جلال یعقوبی
سال 78 با گفتگوی غیرمستقیم مقامات ایران و آمریکا سپری شد و هیچگاه این گفتگوها جنبه رسمی پیدا نکرد. پس از انتخابات مجلس ششم رئیس جمهور آمریکا طی سخنانی خواستار روابط سالم و محترمانه با ایران شد. کلینتون در این مصاحبه گفت: “ما از برگزاری انتخابات مجلس در ایران خشنود هستیم. به نظر من یکی از بهترین چیزهایی که ما می توانیم در دراز مدت برای صلح و سلامتی در خاورمیانه و البته بسیاری از مناطق دیگر جهان انجام دهیم، این است که مشارکت سازنده ای با ایران داشته باشیم”. وی افزود: “به نظر من بیگانگی دو کشور چیز خوبی نیست. بهتر است ما رابطه داشته باشیم”.
چندروز بعد سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، انتخابات مجلس ششم را آزادترین انتخابات در تاریخ ایران خواند. جیمز روبین در گزارش هفتگی خود گفت: “انتخابات روز جمعه در ایران به وضوح آزادترین انتخابات در تاریخ این کشور است و در حال حاضر شاهد فرهنگ سیاسی زنده ای در این کشور هستیم و نامزدهای دارای عقاید مختلف قادر به شرکت در انتخابات بوده اند”. روبین گفت : “با توجه به آزادی مطبوعات و تبلیغ برای عقاید مختلف، انتخابات مجلس ایران خصوصیات اصلی انتخابات آزاد و منصفانه را در بر دارد”. روبین با اشاره به ناکامی آمریکا در دو سال گذشته برای گشودن باب مذاکره مستقیم با ایران گفت: “ایرانی ها تا کنون از فرصت مذاکره با آمریکا درباره گفتگو درباره منافع مشترک دو کشور استقبال نکرده اند”. [روزنامه همشهری–بیست وهفتم بهمن 1378]
چند روز بعد سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشست مطبوعاتی هفتگی خود بار دیگر خواستار دریافت نشانه مثبت از سوی ایران شد. جیمز روبین در این نشست با خاطر نشان کردن این نکته در پاسخ به پرسشی پیرامون اقدامات آمریکا برای گفتگو با ایران در پی انتخابات مجلس گفت: در ماهها و سالهای اخیر ما گام های متعددی برداشته‌ایم و درباره آنها بارها در همین اتاق بحث کرده ایم، اما ما نیاز به این داریم که ایران تمایل خود را برای گفتگوی رسمی که در آن نگرانی های ما را بطور سازنده‌‌ای عنوان کند، نشان دهد. وی گفت: “ما امیدواریم مجلس جدید ایران را وارد مرحله جدیدی کرده و این کشور را به سوی نقش نوین و سازنده ای در منطقه سوق دهد”. روبین اضافه کرد: “آمریکا همچنان بر این باور است که گفتگوی مستقیم بین آمریکا و ایران بهترین راه حل برای رویارویی با اختلافاتی است که موجب جدایی ما از یکدیگر شده است”.
او طی چند روز پس از انتخابات مجلس حداقل سه بار تمایل آمریکا برای گفتگو با ایران بر پایه احترام متقابل و بر سر مسائل مورد علاقه دو کشور ابراز کرده بود. «جو لاکهارت» سخنگوی کاخ سفید نیز ضمن ابراز تمایل آمریکا به گفتگوی رسمی با ایران خواستار دریافت نشانه هایی از سوی ایران برای آغاز مذاکرات شد. [روزنامه ایران–هفتم اسفند 1378]
این پیامها پاسخ مثبتی از سوی ایران دریافت نکرد و رفورمیست های ایران برای آغاز مذاکره با امریکایی ها به چیزی بیش از این نیاز داشتند. مذاکره با امریکا تبدیل به تابویی شده بود که بنیادگرایان و محافظه‌کاران ایران حاضر نبودند که رفورمیستها ابتکار شکستن آنرا در دست بگیرند.
سال 78، همانگونه که امید تحول در سیاست خارجی ایران افزایش می‌یافت تلاش بنیادگرایان برای کارشکنی در کار خاتمی نیز افزون می‌شد. به یک مورد از آن اقدامات، که دستگیری گروهی در شیراز، از جمله 13یهودی؛ به اتهام جاسوسی برای اسرائیل بود اشاره کرده ایم. این مسأله در تابستان و پاییز 78 به خبر اول مسائل مربوط به ایران تبدیل شده بود.
لیکن باید به پایان مساله هلموت هوفر، بازرگان آلمانی، در این سال نیز اشاره کنیم. گفتیم که هوفر به اتهام رابطه نامشروع با دختری ایرانی دستگیر شد و مشکلات اروپایی ایران را اضافه کرد. در اوایل سال 78 و در آستانه سفر رئیس دفتر صدر اعظم آلمان به ایران هوفربا قرار وثیقه آزاد شد. [روزنامه صبح‌امروز–بیست‌وسوم فروردین 1378] او از سال 1376 در هنگام بازگشت از آلمان به ایران، در فرودگاه مهرآباد دستگیر شده بود. چندی بعد مجدداً خبر رسید که هوفر به دلیل بیم فرار، بازداشت شده است [روزنامه همشهری–یازدهم مرداد 1378]
نهایتاً در اواسط مهرماه 78 حکم دادگاه هوفر اعلام شد. روابط عمومی دادگستری طی اعلامیه ای خبر داد: “شعبه 1406 دادگاه عمومی تهران بعد از چند جلسه رسیدگی به پرونده اتهامی هلموت هوفر، اتهام زنا را در مورد وی محرض ندانست و نامبرده را به اتهام ارتباط نامشروع به استناد ماده 637 قانون مجازات اسلامی و با رعایت بند 5 ماده 22 قانون مذکور به پرداخت یکصد میلیون ریال جزای نقدی بدل از شلاق با احتساب ایام بازداشت قبلی محکوم کرد. نسبت به سایر اتهامات هلموت هوفر پرونده مفتوح و در مرجع صالحه اتخاذ تصمیم خواهد شد”. [روزنامه آفتاب امروز–هجدهم مهر 1378]
چند روز بعد بالاخره هوفر آزاد شد و به کشورش بازگشت. همزمان با آزادی هوفر، فردی ایرانی به نام حمید خرسند که به اتهام جاسوسی در زندان آلمان به سر می برد نیز آزاد شد. اگر چه همزمانی آزادی هلموت هوفر و حمید خرسند به یکدیگر مرتبط دانسته شد، اما دادستان کل آلمان اعلام داشت که از دیدگاه مقامات آلمانی میان ماجرای حمید خرسند و هوفر رابطه ای وجود ندارد. حمید خرسند که از شش ماه قبل از آن در زندان آلمان به سر می برد همزمان با آزادی هلموت هوفر آزاد شد، وی به 18ماه حبس تعلیقی به اتهام جاسوسی علیه گروه مجاهدین خلق محکوم شده بود. [روزنامه همشهری–سیزدهم بهمن 1378]
البته در ماجرای آزادی هوفر، روزنامه صبح امروز اشاره ای کوتاه به داستان دیگری کرده است. گفته می‌شود که سازمان اطلاعاتی آلمان برای آزادی هوفر ماجرایی اخلاقی برای یکی از نمایندگان مشهور مجلس پنجم ساخت و از این ماجرا فیلمی تهیه کرد و نهایتا ارسال این فیلم به همتایان ایرانیشان زمینه آزادی هوفر را فراهم نمود.