امسال تابستان در گردهمایی های اعتراض آمیز تهران، هر تظاهرکننده با تلفن همراه خود تصاویری را به ثبت رساند و نقش یک عکاس خبری را ایفا کرد. روز گذشته پرتره هایی از شخصیت های اشرافی دوران قاجار سرآغاز عکس های مربوط به ایران بود.
این تصاویر مربوط به ۱۵۰ سال پیش است. در این فاصله زمانی، پیشرفت هنر عکاسی در ایران با روند رویدادهای سیاسی ارتباط مستقیم داشته. تصاویری از این رویدادها در چارچوب دومین نمایشگاه دوساله عکاسی انتخاب شده و تا تاریخ ۲۹ نوامبر در موزه برانلی پاریس به نمایش گذاشته خواهد شد.
اولین بخش نمایشگاه مربوط به دوران قاجار در اواخر قرن نوزدهم است. در این دوران، برای استفاده از پیشرفت های فنی در زمینه عکاسی، باید شخص عضو دربار سلطنتی می بود. تصاویر قدیمی برداشته شده توسط آنتونی سورگن، زنان حرمسرا را نشان می دهد که برخی با شلیته های کوتاه و با ژست های تحریک کننده در عکس مشخص اند. این شیوه عکسبرداری از زندگی خصوصی طبقه اشراف در دهه ۱۹۳۰ و در دوران پادشاهی رضاشاه پهلوی پیشرفت کرد. خانواده ها با لباس هایی به مد روز اروپا به استودیو “چهره نگار” می رفتند تا جشن ها و مراسم خود را جاودانه کنند.
ولی درحقیقت عکاسی در ایران از سال های ۱۹۶۰ چهره واقعی خود را به دست آورد. خلاقیت های احمد عالی، به ویژه عکس های مونتاژ شده او، آغاز یک دوره هنری بدیع بود که مسیر عکاسی رسمی را تغییر داد. به موازات آن، انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ این فرصت را برای بسیاری از عکاسان خبری به وجود آورد که کارهای خود را در صحنه های بین المللی به نمایش بگذارند و همین مسأله باعث ترغیب جریانی شد که تا به امروز نیز از پیشرفت باز نمانده است.
در زمان جنگ ایران و عراق، عکاسی مستند ایران تنوع بسیار یافت و جدا از موضوعات مربوط به جنگ به مسایل اجتماعی مانند شرایط کار کارگران و وضعیت زنان در جامعه پرداخت. آثار سه تن از نمایندگان این جریان هنری در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده و مورد تقدیر قرار گرفته اند: کاوه گلستان که کلیشه هایش از سال ۱۹۹۱ سانسور می شوند، بهمن جلالی که بیشتر به پیامدهای جنگ ایران و عراق بر جامعه مدنی کشور می پردازد و حسن سربخشیان که شهرت اش بیش از هر چیز به دلیل فتو رپرتاژهای بی پرده در خلال شورش هاست. بهمن جلالی و حسن سربخشیان همچنین از برگزارکنندگان این نمایشگاه هستند
انتخابات ریاست جمهوری خاتمی در سال ۱۹۹۷ در تاریخ عکاسی ایران یک نقطه عطف محسوب می شود؛ به طوری که بخش دوم این نمایشگاه را به خود اختصاص داده. ارتباط مشکل بین عکاسان خبری و کمیته های سانسور نرم تر شد و مجله های جدیدی با عکس های مستند تأسیس شدند: نسل جدیدی از عکاسان در صدد برآمدند تا تناقضات جامعه معاصر ایران را به تصویر بکشند و به تعریف آن بپردازند. در این زمینه، آرش خاموشی عکس هایی را از اقدام دولت در جمع آوری ماهواره به تصویر کشیده؛ در حقیقت دولت ماهواره ها را به اشاعه ایده های غربی متهم می کند. عکاس دیگری که در این خصوص فعالیت می کند وحید سالمی است که کلیشه های ساده اش در یک بازی فوتبال به خوبی نظارت و فشار پلیس را نشان می دهد.
عکاسی هنری نیز درحال تحول است و بهتر می تواند از حلقه های سانسور عبور کند و البته این درحالی است که تعداد آتلیه ها و نمایشگاه ها بسیار محدود است. نسل جوان به لطف اینترنت به خوبی در جریان حرکت های هنری در سطح بین المللی قرار می گیرد و در نهایت نیز حضور پررنگ خود را نشان می دهد.
منبع: موندومیکس، ۱۳ اکتبر
