آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری‌اسلامی، در دانشگاه امام حسین - وابسته به سپاه پاسداران - از مخالفت خود بابازرسی از تاسیسات نظامی و همچنین مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای خبر داد. این سخنان واکنشی به اظهارات برخی از اعضای تیم مذاکره‌کننده‌ی هسته‌ای جمهوری اسلامی است از جمله عباس عراق‌چی، عضو ارشد این تیم که پیش‌تر از “احتمال بازرسی مدیریت شده از مراکز نظامی ایران” خبر داده بود.
رهبر جمهوری‌اسلامی که در مراسم “دانش‌آموختگی دانشجویان” دانشگاه امام حسین سخن می‌گفت، با اشاره بهگفت‌وگوهای هسته‌ای برای نگارش توافق جامع، گفت که طرف مقابل در این مذاکرات “زورگویی” می‌کند، اما “دولت ما همتسلیم نخواهد شد”. به گفته رهبر ایران او مخالف “حرف‌های تازه” طرف غربی در گفت‌وگوها است: “گفتیم که اجازه نمی‌دهیماز هیچ‌یک از مراکز نظامی هیچ بازرسی‌ای از سوی بیگانگان صورت بگیرد. می‌گویند بایستی ما بیاییم با دانشمندان شمامصاحبه کنیم یعنی در واقع بازجویی کنیم. ما اجازه نمی‌دهیم به حریم دانشمندان هسته‌ای ما و دانشمندان در هر رشته‌یحساس و مهمی، اندک‌اهانتی بشود. من اجازه نمی‌دهم بیگانگان بیایند با دانشمندان ما، با فرزندان برجسته و عزیز ملت ایرانکه این دانش گسترده را به اینجا رسانده‌اند، بخواهند بنشینند حرف بزنند”.
آیت‌الله خامنه‌ای اضافه کرد که “این اجازه مطلقا داده نخواهد شد؛ این را هم دشمنان بدانند، هم کسانی که منتظرند ببینندتصمیم نظام جمهوری اسلامی چه می‌شود، بدانند”.
آیت‌الله خامنه‌ای ماه گذشته نیز گفته بود: “به‌هیچ‌وجه اجازه داده نشود که به بهانه‌ی نظارت، این‌ها به حریم امنیتی و دفاعیکشور نفوذ کنند؛ مطلقا. مسوولین نظامی کشور به‌هیچ‌وجه ماذون نیستند که به بهانه‌ی نظارت و به بهانه‌ی بازرسی و مانند اینحرف‌ها، بیگانگان را به حریم و حصار امنیتی و دفاعی کشور راه بدهند، یا توسعه‌ی دفاعی کشور را متوقف کنند. اینکه یکبازرس خارجی به پادگان نظامی سر بزند، به معنی اشغال سرزمین است چون همه اسرار و رازهای دفاع ما در اینجاست. اینبه معنی تحقیر ملی است. حتی گفتگو در این موضوع”. با این حال به نظر می‌رسد لحن سخنان اخیر وی و برهه‌ی زمانیفعلی، نشان از جدی‌تر بودن این نهی دارد.
وب‌سایت رجانیوز، نزدیک به جبهه پایداری، در گزارشی به بررسی “اظهارات خطرناکی” پرداخت که به نوشته این سایتموجب موضع‌گیری اخیر رهبر ایران شد. سخنانی از محمدجواد ظریف، عباس عراق‌چی، علی‌اکبر صالحی و علی خرم(مشاور محمدجواد ظریف) درباره امکان بازرسی از تاسیسات نظامی ایران، از جمله این “اظهارات خطرناک” است.
رجانیوز در مطلب دیگری با استناد به خاطرات منتشر شده حسن روحانی، به مساله بازرسی از تاسیسات نظامی ایران درسال ۸۲ می‌پردازد. روحانی در بخشی از کتاب خود نوشته است: “آژانس نیز برخی از مراکز نظامی را برای بازرسی انتخابکرده بود که اگر ما اجازه نمی‌دادیم می‌گفتند پس اتهامات درست است و به همین دلیل اجازه بازرسی به ما نمی‌دهند! در حالیکه می خواستیم ثابت کنیم اتهاماتی که آمریکا، غربی ها و صهیونیست ها مطرح می کنند واهی است”.
این وب‌سایت نزدیک به جبهه پایداری نوشت: “علی‌رغم عقب نشینی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای وقت در برابر این خواستهزیاده‌خواهانه غرب و اجازه به آن‌ها برای بازدید از برخی مراکز نظامی کشور، باز هم اعتمادسازی برای سه کشور اروپاییشکل نگرفت”.
روزنامه کیهان نیز تیتر نخست خود را به سخنان آیت‌الله خامنه‌ای اختصاص داد. این روزنامه - که مدیرمسوول آن توسط رهبرایران انتخاب می‌شود - در سرمقاله خود نوشت دلیل “قاطعیت خاص” آیت‌الله خامنه‌ای در سخنان اخیرش، آن بوده که “پذیرشیک توافقی که راه را برای بهانه‌جویی طرف مقابل بازگذاشته، نهادهای امتحان پس داده و آلت دست را مرجع داوری قرار دادهو نقاط کور را برای سازمان‌های اطلاعاتی غرب روشن می‌سازد، نه تنها مسایل سیاسی و اقتصادی کشور را حل نمی‌کند بلکهمی‌تواند در پروسه‌ای گام به گام مخاطرات شدید امنیتی نیز به همراه داشته باشد. نباید فراموش کنیم که توافق بد برایآمریکایی‌ها تنها یک توافق بد است اما برای ما فقط بد نیست بلکه خطرناک هم هست”.
امکان بازرسی از تاسیسات نظامی ایران از ابتدای گفت‌وگوهای هسته‌ای از موارد مورد اختلاف دو طرف بود. مسوولانایرانی همواره تاکید کرده‌اند که اجازه بازرسی از این تاسیسات را نخواهند داد.
با این حال هفته گذشته یوکیا آمانو، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در گفت‌وگویی با آسوشیتدپرس خبر داده بود کهایران در بیانیه لوزان با اجرای پروتکل الحاقی موافقت کرده و در صورت امضای توافق نهایی بازرسان آژانس می‌توانند ازمراکز نظامی ایران بازدید کنند: “در بسیاری از کشورهای دیگر هر از گاهی، وقتی دلیلی موجه داشته باشیم خواستاردسترسی به مراکز نظامی می شویم، چرا ایران نه؟ اگر دلیلی برای ارائه درخواست دسترسی داشته باشیم، چنین خواهیم کرد، و ایران به طور اصولی باید با این موافقت کند”.
با این حال هفته گذشته بهروز کمال‌وندی، سخن‌گوی سازمان انرژی اتمی گفته بود که ایران در پاسخ به “تقاضای” کشورهایغربی “چارچوبی را برای یک‌سری اطلاعات و دسترسی‌ها” مشخص کرده است. به گفته او امکان “دسترسی به مکان‌هایمجاور محل مد نظر یا استفاده از روش‌های دیگر که مقبول دو طرف باشد در پروتکل الحاقی پیش بینی شده است”. مساله‌ایکه پیش از آن توسط علی‌اکبر صالحی نیز به شکلی دیگر عنوان شده بود: “بازرسان بر اساس پروتکل الحاقی می‌توانند ازمناطق اطراف مراکز غیرهسته‌ای نمونه‌‌برداری کنند”. عباس عراق‌چی، عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای نیز گفته بود کهاحتمال بازرسی مدیریت شده از مراکز نظامی ایران وجود خواهد داشت.
اصول‌گرایان و نیروهای نظامی از جمله منتقدان این بازرسی‌ها هستند. برای مثال حسین سلامی، جانشین فرمانده کل سپاهپاسداران، درباره این مساله گفته بود: “نه تنها اجازه بازدید خارجی ها از مراکز نظامی ایران را نخواهیم داد، بلکه اجازه تفکر پیرامون این موضوع را هم نمی‌دهیم. حتی در رویاهایشان این اجازه را نخواهند داشت که از عادی ترین مکاننظامی ما بازدید کنند. حریم پایگاههای نظامی باید حفظ شود”.
