نینا انصاری
آیا مذهب می‌تواند تکامل یابد؟ این سئوال برای عده‌ای کفرآمیز است. اما پاسخ آن برای یک سئوال دیگر ضروری است: آیا زنان در ایران می‌توانند با مردان برابر باشند؟
دو گفته اخیر رهبران ایران، تنش دائم در مورد تعریف زندگی بین رهبران این کشور را نشان می‌دهد. پرزیدنت حسن روحانی که در سال ۲۰۱۳ به ریاست‌جمهوری انتخاب شد، وعده داده بود آزادی‌های اجتماعی را افزایش بدهد. وی چندی پیش گفت: “زنان باید از فرصت‌ها، امنیت و حقوق اجتماعی برابر برخوردار باشند.” اما در این یک سال هیچ تلاشی برای حقوق زنان انجام نشد چون طرف دیگر طناب را رهبر این کشور می‌کشد که معتقد است برابری جنسیتی “یکی از بزرگترین اشتباهات تفکر غربی” است.
جامعه ایران برداشت سنتی از قرآن را اتخاذ می‌کند که می‌توان گفت خدایی مرد‌محور دارد و از مطیع‌سازی زنان حمایت می‌کند. اما برخی از فعالان حقوق زنان به دنبال برداشت‌های دیگری از متون مقدس هستند که می‌تواند راهی برای آزادی باشد. آن‌ها به امید ابداع سیستمی از درون، سعی دارند از آیه‌هایی که قبلا باعث سرکوبی زنان می‌شد تفسیر جدیدی ارائه دهند. آن‌ها اعتقاد دارند، تنها راهی که زنان مسلمان می‌توانند به اصلاح واقعی حقوق خود دست یابند، از طریق جهش ایدئولوژیک مذهب و تکامل متون مقدس است؛ این گونه تفسیر های جدید البته نیاز به جرات زیادی دارد.
اتفاقا یکی از رهبران این مسیر یک مرد است به نام عبدالکریم سروش که نیرویی برای جنبش دموکراسی‌خواهی ایران است. برداشت‌های نوین او، که مارتین لوتر اسلام خوانده می‌شود، از حکومت دینی اسلامی، فضایی را برای ایده‌آل‌های فمینیستی بر مبنای اسلام ایجاد کرده است. به گفته سروش: “خدا خود را در هر برهه تاریخی مطابق با درک مردم آن دوره بروز می‌دهد.” سروش اعتقاد دارد که قرآن یک پدیده انسانی است که این موضع متن آن را برای تفسیر و برداشت باز می‌گذارد.
وقتی قرآن از زنجیرهای تعصب آزاد شود، آزادی زنان هم می‌تواند به دنبال آن بیاید. در این حالت خدا می‌تواند برای آزادی زنان ضروری باشد، نه این‌که شریکی برای سرکوب آن‌ها محسوب شود.
این اولین بار نیست که چنین برداشت رادیکالی از قرآن پیشنهاد می‌شود. بیش از یک قرن پیش، بی‌بی خانم استرآبادی، یکی از اولین منادیان جنبش زنان در ایران، جایگاه فرودست زنان ایران را مورد سئوال قرار داد و پرسید: “آیا فرمان مهربانانه خدا این است؟”
اما چه چیزی باعث می‌شود رهبران مذهبی امروز از تکامل معنوی و دینی و برابری جنسیتی استقبال کنند؟ آیا مسئله زمان است و جهان باید به نقطه‌ای برسد که آن‌ها مجبور به نرمش شوند؟ باید گفت که به رغم تمام انتظارات، زنان در رژیم مردسالار فعلی از میزان باسوادی بیشتر برخوردارند و جنبش‌های فمینیستی به سرعت ظهور می‌کنند. موتور محرکه آن‌ها، زنانی هستند از تمام پیش‌زمینه‌های اجتماعی و مذهبی که هدف مشترکی دارند و تا زمانی‌که آن رافت الهی که شایسته‌اش هستند به آن‌ها داده نشود، از پا نمی‌نشینند.
منبع: دیلی بیست - 22 اوت
