر بزرگ آفریقای جنوبی پرداخت. نوری درباره او نوشته است: “شخصیت ماندگار، اخلاقی و والای او ترکیبی کم‌نظیر از فروتنی و شجاعت، ساده‌زیستی و صلابت، بردباری و مقاومت و گذشت و قاطعیت را به نمایش می‌گذارد که دوست و دشمن را به ستایش وامی‌داشت. او همچون گاندی، شیوه مبارزه بدون خشونت و خشم و نفرت را در پیش گرفت و با دشمنان خویش هم هرگز با بی‌عدالتی رفتار نکرد. با وجود ایستادگی و پافشاری بر اصول، فرصت مذاکره و گفت‌وگو با دشمنان را از دست نمی‌داد. قهرمانی بود که از شکست نومید و از پیروزی مغرور نمی‌شد و از قدرت فریب نمی‌خورد. از جفای دشمن گذشت، ولی آن را فراموش نکرد.”
کیهان: ماندلا اشتباهاتی داشت
تا پایان روز شنبه، رهبر جمهوری اسلامی به مرگ نلسون ماندلا، واکنشی نشان نداده است اما علی‌اکبر ولایتی، مشاور عالی او در امور بین‌الملل با خبرگزاری‌ها گفت‌وگو داشت. ولایتی در این مصاحبه‌ها یادآوری کرده که ماندلا در دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای، چندین بار او را “رهبر من” خطاب کرده است. از جمله به خبرگزاری فارس گفته است: “رابطه وی با جمهوری اسلامی، چه در دوران مبارزه پس از آزادی و چه دوران ریاست جمهوری بسیار صمیمی بود و علاقه وافری به رهبر معظم انقلاب داشت.”
ولایتی که به تازگی ریاست مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام را هم برعهده گرفته، به خبرگزاری تسنیم گفته است: “در روزگاری که تحریم نفت و تحریم تجاری ایران شدت گرفته بود و طرح داماتو و طرحهای دیگر علیه ما از سوی آمریکایی‌ها تصویب شده بود، ماندلا به این دیدگاه‌های آمریکایی توجه نمی‌کرد و به‌شدت روابطش را با جمهوری اسلامی ایران گسترش داده بود و در دوره وی رقم روابط دو کشور در حوزه اقتصادی، رقم بسیار بالایی بود.”
در کیهان هم، روزنامه‌ای که مدیریتش با حسین شریعتمداری به عنوان نماینده ولی‌فقیه است، ماندلا جای درخوری پیدا نکرد و تنها در صفحه دو این روزنامه چنین نوشتند: “واکنش رسانه‌های غربی به ویژه انگلیسی و آمریکایی به مرگ نلسون ماندلا از شگفتی‌های جهان خبر و رسانه است. این محافل تلاش کرده‌اند سوابق ضداستعماری وی را مصادره به مطلوب کنند.”
در این مطلب همچنین ضمن شرح دیدار ماندلا با رهبر جمهوری اسلامی، آمده بود: “ ماندلا در طول سال‌ها اشتباهاتی نظیر ملاقات با برخی سران رژیم صهیونیستی (پرز و وایزمن) و برخی سران جنایتکار آمریکا (بوش پدر و پسر) داشت.”
حضور پررنگ ماندلا روی دکه‌ها
روزنامه شرق، از جمله روزنامه‌هایی بود که به طور ویژه به رهبر مبارزه با تبعیض نژادی آفریقا پرداخت. عکس و تیتر یک به همراه ۶ مقاله در صفحه اول به ماندلا اختصاص پیدا کرده بود. دو صفحه داخلی این روزنامه نیز مطالبی در همین زمینه داشت.
روزنامه اعتماد، صفحه اولش را به طور مساوی بین ماندلا و کاظم معتمدنژاد تقسیم کرده بود و سه صفحه داخلی نیز به ماندلا اختصاص داشت. از جمله با سروش دباغ، استاد فلسفه و راجر‌ساوت‌هال، یکی از پژوهشگران آفریقای جنوبی گفت‌وگو شده بود.
روزنامه‌های آفتاب یزد و آرمان هم با الهام از پیام سید محمد خاتمی، تیتر “ماندلا نمی‌میرد” را انتخاب کرده بودند و روزنامه دولتی ایران هم تیتر زده بود: “ جهان ماندلا را ازدست داد”
عکس ماندلا روی صفحه یک روزنامه تندرو و منتسب به سپاه “جوان” هم دیده می‌شد و روزنامه رسالت این تیتر را انتخاب کرده بود: “سیاهپوستی که روی آفریقا را سفید کرد”
طرح: فیروزه مظفری – روزنامه فرهیختگان
