ساموئل لوران
زنان محجبه را چطور باید در اخبار توصیف کرد؟ این پرسشی است که در اکثر اوقات موضوع بحث هیأت های تحریریه است. و البته پاسخ به آن نیز هیشه رضایت بخش نیست. بارها پیش آمده که یک خبرگزاری از عبارت “زنان باحجاب” استفاده کرده، در حالی که زنان مذکور نقاب یا برقع بر صورت داشته اند و گاهی نیز چادر بر سر دارند. عناصر مربوط به پوشش اسلامی متغیرند: نقاب، حجاب، چادر، و برقع.
قرآن در مورد پوشش سر چه می گوید؟
مقوله حجاب پیش از قرآن وجود داشته: از زمان آشوریان، یک زن آزاد می بایست حجاب بر سر کند، و درغیراین صورت مجازات می شد. این رویه با درجات مختلفی از اجبار در میان یهودیان و رومیان نیز معمول بود.
قرآن نیز این رویه را بکار گرفت و آن را مدون کرد؛ بدون اینکه به طور مستقیم به داشتن حجاب توصیه کند. با این حال در نوشته های بسیاری آمده است که همسران پیامبر حجاب بر سر داشته اند؛ به ویژه در آیه ۳۱ سوره نور:
“و به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را [از هر نامحرمی] فرو بندند و پاکدامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند مگر آنچه که طبعا از آن پیداست و باید روسری خود را بر سینه خویش [فرو] اندازند و زیورهایشان را جز برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدران شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان [همکیش] خود یا کنیزانشان یا خدمتکاران مرد که [از زن] بینیازند یا کودکانی که بر عورت های زنان وقوف حاصل نکردهاند آشکار نکنند و پاهای خود را [به گونهای به زمین] نکوبند تا آنچه از زینت شان نهفته میدارند معلوم گردد.”
و همچنین در آیه ۵۹ سوره احزاب:
“ای پیامبر، به همسران و دخترانت و زن های مؤمنان بگو روسری ها و چادرهای خود را بر خویش بیفکنند (که گردن و سینه و بازوان و ساق ها پوشیده شود) این (کار) نزدیکتر است به آنکه (به حجاب و عفت) شناخته شوند تا مورد تعرض و آزار (فاجران) قرار نگیرند و خداوند همواره آمرزنده و مهربان است.”
از آن پس، نحوه استفاده از حجاب براساس کشور و دوران متفاوت بود؛ گاهی با انعطاف پذیری و گاهی با سخت گیری که ممکن بود ازسوی برخی حکومت های سیاسی در قالب یک قانون به تصویب برسد. درهمین راستا، چهار نوع پوشش اسلامی قابل شناسایی است:
۱- حجاب: یک “پوشش” کلی
واژه حجاب به معنای “پوشش” یا “پرده” برای اشاره به پوشش اسلامی رایج که سر و موها، ولی نه صورت، را می‌پوشاند مورد استفاده قرار می گیرد.
با توجه به هر منطقه از جهان، گاهی ممکن است حجاب کل صورت را بپوشاند، یا تنها به عنوان پارچه ای روی سر بیفتد، یا به عنوان یک عنصر تکمیل کننده از یک لباس [هندوستان و اندونزی] مورد استفاده قرار گیرد.
بنابراین حجاب صورت یا کل بدن را نمی پوشاند، ولی انواع مختلفی دارد که میزان پوشش هر یک متفاوت است.
۲- نقاب: پوشش صورت
نقاب که معمولاً سیاه رنگ است، متمایز از حجاب است.، زیرا صورت، به جز چشم ها را نیز می پوشاند. این نوع پوشش توسط مسلمانان تندرو، به ویژه طرفداران سلفی گری، استفاده می شود. نقاب معمولاً با دستکش همراه است [و گاهی نیز با عینک آفتابی].
تناقضاتی درخصوص “اجبار” به داشتن یا نداشتن نقاب در اسلام وجود دارد. برخی جریانات تندرو، برخلاف اکثر دین‌شناسان، براین باورند که پوشش زنان باید این طور باشد.
نقاب در سال ۲۰۱۱ در فرانسه مشکل ساز شد و باعث تصویب قانونی گردید که براساس آن، پوشاندن کامل صورت در اماکن عمومی ممنوع اعلام شد.
بسیاری از دین شناسان با چنین تفسیری از حجاب مخالف اند؛ به ویژه اینکه پوشش مسلمانان به لحاظ تاریخی و از نظر کشور و زمان بسیار متنوع بوده.
۳- چادر: پوشش اسلامی ایرانی
چادر [به رنگ های آبی، سیاه و گاهی سفید] پوششی است که به یک مذهب خاص تعلق دارد: تشیع ایرانی. چادر تکه پارچه ای بدون آستین است که زنان ایرانی قبل از ظهور اسلام بر سر می کردند.
چادر که در ابتدا تنها در زمان عبادت پوشیده می شد، در قرن هجدهم اجباری گردید. سپس شاه ایران پوشیدن آن را در سال ۱۹۳۶ ممنوع اعلام کرد و به پلیس دستور داد که زنان چادری را کشف حجاب کنند. در سال های ۱۹۷۰، زنان ایرانی پوشش های سبک تری را انتخاب کردند؛ به طوری که موهایشان کم و بیش پیدا بود. ولی از سال ۱۹۷۹ و پس از به قدرت رسیدن آیت الله خمینی، چادر مجدداً جایگاه خود را به دست آورد. با این حال، پوشیدن چادر در ایران کنونی اجباری نیست. تنها کافی است که یک روسری موها را بپوشاند و بدن نیز با یک لباس پوشیده شود.
۴- برقع: لباس تحمیل شده ازسوی طالبان افغان
در این حالت نیز پیچیدگی هایی وجود دارد، چرا که برقع متفاوت از نقاب است. این نوع پوشش جدا از افغانستان به ندرت در کشورهای دیگر دیده می شود. برقع لباسی آبی رنگ است که کل بدن و صورت را می پوشاند.
از ظهور برقع تنها کمی بیش از دو دهه می گذرد و درواقع پوشش سنتی افغانستان مشابه با چادر ایرانی است. طالبان، به عنوان متعصبان اسلام گرا، این نوع پوشش را در اواخر سال های ۱۹۹۰ پس از به قدرت رسیدن در افغانستان اجباری کردند. انگیزه آنها از این کار متفاوت از آن چیزی بود که در قرآن ذکر شده: پوشیدن برقع برای حفاظت از زن نیست، بلکه برای جلوگیری از وسوسه در نزد مردان است.
منبع: لوموند، ۱۴ ژوئن ۲۰۱۵
