در حالی که ایالات متحده تصمیم گرفته است دومین منبع درآمدزا ی جمهوری اسلامی را تحریم کند، یک مقام ارشد وزارت نفت گفته است این تصمیم واشنگتن باعث توقف حوزه پتروشیمی ایران نخواهد شد. همزمان اوپک علی رغم درخواست جمهوری اسلامی صادرات نفت خود را کاهش نداد و باعث شد قیمت جهانی نفت به ضرر ایران سقوط چشمگیری کند. از سوی دیگر کانادا نیز از قطع کلیه روابط تجاری خود با تهران خبر داده است.
کمربند تحریم های ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی روز به روز محکم تر می شود. در آخرین مورد واشنگتن در رویکردی تازه تصمیم گرفته برای نخستین بار صنعت پتروشیمی که برای تهران بسیار پردرآمد است را نیز در لیست سیاه خود قرار دهد. روز جمعه وزارت خزانه داری ایالات متحده هشت شرکت و موسسه ای که به صنایع پتروشیمی جمهوری اسلامی وابسته هستند را در فهرست تحریم های جدید خود قرار داد.
ایالات متحده در سه دهه گذشته به دلیل قطع رابطه دیپلماتیک با تهران، روابط تجاری بسیار محدودی با جمهوری اسلامی داشته است، اما تحریم های این کشور علیه شرکت های ایرانی از آن لحاظ برای اقتصاد ایران پر هزینه است که به دیگر دولت ها و شرکت های غیر آمریکایی هم اجازه نمی دهد با تهران مراوده ای داشته باشند. بر اساس قانون تحریم ها، شرکت های غیرآمریکایی که از این تحریم ها تخطی کنند از تجارت بسیار سودآور با ایالات متحده محروم می شوند.
بر همین اساس است که خبرگزاری رویترز به نقل از وزارت خزانه داری ایالات متحده به مشتریان فرآورده‌های پتروشیمی جمهوری اسلامی هشدار داده که در آینده، هرگونه دادوستد با شرکت های تحریم شده، قابل تعقیب خواهد بود.
پتروشیمی بندر امام، شرکت پتروشیمی بوعلی سینا و شرکت پتروشیمی مبین از شرکت هایی هستند که در لیست تحریم های کاخ سفید قرار گرفته اند.
پاییز گذشته عبدالحسین بیات، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی، از در آمد ۷ میلیارد دلاری صدور صدور محصولات پتروشیمی به بازارهای خارجی در طی ۷ ماه خبر داده بود.
صحبت های آن زمان بیات نشان می داد که وزارت نفت – تحت صدرات سردار رستم قاسمی – تصمیم دارد برای جبران سقوط صادرات نفت به کشورهای جهان، سرمایه گذاری جدی رو صنعت پتروشیمی بکند.
صنایع پتروشیمی بخشی از صنعت شیمی است که محصولاتش را از نفت خام یا گاز طبیعی تولید می‌کند. صنعت پتروشیمی ایران در آغاز راه است. کارخانجات این صنعت عمدتا در بند امام خمینی (ماهشهر) مستقر هستند. فرآورده های صنعت پتروشیمی ایران عمدتا کودهای شیمیایی، مواد اولیه پلاستیک، پاک کننده و باکتری کش ها و اسید ها هستند.
گفتنی است محسن رضائی از کاندیداهای دست راستی انتخابات ریاست جمهوری نیز در یکی از گفتگوهای تلویزیونی خود این نوید را داده بود که در صورت پیروزی در انتخابات، حجم زیادی از نفت را که فروش نمی رود را تبدیل به “فرآورده نفتی” می کند و به دنیا خواهد فروخت. امری که حالا به نظر محال می آید.
واکنش وزارت نفت
در واکنشی فوری به تصمیم کاخ سفید، بیات شش ماه پس از آنکه در کنفرانس سرمایه گذاری در صنایع تکمیلی پتروشیمی از رونق این صنعت سخن گفت، دیروز به خبرگزاری مهر گفت: “صنعت پتروشیمی چندین سال است که با تحریم‌های بین المللی روبه‌رو بوده است، ولی در عین حال، از دو سال گذشته و با وجود شدت گرفتن تحریم‌ها، صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های پلیمری ایران متوقف نشده است.”
با این حال آنچنان که اظهارات وی در کنفرانس مذکور در خبرگزاری های داخلی منعکس شد، وی در آن زمان سخنی از چنین تحریم ها و فشارهای بین المللی علیه حوزه پتروشیمی ایران سخنی به میان نیاورده بود.
همچنان که در روزهای نخست اعمال تحریم ها علیه صنعت نفت، مقامات دولتی از راه های بسیار برای خنثی کردن شان سخن می گفتند و بر بی اثر بودن آن تاکید می کردند، حالا بیات نیز اظهارات مشابهی پیرامون تحریم های پتروشیمی مطرح کرده است :“هم‌اکنون راهکارهای مقابله با تحریم پتروشیمی در دو فاز تامین کالا، تجهیزات، قطعات یدکی، مواد شیمیایی افزودنی و کاتالیست‌ها، و صادرات پتروشیمی با تامین کشتی و بیمه دنبال می‌شود.”
گفتنی است جمهوری اسلامی در دوسال اخیر توفیق چندانی برای دور زدن تحریم های نفتی نیافته است و صادراتش از ۲/۳ میلیون بشکه در روز در پایان سال ۲۰۱۱ به حدود ۸۰۰ هزار بشکه رسیده است. این موضوع باعث از دست رفتن سالانه ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار درآمد ارزی کشور شده است. در فقدان این ارزها، ارزش ریال در سراشیبی تند قرار گرفته و نسبت به پیش از تحریم ها تقریبا یک سوم شده است. دلار در بازارهای تهران روز شنبه ۳۶۵۰ تومان به فروش رفت.
کارشناسان اقتصادی پیش بینی می کنند در صورت اجرا شدن سفت و سخت تحریم های پتروشیمی توسط جامعه جهانی، دولت آتی سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار دیگر از درآمدهای ارزی اش را از دست خواهد داد.
سه هفته پیش رمضان اولادی، مدیر برنامه ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی، به باشگاه خبرنگاران گفته بود ارزش صادرات محصولات پتروشیمی در سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ را به ترتیب ۱۴/۶ میلیارد دلار و ۱۲ میلیارد دلار بوده است.
بر خلاف مواضع جدید بیات، اولادی اواخر اردیبهشت گفته بود: “هم اکنون سهم پتروشیمی در صادرات غیر نفتی به ۳۵/۷ درصد، در صادرات صنعتی به ۴۴/۷ درصد رسیده است.”
تحریم های جامعه جهانی – در راس آن ها آمریکا و اتحادیه اروپا- علیه جمهوری اسلامی، بخشی از تنبیهاتی است که به دلیل سوظن غرب به برنامه هسته ای نظام اعمال می شود. ایالات متحده و متحدانش مظنون هستند که تهران قصد دستیابی به توانایی ساخت بمب هسته ای را داشته باشد، در مقابل حاکمیت مکررا این ادعا را مردود اعلام می کند و می گوید برنامه اتمی اش صرفا برای مقاصد صلح آمیز است.
گفتنی است حوزه بانکی و همچنین صادرات گار ایران نیز در لیست تحریم های غرب قرار دارد.
کانادا تجارت با ایران را تعطیل کرد
بر همین اساس، کانادا، همسایه شمالی ایالات متحده نیز روز پنج شنبه اعلام کرد که اتاوا به دلیل عدم پیشرفت در مذاکرات هسته ای میان تهران و قدرت های جهانی ۱+۵ مجبور است تا “واردات و صادرات خود را با ایران فورا و به شکلی موثر قطع کند.”
روابط این کشور آنگلوساکسون و جمهوری اسلامی از سال ۸۲ به کشته شدن زهرا کاظمی – عکاس ایرانی کانادایی – تیره شد و همزمان با بحرانی شدن پرونده هسته ای جمهوری اسلامی رو به زوال گذاشت. کانادا سال گذشته کلیه روابط دیپلماتیک خود با تهران را نیز قطع کرده بود. برخی ناظران فشارهای اسرائیل بر دولت محافظه کار کانادا را نیز در این امور دخیل می دانند. تهران و اتاوا در سال ۲۰۱۲، ۱۳۰ میلیون دلار مبادله تجاری داشتند. در زمان دولت محمد خاتمی، تهران یکی از بهترین روابط اقتصادی اش با کشورهای غربی را با کانادایی ها داشت.
تصمیم اوپک علی رغم میل تهران
در این میان جمهوری اسلامی در هفته های اخیر امید داشت تا در این آشفته بازار تجاری که با آن مواجه است، بتواند با راضی کردن اوپک به کاهش صادرات خود به جهان، قیمت جهانی نفت را افزایش دهد تا بتواند بخشی از کاهش درآمد های ارزی خود را جبران کند.
با این حال روز جمعه اوپک به این تصمیم تن در نداد و از کاهش تولید نفت سرباز زد. امری که باعث شد قیمت نفت به کمتر از ۹۳ دلار برای هر بشکه برسد. در هفته های اخیر قیمت نفت عموما بالای ۱۰۰ دلار بود. بر اساس آمار اوپک تهران در حال حاضر با سقوط سه پله ای، رتبه پنجم تولید کنندگان نفت این سازمان را دارد.
