سازمان گزارش‌گران بدون مرز، از سازمان های غیر دولتی بین المللی که وضعیت آزادی بیان و رسانه ها در جهان را رصد می کند، با انتشار بیلان سال 2012 خود از این سال به عنوان “سالی مرگبار” برای روزنامه نگاران در دنیا نام برده است.
بر اساس اعلام گزارش‌گران بدون مرز، تعداد روزنامه نگارانی که در سال 2012 به هنگام انجام وظیفه کشته شده اند، نسبت به سال قبل از آن 33 درصد افزایش داشته است.
در این سال خاورمیانه و آفریقای شمالی با ۲۹ کشته، آسیا با ۲۴ کشته و آفریقای جنوبی با ۲۱ کشته پر مرگ‌ترین مناطق جهان برای روزنامه‌نگاران بوده‌اند.
سازمان گزارش‌گران بدون مرز افزوده از سال ۱۹۹۵ که نخستین بیلان این سازمان منتشر شده تا امروزهیچ‌گاه، بیلان آزادی رسانه‌ها در جهان “چنین دهشتناک” نبوده است.
تحولاتی که در دو سال گذشته در تعدادی از کشورهای عربی و اسلامی روی داد و به بهار عربی مشهور شد، دولت های منتخب مردم را جایگزین نظام های دیکتاتوری های پیشین کرد.
این تحول عمده، امیدواری ها را برای افزایش دامنه دموکراسی در جهان و به تبع آن، افزایش آزادی رسانه ها، روزنامه نگاران و خبرنگاران بیشتر کرد. اما آنچه در عمل اتفاق افتاده، خلاف این را نشان می دهد.
رضا معینی، مسئول بخش ایران، افغانستان و تاجیکستان در سازمان گزارش‌گران بدون مرز به “روز” می گوید که “متأسفانه وضعیت به همین ناگواری است.”
او می گوید: “گسترش دامنه و روش های اطلاع رسانی در جهان، به افزایش تعداد فعالان رسانه ای و در نتیجه گسترش برخورد با روزنامه نگاران، خبرنگاران، وبلاگ نویسان و شهروند خبرنگاران منجر شده است.”
ایران؛ مقام اول روزنامه نگاران تبعیدی
بر اساس بیلان سال 2012 گزارش‌گران بدون مرز در این سال 88 روزنامه نگار در جهان در ارتباط با فعالیتشان جان باخته اند.
این روزنامه نگاران بیشتر هنگام پوشش خبری حملات و درگیری‌ها کشته شده‌اند یا از سوی باندهای جنایات سازمان یافته مانند مافیا، قاچاق‌بران مواد مخدر و… و شبه نظامیان اسلامگرا و یا به دستور مسئولان فاسد دولتی، قربانی شده‌اند.
به جز این 88 روزنامه نگار کشته شده و به گفته گزارش‌گران بدون مرز، “شلاق مرگ بر شهروند خبرنگاران و شهروند وب‌نگاران نیز باریدن گرفته است.”
47 شهروند وب‌نگار و شهروند خبرنگار، در این سال در سرتاسر جهان کشته و 144 نفر دیگر بازداشت شده اند. در سال 2012 همچنین 879 روزنامه نگار در جهان بازداشت و زندانی شدند، 1993 روزنامه نگار مورد تعرض و تهدید قرار گرفته اند، 38 نفر ربوده شده اند و 73 روزنامه نگار دیگر مجبور به ترک کشور خود شده اند.
گزارش‌گران بدون مرز، کشور سوریه را “قبرستان کنشگران اطلاع رسانی” در سال 2012 توصیف کرده و گزارش داده که قربانیان سرکوب‌های شدید سازمان داده شده از سوی دولت دمشق، به همکاران ایرانی خود پیوسته‌اند که رتبه نخست روزنامه‌نگاران تبعیدی در جهان را به خود اختصاص داده اند.
در این سال همچنین شش همکار رسانه ای و 47 شهروند وب‌نگار و شهروند خبرنگار در نقاط مختلف جهان کشته و 144 نفر دیگر نیز بازداشت شدند.
سوریه، سومالی، پاکستان، مکزیک و برزیل، 5 کشور بزرگ قتلگاه روزنامه نگاران در جهان به گزارش گزارش‌گران بدون مرز هستند.
یکی از تفاوت های سرکوب
در این گزارش همچنین از ترکیه، چین، اریتره، سوریه و ایران به عنوان بزرگترین زندان های روزنامه نگاران در جهان نام برده شده است.
بیلان سال 2012 گزارش‌گران بدون مرز حاکی از آن است که هم اکنون در ایران ۲۶ روزنامه نگار و ۱۷ وب‌نگار زندانی هستند.
گزارش این نهاد غیر دولتی و بین المللی مدافع آزادی بیان می افزاید از سال ۱۳۸۸ و با سرکوب گسترده جنبش اعتراضی به انتخاب مجدد محمود احمدی نژاد به ریاست جمهوری اسلامی در انتخاباتی مخدوش، وضعیت آزادی رسانه‌ها در ایران به شکل جدی رو به وخامت نهاد و از آن پس قدرت حاکم به شکل نظام‌مند فعالان رسانه‌ای را که به زعم خود از خط‌های قرمز عبور می کنند، زندانی می‌کند.
گزارش‌گران بدون مرز می گوید “وضعیت سلامت بسیاری از این زندانیان نگران کننده است.”
بر اساس این گزارش، روزنامه‌نگاران زندانی تحت فشاری مضاعف قرار دارند، از یک سو از آزادی محروم شده‌اند و از سوی دیگر خانواده‌هایشان به شکل مداوم هدف تهدید قرار می‌گیرند، چه برای آزار این زندانیان و چه در اقدامی تلافی‌جویانه در صورتی که با رسانه‌ها مصاحبه کنند.
همچنین برخی از روزنامه‌نگارانی نیز که از زندان آزاد شده‌اند، علاوه بر تهدید و احضارهای متعدد در اغلب موارد با فشار نهادهای امنیتی از حق اشتغال به حرفه خود محروم می‌شوند.
رضا معینی می گوید: “یکی از تفاوت های سرکوب روزنامه نگاران و رسانه ها در ایران با دیگر نقاط جهان این است که سرکوب در ایران نه تنها دولتی و حکومتی است بلکه قانونی هم است. یعنی بخشی از قوانین جمهوری اسلامی که مغایر با قوانین حقوق بشر و آزادی اطلاع رسانی هستند، این سرکوب را میسر می کنند.”
مسئول بخش ایران، افغانستان و تاجیکستان در سازمان گزارش‌گران بدون مرز در عین حال می گوید که به جز سرکوب حکومتی، در سال گذشته و در چندین مورد، برخی باندهای مافیایی که در قدرت هستند هم در سرکوب روزنامه نگاران شریک بوده اند.
رضا معینی از “باندهای اقتصادی در دستگاه های اجرایی” مانند سپاه پاسداران که از آن به عنوان “یکی از کارفرمایان بزرگ کشور” نام می برد، به عنوان یکی دیگر از عوامل سرکوب روزنامه نگاران در داخل ایران نام برد.
آیا سرکوب کمتر شده؟
پیش از این و در آخرین رده بندی بین المللی آزادی مطبوعات که توسط سازمان گزارش‌گران بدون مرز تهیه شده، ایران میان 179 کشور رتبه 175 را کسب کرده بود که پس از آن کشورهای سوریه، ترکمنستان، کره شمالی و اریتره قرار گرفته بودند.
گزارش‌گران بدون مرز، مقطع پس از انتخابات مناقشه برانگیز ریاست جمهوری در سال 1388 را نقطه عطفی در افزایش سرکوب رسانه ها و مطبوعات در ایران توصیف کرده است.
این در حالی است که در ماه های اخیر و به دنبال نزدیک شدن به زمان برگزاری یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، چند روزنامه نزدیک به جناح اصلاح طلب در ایران امکان انتشار مجدد پیدا کرده اند.
آیا این مسئله نشان می دهد سرکوب رسانه ها و روزنامه نگاران در ایران کمتر از سال 1388 است؟
رضا معینی می گوید: “کمتر است برای اینکه کمتر از آن صحبت می شود.”
به گفته مسئول بخش ایران، افغانستان و تاجیکستان گزارش‌گران بدون مرز، رسانه های داخلی و بین المللی پس از انتخابات 88 بیشتر درباره سرکوب ها در ایران اطلاع رسانی می کردند.
او می گوید: “تنها در سال گذشته 11 روزنامه نگار که در سال های پیش از آن به زندان محکوم شده بودند، دستگیر شده و برای اجرای حکم به زندان رفتند. هنوز هم فعالان رسانه ای که در سال 1388 زندانی شده بودند در زندان به سر می برند.”
گزارش‌گران بدون مرز گفته که بیلان سال 2012 این سازمان از سراسر جهان، با اتکا به داده‌های دقیقی است که در طی سال گذشته با دیده‌بانی از نقض آزادی اطلاع رسانی در جهان، جمع‌آوری کرده است.
در این بیلان اعلام شده تنها در قاره آمریکا تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده با کاهش نسبی مواجه بوده است.
