من هیچ نگفتم…
برتولد برشت
بیشینه شهرت برتولد برشت در ایران بابت نمایشنامه هایی است که از او به فارسی برگردانده شده. آثاری همچون، زندگی گالیله، ننه دلاور و فرزندانش، زن نیک ایالت سچوان، دایره‌ی گچی قفقازی، آدم آدم است و… اما اهالی فن نیک می دانند که برشت در کنار تئاتر حماسی و آزادی خواهانه، شعر هم فراوان گفته است. اشعاری در وصف حال جامعه ی دیروز، در حمایت از آزادی و در نکوهش دولتی که با انسان و انسانیت سر جنگ دارد و برای دستیابی به قدرت بیشتر از آدمیان بی گناه قربانی می گیرد. صد افسوس که اشعاری اینچنینی که تنها به ناانسانی حکومتیان بر می گردد و احوال ضعیف ملت در برابر ظلم و دروغ، اکنون و پس از نیم قرن از مرگ شاعر همچنان در گوشه ای دیگر از دنیا مصداق دارد. از نو می خوانیم این دو شعر از شاعر آزادی خواه آلمان را…
من هیچ نگفتم…
نخست برای گرفتن کمونیست ها آمدند
من هیچ نگفتم
زیرا من کمونیست نبودم
بعد برای گرفتن کارگران و اعضای سندیکا آمدند
من هیچ نگفتم
زیرا من عضو سندیکا نبودم
سپس برای گرفتن کاتولیک ها آمدند
من باز هیچ نگفتم
زیرا من پروتستان بودم
سرانجام برای گرفتن من آمدند
دیگر کسی برای حرف زدن باقی نمانده بود
بسیاری نمی دانند
بسیاری نمی‌دانند
- وقتی رژه می‌روند -
دشمن پیش‌قراول‌شان است.
صدایی که به آن‌ها فرمان می‌دهد صدای دشمنان‌شان است.
آن که از دشمن سخن می‌گوید
خود دشمن است. پس از قیام هفده ژوئن
سخن‌گوی کانون نویسندگان دستور داد
در خیابان استالین اعلامیه‌هایی پخش کنند
که روی آن‌ها نوشته شده بود:
ملت اعتماد دولت را از دست داده است
و آن را تنها با کارِ مضاعف
دوباره به دست خواهد آورد.
آیا ساده‌تر نبود که دولت
ملت را منحل می‌کرد
و ملت دیگری برای خود برمی‌گزید؟آن که هنوز زنده است،
نگوید «هرگز»،
آن چه ثابت و پابرجاست،
ثابت و پابرجا نیست،
دنیا این چنین که هست نمی‌ماند. کسی نخواهد گفت: آن زمان‌ها که درخت فندق در باد تکان می‌خورد.
بلکه: آن زمان که یاوه‌گو کارگران را سرکوب می‌کرد.
کسی نخواهد گفت: آن زمان‌ها که کودک سنگ‌ریزه را در نهر تند آب قل داد.
بلکه: آن زمان‌ها که جنگ‌های بزرگ را تدارک می‌دیدند.
کسی نخواهد گفت آن زمان که زن به اتاق می‌رفت.
بلکه: آن زمان که قدرت‌های بزرگ علیه زحمت‌کشان متحد شدند.
و نیز کسی نخواهد گفت: روزگاران ظلمانی و تار بود.
بلکه خواهند گفت: چرا شاعران سکوت کردند؟احتمال دارد در سرزمین‌مان خیلی چیزها آن طور که باید پیش نرود.
اما احدی نمی‌تواند در این تردید کند که تبلیغات عالی است.
حتا گرسنگان هم اعتراف می‌کنند
که سخن‌رانی‌های وزیر بهداشت و تغذیه حرف ندارد.