به راستی اگر ایران خود را به بمب اتمی تجهیز کند چه خواهد شد؟ اگر تهران حمله ای اتمی علیه اسراییل را آغاز کند چه روی خواهد داد؟ اگر ایران به این سلاح دست یابد، چه کشورهای دیگری در خاورمیانه و خاورنزدیک دنباله روی آن خواهند بود تا آنها نیز به نوبه خود تبدیل به قدرت اتمی شوند؟ ونسان ژوور، روزنامه نگار و تحلیلگر فرانسوی از زبان کارشناسان استراتژیک به سؤالاتی در این زمینه پاسخ می دهد.
آیا یک ایران مجهز به بمب اتمی خطرناک خواهد بود؟
اجازه دهید روی دو نکته تأکید کنم: اول اینکه ایران در حال حاضر بمب دراختیار ندارد و خواست خود را در دستیابی به آن تکذیب می کند. دوم اینکه کارشناسان معتقدند مسؤولین ایرانی به طور مخفی به دنبال دستیابی به توان هسته ای نظامی هستند، ولی مطمئناً قبل از 2 تا 5 سال آینده چنین چیزی عملی نخواهد بود.
ژاک شیراک در مصاحبه سؤال برانگیز خود با روزنامه نوول ابزرواتور اعلام کرد که اگر ایران یک یا دو بمب داشته باشد، آنچنان خطرناک نیست. چرا؟ زیرا به گفته او، رهبران جمهوری اسلامی می دانند که در صورت استفاده از این تسلیحات علیه اسراییل، “تهران با خاک یکسان خواهد شد”. تاکنون هرگز دیده نشده که یک رییس دولت اروپایی چنین با صراحت این مسأله را مطرح کرده باشد. کارشناسانی که چنین ملاحظات استراتژیکی و درعین حال غیردیپلماتیک را عنوان کرده اند چه فکری در سر دارند؟ آن طور که از شواهد پیداست، دیدگاه بسیاری از آنها از نظر سیاسی با دیدگاه های نادرست ژاک شیراک هم راستاست. به گفته هوبرت ودرین، وزیر پیشین امور خارجه فرانسه، “کشورهای بسیاری، از جمله ایالات متحده، هستند که معتقدند امکان سازگاری با یک ایران اتمی وجود دارد”. به گفته او، “درواقع کشوری که بمب دراختیار دارد نمی تواند از آن استفاده کند”.
ازطرف دیگر، فرانسوا هایسبورگ، رییس مؤسسه بین المللی مطالعات استراتژیک در لندن نیز با این مسأله موافق است: “خطر اصلی ایران اتمی نیست. اگر ایران حمله را آغاز کند، درواقع به استقبال خودکشی رفته. همان گونه که آقای شیراک گفت، خطر اصلی در مقوله گسترش اتمی نهفته است.”
البته دیگر کارشناسان ژئواستراتژیک تا این حد خوش بین نیستند. برونو ترتره، پژوهشگر و متخصص مقوله سرکوب هسته ای در بنیاد تحقیقات استراتژیک فرانسه، در این مورد می گوید: “همه می گویند که سلاح هسته ای دولت ها را رام می کند. ولی من خیلی مطمئن نیستم.” در نظر او، کشوری که به بمب دست یافته، احساس می کند آسیب ناپذیر شده و در سطح منطقه به شیوه ای متفاوت رفتار و عمل می کند. اگر ایران بمب دراختیار داشته باشد، بسیار تهاجمی تر رفتار خواهد کرد و به عنوان مثال تلاش می کند تا جزیره های تنگه هرمز را تحت سلطه خود در آورد. می تواند حتی از این هم فراتر رفته و به عربستان سعودی، به دلیل دراختیار داشتن اماکن مقدس دین اسلام، اعتراض کند. و جدا از تمامی این مسایل، چه کسی می تواند با اطمینان بگوید که رهبران ایرانی از استدلال های استراتژیک ما پیروی خواهند کرد و آماده برای خودکشی دسته جمعی نیستند؟
اگر فرض کنیم که ایران موشکی را علیه اسراییل شلیک کند، چه اتفاقی می افتد؟
ژاک شیراک به این سؤال وحشتناک دقیق ترین پاسخ را داد [البته فقط در صورتی که مقامات ایرانی از سرکوب هسته ای بی خبر باشند امکان وقوع چنین فاجعه ای وجود دارد]. وی ابتدا تأکید کرد که اگر ایران سلاحی هسته ای به سوی اسراییل پرتاب کند، “پس از طی 200 متر تهران ویران خواهد شد”. حال آنکه کارشناسان قاطعانه می گویند: “این اظهارنظر کاملاً بی معنی است.”
به گفته ایو بوایه، معاون بنیاد تحقیقات استراتژیک، “اسراییل نمی تواند بلافاصله به ایران حمله کند”. حتی اگر ماهواره های اسراییلی یا امریکایی خیلی سریع پرتاب موشکی از سوی ایران را شناسایی کنند، ضدحمله علیه تهران تنها پس از بیست تا سی دقیقه بعد [حتی بیشتر] امکان پذیر خواهد بود. این بدین معنی است که موشک ایرانی به اسراییل برخورد کرده یا در بهترین حالت در هوا منهدم شده است.
ژاک شیراک سپس اظهارات خود را تصحیح کرد و گفت: “اگر بمبی پرتاب شود، قبل از ترک آسمان ایران منهدم خواهد شد.” در این مورد نیز پس از مشاوره با کارشناسان امر می توان به این نتیجه رسید که این “اظهارنظر سنجیده” نیز نادرست است. پاسکال بونیفاس، مدیر مؤسسه روابط بین المللی و استراتژیک دراین خصوص می گوید: “حتی امریکایی ها هم قادر نیستند یک موشک بالستیکی را در فاز اول آن [پرتاب] منهدم کنند. این امر فقط زمانی امکان پذیر است که موشک به فاز میانی خود یعنی به استراتوسفر رسیده و درحال سقوط به سوی هدف باشد. در این فاز مطمئناً موشک از محل پرتاب بسیار دور شده است.”
ازطرف دیگر، ایو بوایه در ادامه می افزاید: “در بهترین حالت، موشک های ضدموشکی که اسراییل دراختیار دارد می توانند این بمب را در میانه راه یعنی در آسمان عراق یا اردن منهدم کنند.” مهم تر اینکه: آیا پرتاب یک بمب اتمی، آن طور که شیراک می گوید، کاملاً قابل شناسایی است؟ تمامی کارشناسان بدون درنگ به این سؤال مهم پاسخ منفی می دهند. ایو بوایه درخصوص دقت موشک های اسراییلی [Arrow] می گوید: “این موشک ها درصد دقت بالایی دارند، ولی این میزان از 100 درصد و حتی از 80 درصد کمتر است.” وی می افزاید: “درحقیقت به هیچ وجه این گونه نیست. شناسایی یک بمب در هوا و متوقف کردن آن به شکلی که اسراییلی ها و امریکایی ها امید دارند، به این سادگی ها نیست.”
پس چگونه می توان این کار را انجام داد؟ او در پاسخ می گوید: “باید آن را قبل از اینکه پرتاب شده باشد، یعنی زمانی که روی زمین قرار گرفته منهدم کرد. پنتاگون از زمان جنگ خلیج تاکنون هزینه های هنگفتی را برای ماهواره های شناسایی و شنود سرمایه گذاری کرده تا بدین طریق بتواند مقدمات پرتاب هرگونه موشک یا بمب را ردیابی کند. ولی در این حالت نیز نتیجه کار نمی تواند 100 درصد باشد.”
پاسکال بونیفاس می گوید: “به طور خلاصه اگر ایران علیرغم خطراتی که در اقدامات تلافی جویانه جمعی وجود دارد، تصمیم بگیرد که به دولت یهود حمله کند، اسراییل احتمالاً مورد اصابت قرار می گیرد.” آخرین نکته: آیا حمله ایران به هدف اسراییل می تواند تل آویو را از امکانات ضدحمله هسته ای که دراختیار دارد محروم کند؟ ایو بوایه پاسخ می دهد: “خیر، زیرا نیروی حمله اسراییل از موشک های زمین به زمین “اریحا” [Jericho] و همچنین بمب ها و موشک های سوار شده بر جنگنده ها و زیردریایی های این کشور تشکیل شده است.”
برونو ترتره در ادامه می گوید: “حتی اگر اسراییل توان ضدحمله را نداشته باشد، ایالات متحده مطمئناً این کار را به جای دولت یهود و به وسیله موشک های قاره پیما و بمب افکن های خود انجام خواهد داد.” به بیان دیگر می توان اذعان داشت که در این مورد خاص حق با ژاک شیراک است: “تهران با خاک یکسان خواهد شد”. ایو بوایه می افزاید: “و احتمالاً کل ایران.”
در صورت دستیابی ایران به بمب، چند کشور دیگر از این الگو پیروی خواهند کرد؟
در نظر ژاک شیراک، خطر اصلی همین گسترش اتمی است. اگر ایران خود را به بمب تجهیز کند، “کشورهای بسیاری در منطقه هستند که از این الگو پیروی خواهند کرد”. شیراک دراین خصوص به عربستان سعودی و مصر اشاره کرد. دراین رابطه کارشناسان نیز با رییس جمهور موافقند: “درصورت دستیابی ایران به سلاح هسته ای، کشورهای خاورمیانه و خاورنزدیک نیز به نوبه خود این مسابقه تسلیحاتی را آغاز خواهند کرد.” به علاوه، تمامی رقبای ایران از هم اکنون در نقطه استارت ایستاده اند. سال گذشته تمامی آنها از نیت خود مبنی بر دستیابی به انرژی صلح آمیز اتمی [به مانند تهران] سخن گفتند: ابتدا ترکیه [در بهار]، سپس مصر [در ماه اکتبر] و درنهایت عربستان سعودی [در ماه دسامبر]. و چنین تهدیدهایی باز هم مطرح می شوند. فرانسوا هایسبورگ در این خصوص می گوید: “در ماه دسامبر، رییس سرویس های اطلاعاتی سعودی اعلام کرد که اگر ایران به برنامه اتمی خود ادامه دهد، کشورهای دیگر نیز به تبعیت از آن، چنین برنامه هایی را آغاز خواهند کرد. هشدار آنها بسیار واضح بود.”
در اوایل ژانویه، این تهدید حتی از سوی مقامات عالی رتبه نیز مطرح شد. رییس جمهور مصر به طور رسمی به جامعه بین الملل هشدار داد. حسنی مبارک اظهار داشت: “ما در منطقه سلاح اتمی نمی خواهیم، ولی مجبوریم که از خود دفاع کنیم. ما باید سلاح های متناسب برای چنین تدافعی را دراختیار داشته باشیم.” در مطبوعات بین الملل، نسبت به این اظهارات هیچگونه توجهی نشد، ولی تمامی سران کشورها و همچنین الیزه از این خطر آگاه شدند.
چرا ژاک شیراک چنین اظهاراتی را بیان کرد؟
اظهارات غیردقیق شیراک صرفاً یک هدف را دنبال می کرد: مقابله با ایالات متحده. زیرا امریکایی ها از چند هفته پیش تاکنون به جای اروپایی ها تصمیم گیری می کنند. آنها با اصرار بسیار از اروپایی ها می خواهند که تحریم های جدید و بسیار جدی تری را به ایران تحمیل کنند. در پاسخ به این خواسته، ژاک شیراک از امریکا می خواهد که راه حل دیگری را بپذیرد: اینکه به جای منزوی کردن ایران به فکر مذاکره با جمهوری اسلامی باشد. در مورد چه چیز؟ در مورد امنیت کل خاورمیانه. چرا؟ به منظور اینکه هیچ کشوری در منطقه احتیاجی به بمب نداشته باشد، نه ایران، نه عربستان سعودی و نه هیچ کشور دیگری.
منبع: نوول ابزرواتور
مترجم: علی جواهری