سونیا گیلرت
فیس بوک و یوتیوب در ایران قابل دسترسی نیستند. سایت های خبری مانند سی ان ان و بی بی سی نیز همین طور. به عنوان مثال، اگر به این لینک بروید و آدرس welt.de را وارد کنید، پس از چند ثانیه با نمایش پیام زیر مشاهده خواهید کرد که سایت دی ولت نیز در ایران فیلتر شده: “این سایت در ایران مسدود است” و در کنار آن نیز یک علامت ضربدر قرمزرنگ دیده می شود.
با “تست فایروال در ایران” یا با استفاده از این لینک نیز می توان، حتی در خارج از ایران، مشاهده کرد که چه سایت هایی در ایران از دید و دسترسی مردم این کشور دور نگاه داشته می شوند.
وضعیت طی روزهای اخیر بدتر شده. به علاوه، حتی برخی از ایمیل های رسمی نیز باید ازطریق سرورهای خدمات اینترنت ملی مورد استفاده قرار گیرند که این درواقع فاز بعدی اینترنت “حلال” است.
با نگاهی به “تست فایروال در ایران” می توان مشاهده کرد که گوگل و جی میل هنوز در ایران قابل دسترسی اند. ولی به گفته بسیاری، ازجمله یکی از کارکنان سایت بی بی سی فارسی، استفاده از این سایت ها بدون محدودیت نیست. سرویس های گوگل که مانند جی میل نیاز به یک اتصال اینترنتی SSL رمزنگاری شده [پروتکل امنیتی لایه انتقال] دارند، قابل دسترسی نیستند و کسی که بخواهد به این سرویس ها دسترسی داشته باشد، در یک چرخه انتظار پایان ناپذیر قرار می گیرد.
قدرت نمایی در سانسور
کریستیان میر، رییس سازمان گزارشگران بدون مرز دراین خصوص می گوید: “این موضوع خیلی جالب توجه است و به وضوح به شهروندان ایرانی نشان می دهد که دولت اگر بخواهد، می تواند به راحتی جلوی ارتباطات آنها را بگیرد.” جمهوری اسلامی در ماه فوریه، کمی قبل از انتخابات مجلس، دو بار دسترسی رمزنگاری شده به جی میل را قطع کرد.
خبرگزاری نیمه رسمی مهر روز دوشنبه اعلام کرد که این بار فیلم توهین آمیز به محمد دلیل فیلتر شدن سایت یوتیوب بوده. یکی از مسؤولان جمهوری اسلامی نیز روز یکشنبه در تلویزیون دولتی گفت که فیلتر شدن این سایت خواست مردم ایران بوده است.
گام های بعدی برای اینترنت “حلال”
اینکه فیلتر شدن سایت ها به واقع خواست مردم ایران است جای بحث دارد. به نظر می رسد که سانسور شدید سایت های اینترنتی گام دیگری است که به سوی اینترنت “حلال” برداشته می شود. مهندسان ایرانی از سال ۲۰۰۲ روی طراحی اینترنت “پاک” که به سرورهای خارجی متصل نیست تلاش می کنند. بدین ترتیب حکومت جمهوری اسلامی می تواند دسترسی مردم ایران به اینترنت جهانی را به طور کامل قطع کند. کریستیان میر با نگرانی می گوید: “در آن صورت تنها برخی از خبرگزاری های دولتی و شرکت های بین المللی امکان دسترسی به اینترنت جهانی را خواهند داشت.”
به دنبال حملات کامپیوتری و نفوذ ویروس استاکس نت به برنامه اتمی ایران، تسریع روند راه اندازی اینترانت ملی در دستور کار قرار گرفته.
درعین حال نتایج ملموسی نیز به دست آمده است. در تاریخ ۱۸ سپتامبر رضا تقی پور، وزیر ارتباطات و فن آوری اطلاعات، گفت: “ارتباط حدود ۴۲ هزار دستگاه دولتی با اینترنت جهانی قطع شده، ولی دراین مرحله هنوز اینترانت ملی برای عموم مردم قابل دسترسی نیست.”
او در اوایل ماه گفته بود که از تاریخ ۲۲ سپتامبر شبکه ملی و جهانی در تمامی استان های کشور برای مردم قابل دسترسی خواهد بود. سال گذشته نیز در چارچوب گسترش اینترانت، بسیاری از سایت های رسمی ایرانی از سرورهای خارجی به سرورهای داخلی منتقل شدند.
وارد کردن شماره پاسپورت برای دسترسی به ایمیل
میر از گزارشگران بدون مرز می گوید: “آدرس های ایمیل مسؤولان و دانشگاه ها منتقل شده، ولی این روند هنوز شامل حال کاربران شخصی نشده است. البته از آنها خواسته شده که صرفاً از خدمات سرورهای ایرانی استفاده کنند.” پس از این فاز، تمامی ایمیل ها تحت کنترل قرار خواهند گرفت.
میر با ارائه توضیحات بیشتر می گوید: “زمانی که شخصی بخواهد از یک سرور ایمیل ایرانی استفاده کند، باید شماره هویتی خود را وارد کند. یک کنترل شخصی در مورد هر کاربر انجام می شود و دیگر کسی در استفاده از ایمیل گمنام نخواهد بود.” در زمان افتتاح ایمیل، اطلاعات شخصی فرد توسط نهادهای دولتی کنترل می شود: نام، آدرس، شماره تلفن، شماره پاسپورت. این مرحله ۲۴ ساعت به طول می انجامد.
کنترل و مقابله با محتویات توهین آمیز و جنایتکارانه
حکومت ایران برای اینترانت ملی استدلالاتی خیرخواهانه دارد: با این کار می توان از افراد در برابر هرگونه خطر ازسوی شبکه های خارجی محافظت کرد و جلوی اشاعه متون زننده و جنایت آمیز را گرفت. تقی پور با اشاره به اینکه در بیشتر موارد استفاده از شبکه اینترنت یک مسأله غیرضروری است می گوید: “در ۹۵ درصد از موارد برای استفاده از اینترنت ملی نیازی به متصل شدن به شبکه اینترنت جهانی نیست.”
گزارشگران بدون مرز ابراز نگرانی می کند. درواقع دولت جمهوری اسلامی می خواهد اینترنت بین المللی و اینترنت “حلال” در کنار یکدیگر کار کنند. نگرانی از این است که اینترنت جهانی آنقدر کند و کندتر و همچنین گران و گران تر خواهد شد که مردم درنهایت مجبور به استفاده از اینترانت ملی خواهند شد.
مسدود شدن ۵ میلیون سایت
حتی اکنون که اینترانت ملی هنوز به طور کامل مورد استفاده قرار نگرفته، ۵ میلیون سایت در ایران فیلتر شده اند. تلاش حکومت برای فیلتر کردن سایت ها به ویژه پس از اعتراضات گسترده در سال ۲۰۰۹ تشدید شده. مسؤولان جمهوری اسلامی به سرویس دهندگان اینترنتی گفته اند که باید کلمات کلیدی خاصی را فیلتر کنند و صفحات مربوط به آنها را ببندند.
میر می گوید: “رایج ترین حالت فیلترینگ، مسدود کردن سامانه دامنه هاست [DNS] که برای هر سایت منحصر به فرد است. زمانی که شما می خواهید به یک صفحه اینترنتی بروید، به شما یک نشانی آی پی داده می شود. ولی زمانی که دامنه سایت فیلتر شده باشد، هیچ اتفاقی نمی افتد و شما به هیچ صفحه ای وارد نمی شوید.”
تحقیق: ۲۷ درصد سایت های آزمایش شده مسدودند
دست اندرکاران سایت viewdns.info در مارس ۲۰۱۲ مشخص کرده اند که دقیقاً چه مواردی مسدود می شود. آنها پربازدیدترین سایت های جهان را براساس پایگاه داده آلکسا مورد آزمایش و بررسی قرار دادند. نتیجه: درمجموع ۲۷ درصد سایت های آزمایش شده در زمینه های پورنو، هنری، بازرگانی، علمی، خبری، ورزشی یا کامیپوتری در ایران مسدود شده اند.
سایت های پورنو در جایگاه اول قرار دارند: ۹۷ درصد از ۱۰۰ سایت پربازدید در این زمینه فیلتر شده. ۵۲ درصد از سایت ها که دارای محتویات هنری هستند نیز مسدود شده اند. در جایگاه سوم سایت های خبری قرار دارند که از ۱۰۰ سایت پربازدید ۳۲ درصد تا مارس ۲۰۱۲ مسدود شده اند.
رقابت تجهیزاتی بین حکومت و کاربران
تاکنون بسیاری از کاربران اینترنتی در ایران توانسته اند راه هایی برای دور زدن فیلترینگ پیدا کنند. درمجموع ۱۷ میلیون ایرانی دارای صفحه فیس بوک شخصی اند. گذشتن از سد فیلتر حکومت جدا از شیوه های دیگر، از طریق سرورهای پروکسی یا شبکه های خصوصی مجازی [VPN] انجام می شود. بدین ترتیب کاربران این طور وانمود می کنند که از کشور دیگری درحال اتصال به اینترنت هستند.
همچنین برای دور زدن فیلترینگ جی میل نیز راه هایی یافت خواهد شد. در ایران کاربران اینترنتی برای هر مشکلی یک راه نفوذ پیدا می کنند. میر در پایان می گوید: “درحال حاضر یک رقابت تجهیزاتی بین مردم و حکومت به وجود آمده.” دولت چین توانسته جلوی بسیاری از این راه ها را در فضای آزاد اینترنت بگیرد. ولی این مسأله در ایران همچنان ادامه خواهد داشت.
منبع: دی ولت، ۳۰ سپتامبر
