نشریه “کیهان کاریکاتور” روز گذشته به دلیل انتشار یک کاریکاتور، از سوی هیات نظارت بر مطبوعات توقیف شد؛ کارکاتوری که حسین شریعتمداری، سرپرست موسسه کیهان، انتشارش را یک “خطای ناخواسته” خوانده بود.
“کیهان کاریکاتور” یکی از زیر مجموعه های موسسه کیهان است که به صورت دوماهنامه منتشر می شد. هیات نظارت بر مطبوعات کاریکاتور منتشر شده در این نشریه را مصداق توهین به یوسف پیامبر دانسته و ضمن توقیف اعلام کرده پرونده این نشریه برای رسیدگی به دادگاه ارسال می شود.
در شماره جدید این نشریه، کاریکاتوری با عنوان “زلیخا فشن شو” منتشر شد که مردی را با یک شلوارک کوتاه و بدون لباس نشان میدهد در حالیکه چند زن در اطراف او با چاقو خودزنی کرده اند.
سرپرست موسسه کیهان این کاریکاتور را در راستای “انتقاد به مدگرایی” دانسته اما کاریکاتور مذکور یادآور روایتی از قرآن، کتاب مقدس مسلمانان است که براساس آن زلیخا، همسر حاکم مصر، یوسف پیامبر را به حضور زنان دربار فرا میخواند در حالیکه بر یک دست آنها چاقو و بر دست دیگرشان نارنج است و زنان مدهوش از زیبایی یوسف، دستان خود را می برند؛ امری که حسین شریعتمداری “سوبرداشت” خوانده و در بیانیه ای در روز یکشنبه “ضمن پوزش از خطای ناخواسته” اعلام کرده “کج‌سلیقگی در انتخاب سوژه آن به گونه‌ای است که بعید نیست در برخی از برداشتها، حضور حضرت یوسف علیه‌السلام را در محفلی که زلیخا با شرکت زنان مصر ترتیب داده بود، به ذهن متبادر کند. در این کاریکاتور هیچ نام یا اشاره‌ای به آن پیامبر بزرگوار نشده است و پوشش زنان نیز برگرفته از پوشش سنتی و متداول دوران قاجاریه، یعنی سرآغاز ورود مدرنیته به کشورمان است”.
او همچنین توضیح داده بود که انتشار کیهان کاریکاتور تا بهبودی کامل آقای سید مسعود شجاعی طباطبایی و بازگشت ایشان به مدیریت این دو ماهنامه، متوقف شده است.
با این حال روز گذشته این دوماهنامه از سوی هیات نظارت بر مطبوعات توقیف شد. این در حالیست که کاریکاتور “فشن شوی زلیخا” پیش از این و در سال ۸۸ در برخی وب سایت ها منتشر شده بود.
توقیف “کیهان کاریکاتور” به دلیل انتشار این کاریکاتور۱۳ روز پس از توقیف روزنامه شرق صورت می گیرد؛ روزنامه ای که آن هم به دلیل انتشار یک کاریکاتور توقیف شد.
در طرح منتشر شده در روزنامه شرق با عنوان “چشم بندان” افرادی به صف ایستاده و برای یکدیگر چشم بند می بندند.با اینکه چهره و پوشش این افراد هیچ گونه شباهتی به رزمندگان ایران در جنگ با عراق ندارداما وزیر ارشاد،تعدادی از نمایندگان مجلس و رسانه های حکومتی، این طرح را توهین به رزمندگان و پیشانی بندهای آنها دانستند و خواستار توقیف و برخورد قضایی با مسئولان این روزنامه شدند. شرق توقیف شد، مدیر مسئول آن چند روز زندانی و سپس با قرار وثیقه آزاد شد و هادی حیدری، طراح روزنامه شرق به دادسرا احضار و تحت بازجویی قرار گرفت.
واکنش ها
در اولین واکنش ها به بیانیه حسین شریعتمداری و همچنین توقیف نشریه کیهان کاریکاتور، شبکه خبری ایران که از سایت های وابسته به موسسه دولتی ایران است شیوه برخوردشریعتمداری را تاسف برانگیزتر خواند و نوشت: “از وی باید پرسید اگر این کاریکاتور در نشریه ای دیگر منتشر می شد، آیا ایشان باز هم به همین شکل، با تقلیل مسئله به یک خطای اعضای تحریریه، ماجرا را ماله می کشید؟”
شبکه خبری ایران ابراز امیدواری کرده که “این اتفاق ناگوار، سبب متنبه شدن آقای شریعتمداری شود اینکه «خطا»یی را چماقی برای تکفیر مخالفانش نپندارد.”
این شبکه خبری در عین حال از موضعی مشابه اظهارات سلحشور، کارگردان سریال یوسف پیامبر را منتشر کرد که کاریکاتور منتشر شده را “موهن” خوانده و گفته: “آقای شریعتمداری باید به این درک برسد که توهین به انبیای الهی اتفاق معمولی نیست و همانطور که اگر این اتفاق در رسانه دیگری می افتاد موضع گیری شدیدی صورت می گرفت باید در این مورد نیز برخوردی هم وزن این اقدام موهن صورت بگیرد”.
جعفر شجونی، دبیر جامعه وعاظ تهران و عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز هم در مصاحبه با همین شبکه خبری خواستار برخورد قانونی با عاملان انتشار این کاریکاتور شده و گفته: “من می خواهم جلوی خودم را بگیرم و نگویم که عاملین این توهین، مزدور دشمن هستند، اما باید بگویم این افراد قطعا جاهل و نادان هستند”.
او اخیرا از حسین شریعتمداری به عنوان “بهترین گزینه انتخابات ریاست جمهوری” یاد کرده بود.
سایت کلمه، پایگاه مخالفان دولت محمود احمدی نژاد نیز در نوشته ای به نقل از سایت ایران آباد، با مقایسه برخوردهای صورت گرفته با کاریکاتور روزنامه شرق و کاریکاتور ماهنامه ایران کاریکاتور آورده است: “علی رغم اینکه کاریکاتونیست روزنامه شرق و مدیر مسئول آن اشاره کرده بودند که هدف آنها از انتشار آن، نه توهین به رزمندگان دفاع مقدس که کاریکاتوری در خصوص جهالت است. با این حال با یک هجمه رسانه‌ای این روزنامه به محاق توقیف رفت. اما در همین زمان و در حالی که همه برای محاکمه روزنامه‌ای که به هتاکی به ارزش‌های دفاع مقدس محکوم شده بود نشریه‌ای دیگر که وابسته به موسسه کیهان است کاریکاتوری منتشر کرده که در توهین به مقدسات از هیچ چیزی فرو گذار نکرده است. کاریکاتوری موهن که هویت پیامبری الهی را به سخره گرفته و یکی از مهم‌ترین داستان‌های قرآنی را به باد تمسخر می گیرد. اگر از کاریکاتور روزنامه شرق می‌شد چند برداشت کرد که یکی از برداشتها را می‌شد توهین به رزمندگان دفاع مقدس دانست (که اگر آن هم در ایام هفته دفاع مقدس نبود این برداشت هم نمی‌شد) کاریکاتور نشریه کیهان کاریکاتور آشکارا یکی از مهم‌ترین سوره‌های قرآن و شخصیت یکی از پیامبران خدا را به باد تمسخر گرفته است.”
مانا نیستانی، کاریکاتوریست شناخته شده اما در واکنش به این مسائل در مطلبی با عنوان “حضور یکسان در ارکستر سکوت” نوشته است: “تا پیش از خواندن اطلاعیه آقای شریعتمداری بر این تصور بودم که بخشی از مشکل پرونده هایی مثل کارتون شرق این است که ایشان و همفکرانشان درک و فهمی از تاویل پذیر بودن یک اثر کارتون ندارند در حالی که می بینم ایشان هرچند در این مورد خاص مقصر را «کج سلیقگی در انتخاب سوژه» دانسته اند در عوض بسیار روشنفکرانه پذیرفته اند که ممکن است در «بعضی برداشتها» مجلس زلیخا به ذهن متبادر شود این یعنی به تنوع خوانش و چند بعدی بودن یک اثر کارتون واقف و معترفند! حقیقتی که ما گلوی مان را در مورد کارتون شرق برایش جر دادیم و ایشان و شرکا خودشان را به کری زدند. هیچ ایرادی ندارد که آقای شریعتمداری یا هر کس دیگر بنابر ذهنیت خویش و نه الزاما نشانه های آشکار در اثر، رزمندگان اسلام را در کار حیدری دیده باشند اما با منطق اطلاعیه خودشان در مورد کیهان کاریکاتور، باید بپذیرند که این هم یک خوانش از میان ده ها یا صدها خوانش ممکن بوده پس نمی شود با نگاهی دگم، برداشت شخصی را مطلق دانست و کارتونیست و رسانه را به خاطرش تنبیه کرد.”
او به انتقاد از برخی منتقدین و مخالفین حکومت برخاسته و توضیح داده است: “برخی از مخالفین و منتقدین حکومت که نگاه مشابه دارند و شاکی اند که چرا دستگاه قضا وارد عمل نمی شود و به سرعت پرونده شرق»، اهانتگران» کیهان را جزا نمی دهد. من کاملا منطق صحبت با الفبای سیاسی اجتماعی داخل کشور را می فهمم و برخورد انتزاعی و فارغ از محدودیت های موجود در ایران را نمی پسندم اما اینکه همان منطق و ادبیات بخش تمامیت خواه را برداریم و مثل شاگردی درسخوان جلویشان از بر تکرار کنیم ربطی به واقعگرایی ندارد بی هویتی محض است. انگار وجود ما فقط در نفی دشمن تعریف می شود و بس، آنهم با همان شکل و رفتار گیریم در جهت مخالف. تمام تلاش یکی دو هفته اخیر ما این بود که صفت «موهن» را که دست و دلبازانه از سمت رسانه های حکومت به محصولات هنری چسبانده می شود از انتهای کارتون حیدری برداریم، تاکید کنیم در عرصه هنر خصوصا کاریکاتور تشخیص توهین به این سادگی ها ممکن نیست و نباید فضای کار هنرمند را به این بهانه تنگ تر کرد، نه که بگردیم در منتشرات خود کیهان، کارتون دیگری را بل بگیریم و یک موهن هم ما پشتش بچسبانیم و شاکی شویم چرا جناب ناظم این یکی را هم کنار شرق گوشه کلاس رو به دیوار نمی ایستاند.”
آقای نیستانی تصریح کرده است: “آزادی که من می خواهم برای نفس کشیدن و فعالیت هنرمندانی مثل حیدری و بهرامی است نه برای حضور یکسان در ارکستر سکوت”.
هادی حیدری، طراح روزنامه شرق است و حمید بهرامی طراح کاریکاتوری است که در کیهان کاریکاتور منتشر شده.
خبرگزاری وفا هم توقیف شد
هیات نظارت بر مطبوعات روز گذشته خبرگزاری “وفا” را هم توقیف کرد. این خبرگزاری براساس توضیحی که بر وب سایت خود نوشته یک خبرگزاری بین المللی با تمرکز بر موضوعات مربوط به زنان و خانواده است.
خبرگزاری وفا در واکنش به توقیف، اعلام کرده است که دلیل توقیف، انتشار نامه ای از جانبازان جنگ ایران و عراق خطاب به وزیر ارشاد در این خبرگزاری است که طی این نامه آنها به دلیل “غفلت و بی توجهی معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اصل مهم ایثارگری” خواستار برکناری معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد شده بودند.
