“نود” همه را به یاد “عادل فردوسی پور” می اندازد. اگر تا ده سال پیش این شماره، عددی معمولی یا حداکثر نشانگر پایان دقایق بازی فوتبال بود، مدت هاست که با آغاز برنامه “90” که به تحولات فوتبال ایران می پردازد، به عددی آشنا در دنیای فوتبال ایرانیان تبدیل شده است. عادل فردوسی پور این روزها مدام بدبیاری می آورد. از مصاحبه با سردار عزیز محمدی تا مصاحبه با آخوندی و تحریم برنامه “نود” از سوی فدراسیون فوتبال و سازمان تربیت بدنی، یک ماه نمی گذرد. اما آنچنان مناقشه میان سازمان متولی ورزش و صدا و سیما بالا گرفته که در آخرین برنامه بطور ناگهانی و به قول فردوسی پور “عجیب”، ناگهان سیستم پیام رسانی برنامه “نود” مختل شد. مدیران صدا و سیما از فردوسی پور حمایت می کنند، اما مشکل آنجاست که هرکس به دولت احمدی نژاد انتقاد کند، خودزنی کرده است! جنجال مصاحبه های عادل با متولیان ورزش، این روزها ظن پایین کشیدن کرکره این برنامه را تشدید کرده است، هرچند کیومرث هاشمی معاون سازمان تربیت بدنی، روز سه شنبه یکم بهمن ماه سال جاری، ابلاغیه سازمان در مورد تحریم برنامه نود را تکذیب کرد و مشکلات میان سازمان متبوع اش و رسانه ملی را حل شدنی خواند. این در حالی بود که طی هفته های گذشته دوربین های برنامه “نود” از حضور در رختکن تیم های استقلال و پرسپولیس منع شده و مدیران این تیم ها از مصاحبه با این برنامه اجتناب می کنند.
عادل فردوسی پور کیست؟
عادل فردوسی پور در مهرماه 1353 در محله شهر آرا تهران متولد شد. وی فرزند نخست خانواده است و یک خواهر و یک برادر نیز دارد. پدرش از اهالی رفسنجان و کرمانی الاصل است. وی دوران دبستان را در مدرسه “ذوقی” گذراند. از همان زمان علاقه اش به فوتبال نیز نمود پیدا کرد، علاقه ای که بعدها خانواده را نگران کرد. عادل دوره راهنمایی را در مدرسه طالقانی گذراند و چهارسال دبیرستان را به مدرسه البرز رفت و با معدل 18 دیپلم گرفت. وی علاقه زیادی به نشریات ورزشی داشت؛ تمام امید و آرزویم مجله “دنیای ورزش” یا “کیهان ورزشی” بود که هر هفته برای بدست آوردنش کلی تلاش می کردم. خانواده اش اهل فوتبال نیستند، وی در این باره گفته است که “هضم این موضوع که من فوتبال را دوست دارم برای خانواده ام بسیار دشوار بود، با التماس پدرم چند باری مرا به استادیوم برد، اما موضوع آن بود که آنها اصلا به فوتبال علاقه ای نداشتند.”
همزمان با آغاز دوره دبیرستان به دلیل علاقه فراوانی که به زبان انگلیسی داشت به یادگیری زبان پرداخت. با ورود به دانشگاه شریف در رشته مهندسی صنایع، توانست یادگیری زبان انگلیسی را نیز ادامه دهد و در سال سوم دانشگاه انگلیسی را بخوبی فرا بگیرد. او تحصیل را در دانشگاه شریف تا مقطع کارشناسی ارشد در رشته صنایع ادامه داد و در همان دانشگاه به تدریس زبان تخصصی مشغول شد. فردوسی پور فوتبال را دوست دارد و خوب نیز بازی می کند. شعر دوست نیز هست و با سپهری میانه ای دارد.
“راستی اگر سهراب سپهری زنده بود، می توانست در برنامه “نود” به عنوان یک کارشناس حاضر باشد. حیف شد!” او در سال 1384 با گروه اجرایی نمایش “فنز” به نویسندگی و کارگردانی محمد رحمانیان همکاری کرد. نمایش “فنز” درباره یک خانواده انگلیسی بود که همگی از طرفداران متعصب تیم منچستر یونایتد بوده و پرویز پرستویی در این نمایش نقش برادر بزرگ‌تر را ایفا می‌کرد که گزارشگر رادیو بود و عادل نیز به جای او گزارش انگلیسی می کرد.
از روزنامه نگاری تا اجرای برنامه
وی فعالیت رسانه‌ای خود را در سال 1372، با روزنامه‌نگاری در اولین روزنامه ورزشی کشور، روزنامهٔ ابرار ورزشی به سردبیری اردشیر لارودی آغاز کرد. در آن زمان، سال سوم مهندسی بود. خود وی در این باره می‌گوید: “اردشیر لارودی در رابطه با حیطه کاری ام پرسید و پاسخ دادم ترجمه. متنی به دستم داد. صبح فردای آن روز کارم را تحویل دادم و از چند روز بعد کار را شروع کردم.” بزرگترین علاقه مندی اش حضور در صدا و سیما بود، وی در این باره می گوید: “n بار تست دادم تا در نهایت قبول شدم. آخرین باری که تست دارم اواخر سال 1373 بود. اوایل هم پاسخ مثبت بود، اما می گفتند صدات جوان است و پخته نیست.”
پس از چندین آزمون به صدا و سیما راه یافت اولین بار در سال 1374 در جریان بازی فوتسال جام رمضان صدایش از صدا و سیما پخش شد. در ابتدا به گزارش برنامه منتخب ورزشی پرداخت و با گزارش بازی ها در جام جهانی 98 به شهرت رسید. آن زمان کسی اسم فردوسی پور را نمی دانست، درباره اش می گفتند “همان مجری که می داند شب قبل بازیکنان لیورپول چه خورده اند!” فردوسی پور به روز بود و اطلاعات تازه ای داشت، اسامی بازیکنان خارجی را درست تلفظ می کرد و در شیوه گزارشگری و خواندن اسامی، در صدا و سیما تحولی ایجاد کرد. هوشنگ نصیرزاده درباره وی می نویسد: “جوانی است قد بلند، عاشق فوتبال، بسیار کم رو و خجالتی، سر به زیر، کم حرف، طرفدار انتقاد، نوگرا و دارای خانواده اصیل و معتقد به اصول.”
مازیار ناظمی در باره حضور عادل فردوسی پور در صدا و سیما می نویسد: “اگر اشتباه نکنم سال 1375 بود که به عنوان گوینده و تهیه کننده در گروه ورزش شبکه سه سیما فعالیت داشتم یادم می اید جوان قد بلند و موفرفری آمده بود که تست گزارشگری فوتبال بدهد. کلی مجلات “ورد ساکر” هم زیر بغلش بود و قرار شد روی یکی از فوتبالهای اروپائی صدا بگذارد وقتی کارش را شروع کرد به حدی صدایش بد و اجرایش مشکل داشت که همه می خندیدند. کمتر کسی از بچه های حاضر در آن زمان فکر می کردند عادل بتواند با جواد خیابانی که برای خودش اسم و رسمی بهم زده بود، رقابت کند و در نهایت هم او را کنار بزند. گزارشگری تنیس، مسابقات اتومبیلرانی، نوشتن اطلاعات لازم برای برخی گزارشگران قدیمی تر و کم کم وارد شدن به عرصه گزارشگری فوتبال مسیری بود که عادل در سیما طی کرد.”
درباره کمک همکارانش به پرسپولیس می گوید: “سعی کرده ام از همه آنها چیز یاد بگیرم؛ از وارث، شفیع، کوتی و بهروان گرفته تا جواد خیابانی که خیلی به من کمک کرد. و حتی همکاران نسل جدید مثل آقای علیفر، مزدک[میرزایی]، پیمان[یوسفی] و بقیه.” اگر برنامه های ورزشی صدا و سیما را در خاطر مرور کنیم، از جام جهانی 98، عادل فردوسی پور مهمترین بازی های ایران را به همراه جواد خیابانی گزارش کرده، هرچند که این روزها، حرفه ای گری اولی موجب کسادی کار دومی شده است. او می گوید طرفدار هیچ تیمی نیستم، با جوی که ایران دارد نمی شود طرفدار تیمی بود. اما به لیورپول انگلیس از قدیم علاقه داشته است.
وقتی برنامه “نود” کلید خورد
فردوسی پور در سال 78، طرحی را از روی یک برنامه پر مخاطب ایتالیایی ارائه داد که در خرداد همان سال در قالب برنامه 90 ارائه شد، برنامه ای که شهرتی برای او به ارمغان آورد. وی درباره برنامه “نود” می گوید: “ماهیت برنامه “نود” نقد و بررسی بازی های لیگ و اتفاقات پیرامون فوتبال است. نمی توان اصل آن را تغییر داد.” فردوسی پور متاهل است و از نظرات همسرش در خصوص برنامه بهره می گیرد. او از نظرات دیگران استقبال می کند، اما برای برنامه اش اسلوبی دارد. داور پیشکسوت فوتبال ایران در این باره می گوید: “عادل سعی می کند برنامه نود را به هیچ کس و هیچ چیز نفروشد و از بهترین دوستش هم انتقاد می کند. او مهارت دارد که وارد ماجراهایی شود که برای افکار عمومی جالب است و متخصص کشیدن مو از ماست است.”
وی همزمان با برنامه نود بزرگ شد و با آغاز دوره لیگ برتر فوتبال و برنامه های هفتگی اش که به تحلیل رویدادهای ورزش فوتبال کشور می پرداخت، چهره شد. آنچنان که برنامه هایش تاثیر مستقیمی در تیم های مطرح کشور، فدراسیون و تربیت بدنی داشت. وی در این سال ها همیشه یک روند رو به رشد را طی کرده و سعی کرده به خطوط قرمز احترام بگذارد. به قول خودش هرگاه که کسی نیز به این خطوط احترامی نگذارد، پرچم می زنم و بالا و پایین می پرم. در این سال ها که برنامه “نود” را ارائه می دهد، در استودیوی شماره 14 به اجرای برنامه می پردازد، استودیوی کوچکی که به یمن دستگاه های دیجیتالی بسیار بزرگ به نظر می رسد. معمولا در زمان تعطیلی لیگ، برنامه نود نیز تعطیل است. سرقفلی “نود” نیز به نام عادل زده شده، هرچند که تاکنون چهار بار مزدک میرزایی و رضا جاودانی به جای او ایفای نقش کرده اند، اما کسی آن ها را به یاد نمی آورد، همه نود را به نام فردوسی پور می شناسند.
دشمنان نود چه کسانی هستند؟
ــ علی پروین؛ از دیرباز با فردوسی پور مشکل داشته، جمله “عادل را دوست دارم اما برنامه هایش را نه!” در دهه هفتاد از قول پروین بر زبان همه بود. اما این روزها رابطه ی خوبی بین این دو برقرار است.
ــ علی دایی؛ در بازی آخر ایران در جام جهانی با جمله فردوسی پور تحت عنوان “خداحافظ علی دایی؛ خداحافظ جام جهانی.” مشکلات آغاز شد. در زمانی که دایی مربی سایپا بود وی تلویحا برنامه 90 و مجری اش را متهم کرد به اینکه آنها نمی خواهند ما قهرمان شویم. فردوسی پور در باره دایی می گوید او فکر می کند همه با او دشمن هستند، مگر اینکه خلافش ثابت شود.
ــ امیر قلعه نوعی؛ فردوسی پور اینقدر از وی انتقاد کرد و اینقدر دلایل ماندنش را در نیمکت مربی گری استقلال پرسید که سرانجام قلعه نوعی در اظهار نظری گفت که عادل کارشناس فوتبال نیست، او در زمان مدرسه پینگ پونگ بازی می کرده!
ــ معمولا سیستم داوری کشور با برنامه “نود” مشکل دارند، اما همین که بازنشسته شدند یا از کار برکنار، تلاش دارند تا نظرات شان را در برنامه به سمع عموم برسانند.
ــ مسئولین فدراسیون و لیگ؛ کم و بیش با برنامه “نود” مشکل دارند. سیستمی که سال هاست پاسخگو نبوده و هم اینک نیز ریاست اش نیز پاسخگو نیست، فشار بر خود احساس می کند اگر از او بازخواست شود، مجموعه فدراسیون و مدیران ارشد تربیت بدنی نیز همین گونه اند.
ــ و در آخر در آخر متولیان ورزشی دولت مهر ورز که با همه مشکل دارند و همه باید تعریف شان را بکنند و گرنه در رسانه شان گل گرفته می شود.
از عزیز محمدی تا محمد آخوندی
سر و صدا از زمانی آغاز شد که فردوسی پور در برنامه دوشنبه نهم دی ماه “نود” در گفت و گو با سردار سابق “عزیز محمدی” ضمن انتقاد از تعطیلی لیگ به دلیل بازی های تیم ملی و تعطیلات نیم فصل، انتخاب فدراسیون فوتبال ایران به عنوان برترین فدراسیون فوتبال آسیا را ابهام برانگیز خواند. مجری برنامه “نود” گفته بود: “ما نفهمیدیم دلیل انتخاب فدراسیون ایران به عنوان بهترین فدراسیون آسیا چه بوده است!” این سخنان با واکنش سریع و تند محمدی مواجه شد. او فردوسی پور را متهم کرد که با بهره گیری از تریبون رسانه ملی سعی دارد موفقیت های نظام را زیر سئوال ببرد. محمدی خطاب به فردوسی پور گفت: “شما به فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران تیکه می اندازید.”
فردوسی پور هم در پاسخ محمدی را به فرافکنی متهم کرد. اما این موضوع به اینجا ختم نشد، صدای سازمان تربیت بدنی در آمد، اما بدبیاری های عادل فردوسی پور در برنامه های پی در پی با متولیان ورزشی منتصب از سوی کابینه احمدی نژاد تمامی نداشت. پس از برکناری ناگهانی مصطفوی مدیرعامل باشگاه پرسپولیس، محمد آخوندی سخنگوی سازمان و عضو هیئت مدیره این باشگاه به مصاحبه در نود فراخوانده شد.
فردوسی پور در گفت و گویی تلفنی در برنامه 19 دی ماه “نود” از آخوندی پرسید که آیا خواست آقای هدایتی حامی مالی باشگاه پرسپولیس سبب شده که مصطفوی تغییر کند؟ آخوندی در پاسخ گفت: “خیر اینطور نبوده و آقای مصطفوی به خواست خودشان سمت مدیریت عامل باشگاه پرسپولیس را ترک گفته اند.” آخوندی وقتی با سئوالات پی در پی فردوسی پور روبرو شد، خطاب به وی گفت که شما اکنون جایی قرار گرفته اید که به خاطرش هزاران شهید خون داده اند. در همین زمان مسابقه پیام کوتاه با مضمون این سئوال که آیا برکناری مدیرعامل مشکل پرسپولیس را حل می کند یا اینکه مشکل جای دیگری است، سخنگوی سازمان را به شدت عصبانی کرد و خطاب به فردوسی پور گفت که شما حق ندارید درباره کارهای مدیریتی سازمان دخالت کنید.
آخوندی تلویحا فردوسی پور را متهم کرد که در مقابل نظام قرار گرفته و از وی به خاطر شیوه برنامه هایش انتقاد کرد. فردوسی هم سخنان وی را بی پاسخ نگذاشت و از وی خواست تا پاسخگو باشد، وقتی وی خواست تا به مدعوین برنامه نود انتقاد کند، فردوسی پور گفت شما در اندازه ای نیستید که برای صدا و سیما تعیین تکلیف کنید. سر آخر هم در جملاتی بی ربط با برنامه، سخنگوی سازمان یادآور شد که همین مردم این دولت را انتخاب کرده اند. به نظر می رسید این سخنان در پاسخ به سئوالات فردوسی پور برای تنویر افکار عمومی بود.
بعد از پایان برنامه، جنجال ها بیشتر شد. سایت های خبری از قول مدیران سازمان تربیت بدنی نوشتند که این برنامه از سوی مسئولین سازمان تحریم شد به این علت که برنامه نود و مجری آن پا را از حوزه وظیفه رسانه ای و نظارتی خود فراتر نهاده و با انجام نظر سنجی های جهت دار در امور داخلی سازمان دخالت می کند. انتقادها تا بدانجا ادامه یافت که برخی از مسئولین سازمان خواستار برکناری فردوسی پور شدند، پورمحمدی مدیر شبکه سه در پاسخ به انتقادات جوان 30 ساله گفت: “متاسفانه بعضی از مسوولان در پایه های سازمان ورزش تحمل شان کم است و پذیرش هیچ گونه انتقادی را ندارند.”
مدیران شبکه سه یکی پس از دیگری از فردوسی پور حمایت کردند، پس از پورمحمدی نوبت به آقازمان مدیر گروه ورزش رسید که خاطرنشان کرد: “ نود هم مثل دیگر برنامه های تلویزیون براساس اصل نظارت می تواند در همه حوزه هایی که برایش تعیین شده، دخالت کند. نود به عنوان یک برنامه تخصصی فوتبال این اجازه را دارد که در مسائل مدیریتی فوتبال ورود کند و فردوسی پور هم این حق را داشته که مدیریت ورزش و مدیریت باشگاه را به چالش بکشد.”
به موازات دفاع از فردوسی پور، علی کفاشیان رئیس فدراسیون فوتبال در این مورد گفت: “متاسفانه برخی از برنامه های تلویزیونی بی طرف نیستند و سعی می کنند به هر نحوی که شده کارهای انجام شده را تخریب کنند و این به ضرر یک نفر یا یک شخص نیست بلکه به ضرر کل ورزش و فوتبال کشور است. اگر این برنامه های تلویزیونی ابزار در اختیار دارند، ما هم ابزاری داریم که اگر بخواهیم از آن استفاده می کنیم. تنها خواسته ما این است که اصولی، منطقی و بی طرفانه برنامه ها را اجرا کنند. با این حال می بینیم که فوتبال را مسخره می کنند…. چندی قبل به روسای کمیته های فدراسیون فوتبال ابلاغ کرده ایم که برای گفت وگو با هر برنامه تلویزیونی باید فدراسیون را در جریان بگذارند و اگر ما موافقت کردیم، آنها می توانند در این برنامه ها شرکت کنند.”
این دو برنامه منجر به این شد که شایعه تعطیلی “نود” دهان به دهان بچرخد، شایعه ای که اکنون مشخص شده که دور از واقعیت نیست. کیومرث هاشمی نیز طی نامه ای از روند این برنامه انتقاد کرد که بلافاصله پس از آن، در 22 دی ماه یعنی برنامه بعدی نود، این برنامه با دریافت یک و نیم میلیون پیامک با یک رکورد تاریخی در دریافت پیامک ها مواجه شد که فردوسی پور از آن بعنوان پیامی “پر معنی” یاد کرد. در سایت های خبری بسیاری آمده بود که قرار است فردوسی پور از برنامه نود کنار گذاشته شود، آیین نامه رئیس فدراسیون فوتبال مبنی بر تحریم برنامه 90، سبب شد که افشین پیروانی خواستار خارج کردن میکروفون برنامه 90 از محل مصاحبه اش شود.
بسیاری از فوتبالیست های قدیمی و فوتبالی ها از عدم تحمل سازمان تربیت بدنی و فدراسیون انتقاد کردند و برنامه نود را در جهت رشد و اعتلای فوتبال ایران دانستند. موجی در فضای مجازی برای حمایت از برنامه نود و مجری اش راه اندازی شد که به کمپین پنج میلیون پیامک ملقب شد. قرار شده بود در اولین برنامه نود، مخاطبان پنج میلیون پیامک برای این برنامه بفرستند تا حمایت خود را از این برنامه اعلام کنند. دوشنبه 30 دی ماه برنامه ای بود که قرار بود حامیان عادل کارستان کنند. در همین حین سایت خبر از قول یکی از نزدیکان عادل فردوسی پور نوشت که مجری برنامه نود از صبح دوشنبه در جلسات متعددی حاضر بوده است.
این منبع نزدیک به عادل فردوسی پور در ادامه گفته بود: “امروز [دوشنبه] فردوسی پور مثل همیشه به سازمان رفته بود تا در باکس مونتاژ شبکه 3، برنامه 90 این هفته را آماده کند؛ اما دستورات تشکیلاتی به او اجازه نداد روال عادی و همیشگی‌اش را طی کند. ابتدا، دستورات از اتاق مدیر گروه ورزش شبکه 3 صادر می‌شد؛ اما آرام آرام کار بالا گرفت و حتی از محدوده اتاق اصغر پورمحمدی مدیر شبکه هم بالاتر رفت تا همه با نگاهی منتظر و مضطرب از هم بپرسند امشب چه برنامه‌ای روی آنتن خواهد رفت….نمی‌توانم به جرات بگویم ولی مطمئنم برنامه آن طور اجرا نمی‌شود که عادل می‌خواهد چون جلسات بسیاری داشته و حتی از حوزه ریاست هم توصیه هایی برای کم حاشیه بودن برنامه شده است. عادل مدام از این جلسه به آن جلسه رفته و مدام به او توصیه‌های مختلفی شده.”
توصیه ها کارساز بود، برنامه دوشنبه شب به نحو دیگری آغاز شد، فردوسی پور آن مجری همیشگی نبود، در همین حین که قرار بود بینندگان “نود” با فرستادن پیامک حماسه ساز شوند، ناگهان سیستم پیام رسانی “نود” به مشکل مواجه شد. فردوسی پور از مخابرات خواست که این مشکل را حل کند. اما مشکل حل شدنی نبود! برخی سایت های خبری نوشتند که ضرغامی با حمایت اش از فردوسی پور به او چراغ سبز نشان داده، اما دقایق آخر پورمحمدی و رضاییان مدیرکل حراست سازمان صدا و سیما نظر عادل را نسبت به نحوه اجرای برنامه عوض می کند و فردوسی پور با این جمله که برنامه ی دیگری داشتیم اما مصلحت دیدیم آن را پخش نکنیم! برنامه اش را آغاز کرد.
گفته می شد که باشگاه خبرنگاران جوان از سوی برنامه با 70 متخصص در امر فوتبال در باره “نود” گفت و گو کرده و نظرات شان را در این باره پرسیده، تا عادل با دست پر به جنگ متولیان دولتی ورزش برود. اما ورود نابهنگام پورمحمدی و رضاییان سبب شد، که این برنامه جهت دیگری بگیرد. ضرغامی که بیننده برنامه بوده با پورمحمدی تماس می گیرد و دلیل اجرای ضعیف برنامه را خواستار می شود، پس از پاسخگویی پورمحمدی، ضرغامی دستور می دهد که عادل از خود دفاع کند و با ارتباط تلفنی نظر برخی کارشناسان را در باره برنامه اش جویا شود. از سوی دیگر اعلام شد که دلیل مشکل اختلال در سیستم پیام رسانی، ایراد در پیش شماره های 0912 بود، به هرحال چه دروغ و چه راست این موضوع سبب شد که بین مردم شایعه شود که دولتی ها از طریق مخابرات دهان صدا و سیما را بسته اند و به گفته عموم مردم در یک زورآزمایی به صدا و سیما نشان داده اند که آنچنان هم ضعیف نیستند.
فردوسی پور در پایان کوتاه ترین برنامه اش گفت که اظهار نظری درباره ابلاغیه فدراسیون مبنی بر جلوگیری از اظهار نظر مدیران فوتبالی در برنامه “نود” نمی کند. وی گفت که مصلحت نمی بیند در این باره صحبت کند و امیدوار است که همیشه آزادی برای گفتن باشد. او همچنین از مسئولین مخابرات خواست تا پاسخگوی اختلال در سیستم پیام رسانی آنهم در موقع برنامه باشند. وی گفت: “همچنین باز هم تکرار می‌کنم که به‌دلیل مشکلات مخابراتی تنها چند ثانیه SMSهای شما به دستمان رسید و در بقیه موارد این مهم امکان‌پذیر نبود. حالا چرا امشب و برای برنامه نود این اتفاق رخ می‌دهد معلوم نیست…!” وی در ادامه سخنان تهیه کننده برنامه که گفته می شود دستور ضرغامی را حضوری ابلاغ کرده مبنی بر اینکه “انشالله این اتفاق تصادفی بوده باشد” را تکرار کرد و افزود: “همان‌طور که گفتم قرار بود امشب برنامه‌ای مفصل درباره اتفاقات اخیر داشته باشیم که صلاح دیده شد این کار را نکنیم.” فردوسی پور با خداحافظی از نصیری کارشناس داوری خطاب به وی و بینندگانش به عنوان سخن پایانی گفت: “چنانچه عمری باقی بود و چنانچه این صندلی جایی برای بیان حق و حقانیت بود، در خدمت شما خواهم بود.”