در حالی که در چند هفته اخیر تنش های لفظی میان تهران و تل آویو بر سر برنامه هسته ای نظام تا حدی فروکش کرده بود، وزیر اطلاعات اسرائیل در سخنانی تازه از تصمیم تهران برای ساخت ۳۰ بمب اتمی خبر داده و گفته است جمهوری اسلامی دارد به خط قرمز اسرائیل نزدیک می شود. در همین حال سخنگوی وزارت خارجه بدون آنکه پاسخی به این ادعای مقام اسرائیل بدهد دیروز ضمن انتقاد از مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به خاطر مواضعش علیه تهران، گفته جمهوری اسلامی هیچ وقت میز مذاکره را ترک نکرده است.
در آخرین مناظره انتخابات ریاست جمهوری، نحوه پیشبرد برنامه هسته ای نظام و پایان دادن به تحریم های بین المللی یکی از چالش برانگیز ترین مباحث میان کاندیداهای انتخابات بود، اما هیچ کاندیدایی به تهدیدات اسرائیل مبنی بر حمله به تاسیسات اتمی جمهوری اسلامی اشاره ای نکرد؛ تهدیدی که اظهارات تازه وزیر اطلاعات اسرائیل آن را جدی تر هم کرده است. یووال اشتاینیتز در بیت المقدس از حرکت جمهوری اسلامی به سوی ایجاد زیرساخت های ضروری برای ساخت ۳۰ بمب اتمی سخن گفته و تاکید کرده است: “ایرانی‌ها دارند به خط قرمز بسیار نزدیک می‌شوند… حدود ۲۰۰ کیلوگرم - نزدیک‌تر به ۱۹۰ کیلوگرم - از اورانیوم با غنای ۲۰ درصد دارند.”
این مقام ارشد کابینه ائتلافی بنیامین نتانیاهو به خبرنگاران گفته است: “وقتی ۲۵۰ کیلوگرم داشته باشند، این مقدار برای حرکت نهایی به سوی ۹۰ درصدکافی خواهد بود.”
خط قزمز اسرائیل
“خط قرمز” اتمی عبارتی است که نخست وزیر اسرائیل پیرامون برنامه هسته ای تهران به کار برد. وی تابستان گذشته در جریان سخنرانی ای در مجمع سالانه سازمان ملل با کاغذ و ماژیک این خط قرمز را به تصویر کشید. اسرائیل گفته است هر موقع برنامه اتمی تهران از “خط قرمز” عبور کند، به آن واکنش نظامی نشان خواهد داد. پیش از این اوایل تابستان سال ۲۰۱۳ به عنوان خط قرمز جدید درنظر گرفته شده بود.
برای تولید اورانیوم ۹۰ درصد برای ساخت یک کلاهک اتمی، نیاز به غنی سازی ۲۲۵ کیلوگرم اورانیوم غنی سازی شده ۲۰ درصد است. با این حال جمهوری اسلامی در یک سال اخیر دست کم دوبار گزارش داده که بخشی از ذخیره اورانیوم ۲۰ درصد غنی شده خود را به میله سوختی تبدیل کرده است.
تبدیل ذخیره اورانیوم به سوخت هسته‌ای عموما به عنوان نشانه‌ای در نظر گرفته می‌شود برای آنکه جمهوری اسلامی فعلا قصد انباشت اورانیوم کافی برای ساخت کلاهک هسته‌ای را ندارد. اورانیوم برای استفاده در کلاهک اتمی باید تا حدود ۹۰ درصد غنی شود، اما وقتی اورانیوم ۲۰ درصد غنی شده به سوخت اتمی تبدیل شود دیگر امکان غنی سازی بیشتر آن و رساندن به غنای ۹۰ درصد وجود ندارد.
آژانس بین المللی انرژی اتمی مرداد سال ۹۱ تایید کرد جمهوری اسلامی ۷۱/۲۵ کیلوگرم از اورانیوم ۲۰ درصد خود را به میله های سوختی برای راکتور تحقیقاتی تهران که تجهیزاتی غیرنظامی است تبدیل کرده است.
پاییز گذشته ایهود باراک وزیر دفاع وقت اسرائیل تایید کرد که اگر این اتفاق نیفتاده بود بحران جاه‌طلبی‌های هسته‌ای تهران “احتمالا” به اوج خود رسیده بود. اما تصمیم جمهوری اسلامی “باعث شد لحظه رویارویی با واقعیت از هشت ماه به ده ماه تغییر کند.”
چهارماه پیش نیز دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی بار دیگر از تبدیل بخشی از ذخیره اورانیوم ۲۰ درصد غنی شده به سوخت اتمی خبر داده بود.
اینک یووال اشتاینیتز در اظهاراتی که روز دوشنبه مطرح کرد در اشاره به این دست تلاش های نظام برای عقب ماندن از خط قرمز اسرائیل تصریح کرد: “ایرانی‌ها سعی می‌کنند خط قرمز را رد نکنند، اما کاری که الان می‌کنند این است که ظرفیت‌شان را از طریق نصب سانتریفیوژهای بیشتر گسترش بدهند.”
این مقام ارشد اطلاعاتی اسرائیل گفته است: “خیلی‌ها می‌گویند مسئله این است که ایران بمب دارد یا نه، من می‌گویم مسئله این نیست، موضوع الان موضوع زرادخانه هسته‌ای ایران است.”
به نظر می رسد این اظهارات اشتاینیتز واکنشی است به مواضع جمهوری اسلامی که تاکید می کند تهران قصد ساختن بمب اتمی را ندارد. برخی ناظران می گویند ممکن است جمهوری اسلامی به دلیل فشارهای جهانی قصد نداشته باشد کلاهک هسته ای بسازد اما مایل است ظرفیت ساخت آن را به صورت بالقوه داشته باشد.
۷۰ میلیارد دلار ضرر برای چرخش سانتریفیوژ نیست
با این حال تحلیل وزیر اطلاعات اسرائیل این است که عدم عقب نشینی تهران در برابر فشارهای شدید تحریم های بین المللی نشانه ای است بر آنکه جمهوری اسلامی قصد دارد سلاح اتمی تولید کند.
وی می گوید: “ایران از قبل تصمیمش را برای دست‌یابی به جنگ‌افزار هسته‌ای گرفته است. کسی نمی‌آید این همه پول هزینه کند و [به خاطر تحریم‌های بین‌المللی] ۷۰ میلیارد دلار ظرف یک سال از دست بدهد فقط برای این که نشان بدهد می‌تواند چند سانتریفیوژ را بچرخاند.”
تحریم های نفتی ایالات متحده، اتحادیه اروپا و متحدانشان باعث شده است تا در یک سال گذشته صادرات نفت ایران به یک سوم سال پیش از آن برسد. تنها در همین حوزه جمهوری اسلامی بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی، در طی یک سال ۴۰ میلیارد دلار به خاطر کاهش صادرات نفت متضرر شده است.
آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی از زمان اوج گیری تحریم ها و سقوط اقتصادی کشور بارها گفته است که نظام عقب نشینی نخواهد کرد. سال گذشته حتی زمانی که سقوط آزاد ارز باعث ناآرامی در بازار تهران شد، وی گوشزد کرد: “بدانید جمهوری اسلامی ایران با این مشکلات از پا در نمی آید و به فضل الهی بر مشکلات غلبه خواهد کرد و بار دیگر دشمنان را در حسرت شکست دادن ملت ایران خواهد گذاشت.”
سعید جلیلی کاندیدای جریان تندروی اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری که مذاکره کننده کنونی جمهوری اسلامی با گروه ۱+۵ است و حسن روحانی مذاکره کننده پیشین تهران که در انتخابات کنونی از سوی اطلاح طلبان ـ– و در راس آن ها محمد خاتمی و اکبر هاشمی رفسنجانی –ـ حمایت می شود، اختلافاتی جدی بر سر راهبرد اتمی دولت بعدی دارند.
سعید جلیلی بی اعتنا به تحریم بر ادامه مسیر کنونی اصرار دارد، اما حسن روحانی وعده داده است در صورت پیروزی در انتخابات تلاش خواهد کرد به تعامل با غرب برسد و تحریم های بین المللی را بردارد.
گرچه ظاهرا اسرائیل امیدی به این تغییر و تحولات ندارد. بی جهت نیست که اشتاینیتز توقع تغییر در سیاست هسته‌ای ایران پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری را رد کرده و گفته است در این رابطه هیچ چیز تغییر نخواهد کرد.
ایرانی ها آسیب پذیرند
وی در خصوص موقعیت دفاعی جمهوری اسلامی برای مقابله با تهاجم هوایی به سایت های اتمی اش گفته است: “ایرانی‌ها خیلی احساس آسیب‌پذیر بودن می‌کنند، بخصوص در مورد عملیات هوایی آمریکا. نگرانی اصلی آنها این است که اگر غرب، ناتو، و آمریکا تصمیم به حمله بگیرند ممکن است طی چند ساعت بمباران دقیق تأسیسات هسته‌ای‌شان را نابود کنند.”
گفتنی است سنای ایالات متحده اخیرا طرحی را تصویب کرده که بر اساس آن در صورتی که اسرائیل برای دفاع از خود به سایت های اتمی جمهوری اسلامی حمله کند مورد پشتیبانی مالی و نظامی واشنگتن قرار خواهد گرفت.
عراقچی: میز مذاکره را ترک نکردیم
درچنین فضایی عباس عراقچی، سخنگوی وزارت خارجه روز دوشنبه در کنفرانس هفتگی خود با خبرنگاران درباره مذاکرات اتمی میان تهران و گروه ۱+۵ گفته است: “جمهوری اسلامی ایران همواره آماده مذاکرات سازنده و متعادل و بدون پیش شرط‌های غیر منطقی با ۱+۵ بوده و در عمل نیز این را نشان داده است. جمهوری اسلامی هیچ‌گاه میز مذاکره را ترک نکرده و برای رفع سوء تفاهمات موجود و رسیدن به حق ملت ایران در موضوع هسته‌ای آماده مذاکره بوده است.”
گفته های عراقچی که خود از اعضای تیم مذاکره کننده با قدرت های جهانی در گفتگوهای اخیر بوده در واقع واکنشی است به اظهارات وندی شرمن، معاون وزارت خارجه ایالات متحده که همزمان به عنوان نماینده کاخ سفید در مذاکرات اتمی میان تهران و 1+5 حاضر می شود. خانم شرمن گفته است :” ایران می‌تواند کاری کند که تحریم‌ها به صورت آنی برداشته شود و شرط آن ورود به مذاکرات سازنده و اساسی در بحث هسته‌ای است.”
حالا عراقچی در پاسخ می گوید: “اگر در طرف‌های مقابل آمادگی وجود داشته باشد که به حقوق هسته‌ای ما احترام بگذارند و این حقوق را به رسمیت بشناسند، همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند، مسلما راه‌حل نزدیک و در دسترس است.”
گفته می شود در مذاکرات آلماتی ۱ و ۲ غرب از تهران خواسته است تا غنی سازی ۲۰ درصد اورانیوم را که در سایت فردو انجام می شود متوقف کند، اما مانند دفعات پیش شرط تعطیلی کامل این سایت را مطرح نکرده است. با این حال ظاهرا دیپلمات های جمهوری اسلامی در مذاکرات آلماتی 2 این خواسته غرب را نپذیرفته اند.
انتقاد از آمانو
اما به غیر از دولت های غربی، دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز به شدت نگران برنامه هسته ای جمهوری اسلامی است. او که بارها خواستار اجازه نظام برای بازرسی بازرسان آژانس از سایت نظامی پارچین شده اخیرا این گمانه را مطرح کرده که تهران در پی ساختن بمب اتمی است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی اما بدون اشاره به برآورده نشدن خواسته های آژانس خطاب به این نهاد حقوقی و رئیس آن گفته است: “ما از آژانس و شخص آمانو درخواست داریم که صرفا به وظایف فنی خود بپردازند و در چارچوب معاهده NPT و تعهدات پادمانی انجام وظیفه کرده و از هرگونه دخالت سیاسی اجتناب کرده و پاسخگوی فشارهای موجود نباشند.”
گفتنی است هفته گذشته نیز علی اصغر سلطانیه سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جریان سخنرانی خود در شورای حکام گفته بود: “به دبیرخانه شورای حکام و معدودی از کشورهای غربی توصیه می‌کنم سخنرانی‌های سیاسی مخرب خود را متوقف کنند.”
