تنها چند روز پس از انتشار نامه هیات مدیره انجمن صنفی روزنامهنگاران ایران خطاب به حسن روحانی، مشاور فرهنگی، رییس‌جمهوری به طور تلویحی عنوان کرد که انجمن فعلی دیگر امکان فعالیت ندارد و تشکلی با عنوانی جدید آغاز به کار خواهد کرد. او در عین حال تاکید کرد که دولت حق داشتن یک تشکل صنفی قدرتمند را برای روزنامهنگاران به رسمیت می‌شناسد. این موضوع با اعتراض رییس هیات مدیره انجمن صنفی روزنامهنگاران نیز مواجه شده است.
وعده یک انجمن صنفی با عنوانی دیگر
انجمن صنفی روزنامهنگاران ایران در مرداد ماه ۱۳۸۸ به دستور سعید مرتضوی، دادستان وقت تهران پلمب شد و در نخستین روز مرداد ۱۳۹۳ هنوز مشخص نیست که سرنوشت فراگیرترین تشکل صنفی روزنامهنگاران ایرانی چه خواهد شد. این در حالی است که حسن روحانی در نخستین نشست خبری پس از انتخاب به عنوان رییس جمهوری وعده داد برای دوباره فعال شدن انجمن صنفی روزنامهنگاران تلاش کند. اما یکی از اعضای هیات مدیره ادوار انجمن صنفی به روز می‌گوید که در داخل دولت نسبت به این موضوع دو دستگی وجود دارد و به نظر می‌رسد چربش با آن گروهی است که نمی‌خواهند انجمن دوباره راه‌اندازی شود؛ گروهی که حسین انتظامی، معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد؛ علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و حسام‌الدین آشنا، مشاور فرهنگی رییس‌جمهوری در آن قرار می‌گیرند.
حسام‌الدین آشنا روز سه‌شنبه، ۳۱ تیر به ایسنا گفته که بازگشایی انجمن صنفی روزنامهنگاران با این اسم رخ ندهد، اما اینکه جامعه روزنامهنگاران حق دارد که یک تشکل صنفی قدرتمند داشته باشد، توسط این دولت به رسمیت شناخته شده است.
به گفته مشاور فرهنگی حسن روحانی و سرپرست مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری، “معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این موضوع را در اولویت کاری خود قرار داده است که از تشکیل نظام صنفی مطبوعاتی کشور حمایت کند.”
ماشاءالله شمس‌الواعظین، رییس هیات مدیره انجمن صنفی روزنامهنگاران در واکنش به این اظهارنظر گفت: “اگر نام انجمن صنفی تغییر کند، دیگر «انجمن صنفی روزنامهنگاران ایران» نخواهد بود. آیا می‌توان نام یک تشکل صنفی را تغییر داد؟ آیا انجمن و اتحادیه‌ی صنفی‌ای را دیده‌اید که نامش تغییر کرده باشد؛ اگر بوده یک نمونه بیاورید.”
او اضافه کرد: “ما امیدوارم بعد از ماه مبارک رمضان، اقدامات عملی خود را برای برگزاری مجمع عمومی و انتخاب اعضای هیات مدیره‌ی انجمن آغاز کنیم و از مسئولان امر، بویژه وزیران تعاون، کار و رفاه اجتماعی، و فرهنگ و ارشاد اسلامی تقاضا داریم، هرچه زودتر برای فراهم کردن شرایط لازم برای برگزاری مجمع عمومی و انتخاب اعضای هیئت مدیره، همکاری لازم را با انجمن به‌عمل آورند.”
این روزنامه‌نگار توضیح داده که “از نظر قانونی و موارد مطرح‌شده در اساسنامه‌ی انجمن، هیچ مشکلی برای برگزاری مجمع عمومی نداریم. ولی چون ما به داشتن تعامل مثبت و ایجاد بستر مناسب برای تأمین حداکثر پشتیبانی دستگاه‌های اجرایی تمایل داریم، جلب مشارکت وزارتخانه‌های ذی‌ربط را مطرح می‌کنیم، تا تعامل مثبت میان نهادهای صنفی و اجرایی برقرار شود.”
عضو یکی از ادوار هیات مدیره انجمن صنفی در گفت‌وگو با روز، این اظهارنظر آشنا را “احتمالا” نظر نهایی دولت تفسیر می کند، بخصوص اینکه پس از نامه هیات مدیره انجمن ابراز شده است.
این روزنامه‌نگار می‌گوید: “ابتدا حسین انتظامی، چهره امنیتی حاضر در عرصه مدیریت رسانه قدم به میدان گذاشت تا پروسه تعطیلی و جانشین‌سازی انجمن صنفی مطبوعات را عملی کند. با واکنش گسترده روزنامهنگاران و مخالفت‌های مکرر، انتظامی در ظاهر کوتاه آمد اما در واقع ماموریت را به دیگر مدیر امنیتی دولت، علی ربیعی واگذار کرد. حالا که ربیعی هم با مخالفت و نامه اعتراض آمیز انجمن مواجه شده، ضلع سوم امنیتی‌های مخالف انجمن به میدان آمده است.”
او خطاب به حسن روحانی عنوان می‌کند: “آقای رییس‌جمهور باید بداند که نمی‌شود در سخن، طرفدار آزادی رسانه و ارتقای شان روزنامه‌نگار جماعت بود اما در عمل حتی داشتن انجمن صنفی را از آنان دریغ کرد. حداقل به مشاورشان بفرمایند که این حق را به عنوان منت بر سر روزنامهنگاران عنوان نکنند و بعد آنان را فاقد صلاحیت تشخیص بدانند و بگویند حق شما سرجایش محفوظ اما انجمن تان که با رای اعضا انتخاب شده را فراموش کنید تا انجمن دیگری برایتان بسازیم.”
به گفته این روزنامه‌نگار باسابقه اگر طرح مورد نظر سعید اسلامی برای تشکیل سازمان صنفی دولت‌ساخته برای روزنامهنگاران، توسط چهره‌های امنیتی کابینه فعلی به مرحله اجرا برسد، یک لکه سیاه در کارنامه حسن روحانی خواهد بود که پیش و پس از انتخابات، با سخنان و وعده‌هایش، امیدواری بسیاری در دل اصحاب قلم ایجاد کرده است.
در نامه هیات مدیره انجمن صنفی روزنامهنگاران خطاب به روحانی، صراحتا به نقش منفی علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بازگشایی انجمن اشاره شده بود: “وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت اطلاعات نظر مساعد و مثبت خود برای بازگشایی دفتر انجمن را مکررا ابراز داشتند، اما در کمال تعجب و تاسف، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، که مطابق با قانون کار و مقررات وابسته مسوولیت قانونی اصلی را در این موضوع دارد، از هرگونه اقدام برای احقاق حقوق قانونی انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران استنکاف داشته و حتی همه مکاتبات ما را هم بی‌پاسخ گذاشته است”.
ربیعی ۲۸ فروردین ماه هم در دیدار با جمعی از خبرنگاران، آنان را به “پرهیز از هرگونه تندروی در فعالیت‌های رسانه‌ای” فراخواند و عنوان کرد که “خبرنگاران به دور از هرگونه گرایش سیاسی می‌توانند با پیگیری مسائل و مشکلات‌شان از طریق تشکل صنفی و با گفتمان مدنی، فعالان این حوزه را در کنار یکدیگر حفظ کنند”. او خواستار همکاری “فعالان عرصه خبر و رسانه” شد تا بتواند “تشکلی برای صنف قلم” راه‌اندازی کند.
در پی این اظهارنظر بود که وبسایت پیام‌نو نیز به نقل از منابع آگاه خبر داد بازگشایی انجمن صنفی روزنامه نگاران در آینده نزدیک منتفی است و “برخی مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و همچنین اقدام اخیر اتحادیه اروپا در گنجاندن نام انجمن صنفی در بیانیه اخیرش علیه ایران” به عنوان دلایل این تصمیم معرفی شد.
پیشتر از همه این اقدامات، حسین انتظامی، معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش داشت تا یک سازمان صنفی تأسیس کند که اموری مانند صدور پروانه خبرنگاری را برعهده بگیرد. اما اسفند ماه سال گذشته، بیش از ۳۰۰ روزنامه‌نگار در نامه‌ای انتقادی به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با سیاست‌های معاونت مطبوعاتی مخالفت کردند.
امضا کنندگان نوشته بودند که معاونت مطبوعاتی اقدام به راه‌اندازی تشکل‌های صنفی مطبوعاتی “دولت‌ساخته” کرده و “جایگزین‌کردن این تشکل‌ها به عنوان نمایندگانِ واقعی و صنفی روزنامهنگاران ایران یکی از سیاست‌های معاونت مطبوعاتی است.”
همچنین تاکید شده بود که “تعداد اعضای همه این تشکل های موازی و دولت ساخته روی هم به ۱۰ درصد اعضای انجمنِ واقعی روزنامه نگاران ایران نیز نمی رسد.”
در نتیجه حسین انتظامی مجبور به عقب‌نشینی شد و عنوان کرد: “به نظر صنف احترام گذاشتم و چنین طرحی را متوقف کردم”.
روزنامهنگاران و تشکل‌های صنفی، از ۸۸ تاکنون
پس از انحلال و پلمب انجمن صنفی روزنامهنگاران ایران در ۱۴ مرداد ۱۳۸۸، تشکل‌های صنفی نزدیک به حکومت، با اعلام دوری از روند و مواضع انجمن صنفی سعی در جایگزین‌سازی داشتند اما به توفیق چندانی دست پیدا نکردند. “انجمن صنفی روزنامهنگاران و خبرنگاران ایران” و “انجمن روزنامهنگاران مسلمان” با ترکیب مدیریتی متشکل از مطبوعاتی‌های اصولگرا و موضع‌گیری‌های سیاسی همسو با اصولگرایان هیچ‌گاه نتوانستند فراگیری و جامعیت انجمن صنفی روزنامهنگاران را به دست بیاورند؛ چرا که طیف گسترده‌ای از روزنامهنگاران اصلاح‌طلب اساسا تمایلی به حضور در این تشکل‌ها نداشتند و یا متقابلا انگیزه‌ای هم برای جذب آن‌ها وجود نداشت. به این جمع باید تعداد رو به رشد روزنامهنگاران مهاجر در سال‌های اخیر را هم اضافه کرد.
در نخستین نشست خبری حسن روحانی، خبرنگار شرق عنوان کرد که “در این چند سال به جامعه روزنامهنگاران ایران خیلی سخت گذشته و در انجمن صنفی روزنامهنگاران ایران - تنها خانه امید روزنامهنگاران - تا امروز قفل است، آقای روحانی شما امید را به ایران برگرداندید و توقع روزنامهنگاران این است که تنها امید ما را به جامعه روزنامهنگاران برگردانید.” حسن روحانی در پاسخ گفت: “من نه تنها آن انجمن را بلکه معتقدم هر انجمنی را طبق قانون باید فعال کنیم به دلیل اینکه این انجمن‌های صنفی بهترین راه برای اداره مسایل جامعه است و اداره مسایل جامعه باید به دست خود صنف و انجمن حرفه‌ای و صنفی برگردد بنابراین تلاشم را در این راه خواهم کرد.”
اما تاکنون انجمن صنفی روزنامهنگاران بازگشایی نشده و تشکیل یا تقویت انجمن‌های دیگر از سوی معاونت مطبوعاتی در دستور کار قرار گرفته که از سوی برخی روزنامهنگاران، سدسازی در مقابل بازگشایی انجمن صنفی تعبیر می‌شود.
