یک مقام مسوول در شهرداری تهران وعده داد که تا پایان آبان ماه سه گرمخانه جدید برای بی‌خانمان‌های تهران افتتاح خواهد شد. کلانشهر تهران در حال حاضر تنها دو گرمخانه فعال دارد که می‌تواند پذیرای ۶۰۰ نفر باشد. اما همین مدیر شهرداری هفته گذشته اعلام کرده بود که ظرفیت مراکز ساماندهی و پذیرش گرمخانه‌های پایتخت ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده است. آبان ماه سال گذشته هم از سوی او عنوان شده بود که دو گرمخانه تهران با ظرفیت ۸۰۰ نفر به‌طور مستمر فعالیت می‌کنند و در شرایط بحرانی و برودت هوا ظرفیت این گرمخانه‌ها حتی به هزار و ۴۰۰ نفر هم می‌رسد. این آمارهای متناقض به گواه بسیاری از مسوولان و کارشناسان بسیار پایین‌تر از تعداد واقعی کارتن‌خواب‌ها و بی‌خانمان‌های پایتخت است. ضمن اینکه امسال در آستانه فصل سرما، پذیرش معتادان پرخطر، رقابت برای به سر بردن در سرپناه‌های شبانه را بیش از پیش دشوار کرده است.
فعلا ۶۰۰ جای خواب
معاون خدمات اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران می‌گوید که با افتتاح سه گرمخانه جدید تا پایان آبان ماه، ظرفیت گرمخانه‌های تهران در آستانه فصل سرما، ۸۰ درصد افزایش می‌یابد. رضا جاگیری اعلام کرده که ظرفیت فعلی دو گرمخانه فعال شهر تهران ۶۰۰ نفر است اما اغلب در فصل سرما پر هستند.
به گفته او دو گرمخانه موجود در مناطق ۱۵ و ۱۶ قرار گرفته‌اند و با توجه به آسیب‌پذیری مناطق ۱۵ و ۱۶، دو مورد از گرمخانه‌های جدید در همین مناطق و یکی دیگر در منطقه ۱۳ راه‌اندازی می‌شود. به این ترتیب ظرفیت گرمخانه‌های شهر تهران تا پایان آبان ماه به ۱۰۰۰ تن افزایش خواهد یافت.
این مدیر شهرداری مدیریت گرمخانه‌های تازه تاسیس تهران را مربوط به NGOها، خیریه‌ها و ظرفیت‌های مردمی دانسته است.
جاگیری درباره کمبود ظرفیت گرمخانه‌ها توضیح می‌دهد: “شهرداری تهران در حال حاضر ناچار است معتادان پرخطر بی‌خانمانی را که جمع‌آوری می‌کند در گرمخانه‌ها پذیرش کند. در حالی که اگر ستاد مبارزه با مواد مخدر این افراد را در مراکز بازپروری پذیرش کند، ظرفیت گرمخانه‌های تهران برای بی‌خانمان‌ها کافی خواهد بود.”
معاون خدمات اجتماعی شهرداری تهران می‌گوید که “درهای گرمخانه را به روی همه بی‌خانمان‌ها باز گذاشته‌ایم و هر کس که داوطلب باشد می‌تواند شب‌ها به این اماکن مراجعه کند. محدودیتی هم برای مراجعه افراد تکراری به گرمخانه وجود ندارد.”
وی متوسط آمار بی‌خانمان‌هایی که روزانه توسط ضابطان شهرداری جمع‌آوری می‌شوند را ۳۰۰ نفر عنوان کرده است که توسط ۳۰ واحد (و در آینده نزدیک ۴۲ واحد) گشتی جمع‌آوری می‌شوند. باقی‌مانده ظرفیت گرمخانه هم از طریق مراجعه مستقیم به این اماکن پر می‌شود.
اما جاگیری یک هفته قبل در گفت‌وگویی متفاوت از افزایش ۵۵۰ تخت در گرمخانه‌های شهر تهران خبر داده و گفته بود: “۵۰ درصد ظرفیت مراکز ساماندهی و پذیرش گرمخانه‌های شهر تهران افزایش یافته است و واحدهای گشتی جمع آوری افراد آسیب دیده نیز با توجه به آغاز فصل سرما افزایش ۹۰ درصدی داشته‌اند.”
این دو گفت‌وگو دارای آمارهای متناقضی است و به نظر می‌رسد مشابه وعده‌های این مقام مسوول در آبان سال گذشته است. او وعده داده بود: “تا پایان سال آینده در تمامی مناطق شهر تهران گرمخانه‌هایی با ظرفیت حداکثر ۱۰۰ نفر ایجاد می‌شود.” همچنین عنوان شده بود که گرمخانه ویژه بانوان در ۵ نقطه شهر تهران احداث می‌شود.
اواما حرف‌های دیگری هم پیرامون مشکل کارتن‌خواب‌ها و بی‌خانمان‌ها دارد: “باید پذیرفت که شهرداری مرکز مداخله در بحران است نه مرکز ساماندهی. در واقع ما افراد آسیب دیده را از سطح شهر شناسایی و جمع آوری می‌کنیم و باید سایر دستگاه‌های ورود مناسب و به موقعی داشته باشند.”
او درباره تبعات حضور بی‌خانمان‌های خطرناک با سایر افراد آسیب دیده در یک مکان هم هشدار داده است: “شهرداری تهران ماموریت و تخصص لازم در این بخش ندارد و تنها ملزوم به جمع آوری این افراد است این وظیفه سایر دستگاه‌ها از جمله بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر است که نسبت به تحویل سریع این افراد خطرناک اقدام کنند. ما به ناچار مجبوریم معتادان پرخطر را در کنار سایر آسیب دیدگان نگهداری کنیم چرا که رها کردن این افراد در سطح شهر سلامت شهروندان را تهدید و مشکلات زیادی برای سایرین ایجاد می‌کند.”
ظرفیت با تعداد برابر نیست
مهر ماه گذشته، نایب رییس دوم کمیسیون اجتماعی مجلس خواستار افزایش ظرفیت و تعداد گرمخانه‌های تهران شد و اعلام کرد که تعداد گرمخانه‌ها با میزان بی خانمان‌ها همخوانی ندارد.
فرج‌الله عارفی با بیان اینکه آسیب‌های مختلفی بی خانمان‌ها را تهدید می کند، تاکید کرده بود: “توسعه و گسترش گرمخانه‌ها یکی از بهترین راهکارها برای کاهش ناهنجاری‌ها و آسیب‌هایی است که به انتظار بی‌خانمان‌ها و کارتن‌خواب‌ها نشسته است.”
او با اشاره به اینکه فقر و نداشتن درآمد از علت های شیوع پدیده کارتون خوابی است، توضیح داده بود: “تعداد بسیاری از بی خانمان ها افرادی هستند که برای کسب درآمد از روستاها و شهرهای کوچک به کلان شهرهایی مانند تهران مهاجرت می‌کنند و نمی‌توانند مکانی را برای زندگی تهیه کنند.”
پروین احمدی‌نژاد هم گفته بود: “روزهای زمستان شاهد جمع‌آوری کارتن خواب‌ها توسط مامورین شهرداری هستیم و درست است که این‌ها معتاد و بی‌خانمان هستند، اما شأن آنها این‌گونه نیست که با رفتار بد با آنها برخورد شود بلکه این وظیفه دستگاه قضایی است که اگر آنها معتاد هستند و جرمی هم مرتکب شده‌اند به آن رسیدگی کنند.”
گرمخانه چیست و کارتن‌خواب کیست
از یکی از روزهای آذر۸۲، که بیش از ۴۰ کارتون خواب بر اثر سرما و یخبندان شدید، شب را به صبح نرساندند و جنازه هایشان روی دست شهر ماند، کارتن خوابی و زندگی خیابانی به یکی از مهمترین معضلات حوزه شهری تبدیل شد. این مرگ ها بازتاب گسترده ای در رسانه ها پیدا کرد؛ شهرداری و شورای شهر تهران در جلسه‌ای اضطراری با نیروی انتظامی و بهزیستی وارد همکاری شدند. کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای شهر در پی گردآوری اطلاعات مربوط به کارتن‌خواب‌های تهران از نیروی انتظامی درخواست کمک کرد و طی آن عملیات ویژه‌ای در تهران طراحی شد تا نسبت به شناسایی و جمع آوری متکدیان خیابان خواب اقدام شود. بعد از دو سال شورای شهر تهران ساختمان چند طبقه‌ای از شهرداری مطالبه کرد تا تجربه جدیدی در تهران آغاز شود و نام آن را “گرمخانه” بگذارند.
بنا به تعریف مرکز خدمات اجتماعی و رفاهی شهرداری “گرمخانه”به مراکزی گفته می شود که امکان اقامت کوتاه مدت شبانه افراد بی خانمان را برای مدتی معین فراهم کند. قوانین این مراکز، به افراد درمانده، معلولین جسمی، بیماران روانی سرگردان، افراد مجهول‌الهویه و سالمندان اجازه ورود و استفاده از امکانات را می دهد. خدمات قابل ارائه درگرمخانه ها هم استحمام، تغذیه، اسکان شبانه،امور فرهنگی ومذهبی و… است.
در حالی که مسئولان آمارهای متناقضی از ظرفیت این مراکز ارائه داده‌اند، آمارهای غیر رسمی از دو برابر بودن تعداد کارتن خواب ها –دست کم در تهران- خبر می دهند.
سال گذشته رییس مرکز تحقیقات پزشکی قانونی از مرگ دو هزار و ۶۳۳ تن بر اثر سوء مصرف موادمخدر در چند ماه اول همان سال خبر داد که تعداد زیادی از آنها در گوشه خیابان جان داده بودند.
وی با اشاره به مرگ ناشی از سرمازدگی در فصول سرد سال، گفته بود: “هر ساله در فصل پایانی سال، کارتن خواب‌ها و بی‌خانمان‌هایی که در معرض سرمای شدید قرار می‌گیرند، دچار سرمازدگی و در برخی موارد با مرگ مواجه می‌شوند که نظایر آن در سالهای گذشته به سازمان پزشکی قانونی ارجاع شده است.”
