در ادامه تنش ها میان تهران و باکو، یکی از کارکنان شبکه تلویزیونی سحر به جرم حمل هروئین بازداشت شد. این اتفاق پس از آن رخ می دهد که مقامات ارشد جمهوری آذبایجان انتقاد های شدید نسبت به برنامه های این شبکه وابسته به صدا و سیمای جمهوری اسلامی مطرح کردند. در ادامه همین تنش ها رسانه های حکومتی ادعا کرده اند جمهوری آذربایجان علاوه بر پناه دادن به عامل سازمان اطلاعات اسرائیل در این کشور، در اجرای ترور دانشمندان اتمی جمهوری اسلامی هم با تل آویو همکاری کرده است.
“این حادثه ممکن است به وخیم تر شدن روابط دوجانبه منجر شود.” این موضع گیری یکی از کارکنان سفارت جمهوری اسلامی در باکو در ارتباط با بازداشت یکی از کارمندان رسانه ای جمهوری اسلامی توسط پلیس جمهوری آذربایجان است. بنا بر گزارش ها انار بیرملی، هفته گذشته به اتهام حمل مواد مخدر دستگیر شده است. دو روز پیش هم مقامات قضایی آذربایجان دستور دادند برای تحقیقات بیشتر و محاکمه وی در دادگاه، قرار بازداشت اش تمدید شود.
بیرملی که برای خبرگزاری فارس – نزدیک به سپاه و نیروهای امنیتی – و همچنین تلویزیون سحر- نخستین تلویزیون برون مرزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی- گزارش تهیه می کرده هنگام بازداشت مقداری هروئین داشته است.
گفتنی است تلویزیون سحر هشت ساعت برنامه به زبان آذری پخش می کند.
گلایه ها از سحر
جمهوری آذربایجان چندان دل خوشی از محتوای برنامه های این تلویزیون ندارد و مقامات آن بار ها اعتراض شدید خود را نسبت به موضع گیری های این شبکه اعلام کرده اند. اواخر بهمن ماه، سر و صدای اکتای اسداف، رییس مجلس ملی جمهوری آذربایجان، نیز در آمد. وی صراحتا به جمهوری اسلامی هشدار دادکه “جواب نیروهای سوق داده شده علیه آذربایجان توسط شبکه سحر و سایر سازمانها، داده می شود و داده خواهد شد.”
گفتنی است سه ماه پیش نیز احمد کاظمی، مدیر نمایندگی صدا و سیمای جمهوری اسلامی، در جمهوری آذربایجان و از کارکنان شبکه سحر از این کشور اخراج شده بود.
همزمان غنیره پاشایئوا، یکی از نمایندگان حزب حاکم آذربایجان نوین در پارلمان این کشور با اعتراض به برنامه های شبکه جهانی سحر گفت این شبکه “از صبح تا شب برنامه های مخرب در مورد آذربایجان پخش و برای سوق دادن انسانها علیه حاکمیت تلاش می کند.”
رسانه های نزدیک به جمهوری اسلامی البته برنامه های این شبکه را “روشنگرانه” می دانند. با این حال پاشایئوا از یاد نبرده تا گوشزد می کند: “آذربایجان را که یک همسایه عادی است به دشمن تبدیل نکنند.”
گفتنی است علی حسن‌اف، مدیر بخش سیاسی-اجتماعی نهاد ریاست جمهوری آذربایجان آذر ماه به تهران سفر کرده و از متعهد شدن مسئولان مطبوعاتی دو کشور برای عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر سخن گفته بود. در آن زمان سایت دیپلماسی ایرانی نوشته بود وی تاسیس شبکه آذری زبان سحر را رفتاری مشابه زمان “جنگ سرد” خوانده و جمهوری اسلامی را تهدید به مقابله به مثل رسانه ای کرده است. به گفته وی :“الان این شبکه تلویزیونی به چه درد می‌خورد، اگر در جهت تاثیر بر دیدگاه مردم فعالیت می‌کند، این قابل قبول و طبیعی نیست. با این روال، ما هم باید یک شبکه خبر عصر ایجاد کنیم و جهت فرستنده را به طرف ایران بگیریم.”
به خاطر چهار دهم گرم
اما در ارتباط با بحران اخیر، سایت دست راستی عصر ایران که نام خبرنگار بازداشتی سحر را “آنار بایرام اف” نوشته، با انتقاد از “اتهام زنی” آذربایجان نسبت به کارکنان جمهوری اسلامی مقدار ماده مخدر حمل شده توسط خبرنگار جمهوری اسلامی راتنها “چهار دهم گرم” عنوان کرده است.
گفتنی است جمهوری آذربایجان از قوانین سفت و سختی پیرامون حمل و نقل مواد مخدر برخوردار است و پیش بینی می شود در صورت مجرم شناخته شدن این گزارشگر، وی مدتی طولانی را پشت میله های زندان سپری کند.
از سوی دیگر سفارت جمهوری اسلامی در آذربایجان، در واکنش به بازداشت این خبرنگار وی را فرد “مومنی” توصیف کرده است.
دسیسه برای ترور سفیر اسرائیل
اما نزاع میان تهران و باکو تنها بر سر حمل هروئین از سوی کارکنان جمهوری اسلامی و مسائل رسانه ای نیست. در فصل زمستان با بروز مناقشاتی همچون تلاش برای بمب گذاری علیه منافع اسرائیل در باکو و ترور یک دانشمند اتمی جمهوری اسلامی روابط دو دولت با سرمای بسیاری مواجه شده است.
اوایل بهمن، اندک زمانی پس از ترور مصطفی احمدی روشن –ـ دانشمندی اتمی که جمهوری اسلامی اسرائیل را متهم به قتل وی کرده است ـ اعلامیه ای از سوی وزارت امنیت ملی آذربایجان منتشر شد که از ناکام گذاشتن دسیسه ای برای قتل سفیر اسرائیل و همچنین مدیران مرکز آموزشی یهودیان در باکو خبر می داد. این بیانیه وزارت اطلاعات را پشت این طرح ترور معرفی کرده. همزمان تلویزیون دولتی آذربایجان نیز با پخش اعترافات دو فرد متهم به دست داشتن در ترور، رهبر گروه خرابکار را یک شهروند جمهوری آذربایجان به نام “بالاقارداش داداش اف” معرفی کرد که ساکن اردبیل ـ در شمال غربی ایران ـ است و با دستگاه های امنیتی جمهوری اسلامی همکاری می کند.
پس از آن سفارت جمهوری اسلامی در جمهوری آذربایجان به اتهامات دولت الهام علی اف پاسخ داد و جمهوری اسلامی آن را “سناریویی” خواند که اسرائیل و ایالات متحده ساخته و پرداخته اند تا “روابط دو کشور را مورد هدف قرار دهند.”
در پنجمین روز بهمن تل آویو نیز وارد منازعه شد. شیمون پرز، رئیس جمهور اسرائیل ضمن قدردانی از “اقدامات پیشگیرانه ” دولت آذربایجان تصریح کرد آذربایجان در “منطقه دشوار و خطرناکی” حضور دارد؛گزاره ای که معطوف به همسایگی اذربایجان با ایران است.
ادعای همکاری در ترور دانشمندان
اما از سوی دیگر تهران نیز اتهاماتی برای مطرح کردن علیه باکو در پوشه دارد. اواخر بهمن وزارت خارجه سفیر دولت آذربایجان را احضار و اعتراض شدید جمهوری اسلامی در خصوص همکاری آذربایجان با “تروریست‌های موساد که عامل عملیاتی و سازماندهی” ترور دانشمندان هسته ای جمهوری اسلامی بوده‌اند، را به وی ابلاغ کرد.
سایت رجا نیوز هم یک یهودی با نام مستعار «جاویدان» را عامل موساد در سازماندهی ترور مصطفی احمدی روشن و مسعود علی‌محمدی معرفی و ادعا کرد وی اکنون در خاک آذربایجان حضور دارد و این عملیات‌ها را نیز از همین کشور هدایت کرده است.
رسانه های نزدیک به حاکمیت در این ارتباط نوشتند: “دولت آذربایجان صرفاً به پناه دادن به این عامل تروریستی اکتفا نکرده است، بلکه سیستم امنیتی این کشور با ارایه امکانات فنی و لجستیکی و بمب های انفجاری، به این عامل موساد کمک کرده است.”
گفتنی است مسعود علی محمدی در 23 دیماه سال 88 کشته شد، مهاجمان بمبی زیر اتوموبیل وی جاسازی و آن را از راه دور منفجر کردند. امسال در سالگرد ترور وی مصطفی احمدی روشن از مسئولان سایت هسته ای نطنز درست به همین شیوه کشته شد.
اخیرا شبکه ماهواره ای پرس تی وی ـ وابسته به جمهوری اسلامی ـ ادعا کرده که “سرویس مخفی آذربایجان با حمایت مالی و تدارکاتی، به ماموران موساد در اجرای حملات تروریستی علیه ایرانی ها کمک کرده است.”
تاریخچه ای از نزاع
موج درگیری ها میان تهران و باکو در سال 90، از اواسط تابستان و با موضع گیری رئیس ستاد نیروهای مسلح آغاز شد. زمانی که سردار حسن فیروزآبادی در اظهاراتی ضمن حمله لفظی به الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان، به وی هشدار داده بود که “عاقبت سیاهی” در انتظارش است.
این اظهارات با واکنش وزارت امور خارجه آذربایجان روبرو شدو دستگاه دیپلماسی این کشور بلافاصله باقر بهرامی، سفیرجمهوری اسلامی را احضار کرد تا اعتراض جمهوری آذربایجان نسبت به سخنان سردار حسن فیروز آبادی علیه الهام علی اف را به وی ابلاغ کند. وزارت خارجه آذربایجان از مواضع سردار فیروزآبادی به عنوان “افتراهای غیر مسئولانه مقام‌های ایرانی”که “برخلاف تعهدات دو کشور” است، یاد کرده بود.
در دو دهه گذشته، از زمان فروپاشی جماهیر شوروی، عوامل مختلفی از جمله اختلاف بر سر تعیین رژیم حقوقی دریای خزر، همکاری های نظامی آذربایجان با ناتو، روابط گرم آذربایجان با اسرائیل و ایالات متحده و در دیگر سو روابط رو به گسترش جمهوری اسلامی با ارمنستان و از همه مهم تر تنش های قومیتی میان دو کشور در گرم نبودن روابط تهران- باکو نقش داشته است.
جمهوری اسلامی در نزاع دو کشور ارمنستان و آذربایجان بر سر منطقه قره باغ عمدتا طرف ایروان را گرفته و این نیز خشم باکو از تهران را افزایش داده است. همین مساله باعث شد ماه گذشته یکی از نمایندگان جمهوری آذربایجان بگوید: “در دشوارترین مراحل آذربایجان، حمایت ایران را احساس نکرده ایم. ایران همواره از ارمنستان حمایت کرده است.”
آذربایجان از همسایه شانس نیاورده
بهار مرادوا، معاون مجلس ملی جمهوری آذربایجان نیز چنان دلش از سیاست های جمهوری اسلامی خون است که می گوید: “جمهوری آذربایجان از ناحیه همسایه شانس نیاورده است.”
ماه آذر هم قتل یک نویسنده آذربایجانی به واسطه فتوای آیت الله فاضل لنکرانی ـ از مراجع تقلید راست گرا در شهر قم ـ به جنجال بزرگی در مناسبات دو دولت منجر شد.
یک ماه پیش از آن نیز قتل یک سرباز ایرانی در مرز جمهوری آذربایجان باعث شده بود آتش تنش ها در روابط تهران ـ باکو زبانه کشد.
گفتنی است از اواسط دیماه آذربایجان به عضویت شورای امنیت سازمان ملل در امده و دارای حق رای در خصوص قطعنامه های تحریم های احتمالی شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی است؛ حقی که ناظران می گوید با تاریک شدن هر چه بیشتر سپهر دیپلماتیک دو کشور، جز به ضرر جمهوری اسلامی به کار نخواهد رفت.
