ساعت نه و چهل دقیقه صبح دیروز، انفجاری خیابان سفارات واقع در منطقه بئر حسن در یک کیلومتری جنوب بیروت را به لرزه درآورد. به فاصله دو دقیقه، دومین انفجار با حجم و بزرگ‌تری رخ داد. هدف هر دو انفجار، سفارت جمهوری اسلامی در بیروت بود و در نتیجه آن، ۲۳ نفر کشته و ۱۶۸ نفر مجروح شدند.
انفجارها چگونه رخ داد؟
منابع امنیتی لبنانی و خبرنگاران حاضر در صحنه انفجار، گزارش کرده اند که موتور سواری که در حال عبور از خیابان روبروی سفارت بوده ناگهان تغییر مسیر داده، خود را به در ورودی سفارت رسانده و کمربند انفجاری وصل شده به کمرش را منفجر کرده است. به فاصله اندکی بعد از آن، خودرویی به سرعت به سمت سفارت می‌پیچد تا وارد محوطه شود، اما دو حادثه مانع از تکمیل عملیات می‌شود. به گفته شاهدان عینی، قبل از اینکه نگهبانان مستقر در برج مراقبت سفارت شروع به دفاع در برابر مهاجمان کنند، تانکر بزرگی که در حال عبور از خیابان بود به در سفارت نزدیک و همین امر مانع ورود خودروی بمب‌گذاری شده به داخل سفارت می‌شود تا پس از آن نگهبانان سفارت با شلیک گلوله، راننده را به قتل برسانند. همزمان با تیراندازی، خودروی سواری نیز منفجر شد.
یک کارشناس امنیتی در مصاحبه با شبکه ال‌بی‌سی لبنان گفت که ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران آسیب چندانی ندیده ولی در ساختمان‌های اطراف خسارت‌های زیادی متحمل شده اند. علت این موضوع به «قیف انفجار» ربط دارد، چرا که معمولا در انفجارهای این چنینی، مواد منفجره به گونه‌ای کارگذاری می‌شوند که موج انفجار را به سمت مشخصی هدایت کنند و از آنجایی که خودروی بمب‌گذاری شده در بیرون از ساختمان سفارت و با زاویه منفجر شده، در نتیجه خسارت اصلی را ساختمان‌های اطراف متحمل شده‌اند.
علاوه بر ساختمان سفارت اوگاندا که دقیقا روبروی سفارت ایران قرار دارد، چهار ساختمان مسکونی دیگر آسیب‌های جدی دیده‌اند. بیشترین خسارت را اما ساختمان هشت طبقه کنار سفارت متحمل شده که متعلق به وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی و محل سکونت ماموران این وزارت‌خانه، اعضای سپاه پاسداران و برخی از دیپلمات‌های ایرانی در لبنان است. در جریان جنگ سال ۲۰۰۶ بین حزب‌الله و اسراییل این ساختمان جزو نخستین مناطقی بود که پیش از شروع رسمی جنگ از ساکنان آن خالی شده و خانواده‌های ماموران وزارت اطلاعات ایران هم خاک لبنان را ترک گفتند.
ساختمان سفارت ایران، یک بنای پنج طبقه و بدون امکانات امنیتی است. در زمان جنگ داخلی لبنان، سفارت ایران در داخل بیروت قرار داشت ولی به دلیل وضعیت امنیتی خاص آن زمان، تصمیم بر این شد تا مقر سفارت به حومه جنوبی بیروت منتقل شود که تحت کنترل امنیتی حزب‌الله لبنان قرار دارد. در عین حال نزدیک به بیست سال است که ایران زمینی وسیع در حومه جنوبی بیروت در اختیار دارد ولی در تمام این بیست سال هیچ دولتی در ایران مجوز و بودجه تاسیس ساختمان جدیدی برای سفارت را نداده است. در عین حال، سفارت ایران تنها سفارت‌خانه خارجی لبنان است که امنیت آن را سازمان امنیت داخلی لبنان یا ارتش این کشور بر عهده نداشته و حزب‌الله لبنان مسوول حفظ امنیت این ساختمان و دیپلمات‌های ایرانی مقیم لبنان است.
قربانیان اصلی چه کسانی بودند؟
تا عصر روز سه‌شنبه اخبار ضد و نقیضی در مورد قربانیان به گوش می‌رسید. ابتدا گفته شد که ابراهیم انصاری رایزن فرهنگی ایران در بیروت کشته شده اما سپس این خبر تکذیب و گفته شد که وی در بیمارستان تحت عمل جراحی قرار دارد. سرانجام وزیر بهداشت لبنان عصر سه‌شنبه اعلام کرد که انصاری به خاطر شدت جراحات وارده در بیمارستان درگذشته است. ابراهیم انصاری که حدود یک ماه پیش ماموریت خود را در بیروت شروع کرده بود، عملا جزو دیپلمات‌های ایرانی مقیم بیروت محسوب می‌شود. وی پیش از این مسوولیت‌هایی فرهنگی در چارچوب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در استان گیلان داشته است.
دیگر قربانی سرشناس انفجار بیروت، رضوان فارس معروف به حاج رضا بود. رضوان فارس مسئول امنیت داخلی سفارت و سازمان‌دهنده تیم امنیتی سفیر جمهوری اسلامی و همچنین رابط سفارت با حزب‌الله لبنان بود. فارس نزدیک به هفده سال این مسئولیت را بر عهده و رابطه‌ای نزدیک با سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله داشت. وی به خاطر اختلافاتی با مسئولان سفارت در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی از سفارت اخراج شده اما پس از روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد، کار خود را در سفارت از سر گرفته بود.
غضنفر رکن‌آبادی سفیر جمهوری اسلامی در بیروت در گفتگو با شبکه المنار ارگان رسانه‌ای حزب‌الله لبنان گفت که به غیر از رضوان فارس، چهار نفر از نگهبانان سفارت از جمله محافظ شخصی سفیر در انفجار جان باخته‌اند. هفده نفر دیگر از قربانیان جزو شهروندان لبنانی ساکن منطقه بودند.
نخستین عملیات القاعده علیه ایران
ظهر سه‌شنبه گردان عبدالله عزام، از جریان‌های سنی‌مذهب وابسته به القاعده، مسئولیت انفجار انتحاری در برابر سفارت ایران را بر عهده گرفت و تاکید کرد تا زمانی که نیروهای حزب‌الله لبنان در خاک سوریه حضور دارند، این قبیل عملیات ادامه می یابد و هیچ نقطه‌ای در لبنان در امنیت نخواهد بود.
این گردان پیش از این دو حمله دیگر علیه حزب‌الله لبنان را اجرا کرده بود. در نخستین حمله، سه موشک به روستایی در جنوب لبنان شلیک کرده بود و در دومین عملیات، یک کاروان حامل اعضای حزب‌الله را هدف تیراندازی قرار داد.
این نخستین بار است که یک گروه وابسته به جریان القاعده حمله‌ای مستقیم را علیه ایران انجام می‌دهد. سخنگوی گردان عبدالله عزام در توییتر خود اعلام کرده که در آینده نیز دست به حملات مشابهی خواهد زد و این حملات را تا زمان حضور نیروهای حزب‌الله در خاک سوریه ادامه خواهد داد.
شبکه نیو.تی.وی لبنان در تحلیلی اعلام کرد که نخستین حمله القاعده به ایران در شرایطی انجام شد که عربستان از روند مذاکرات ایران با گروه ۵+۱ ناراضی است و از هر وسیله‌ای برای تحت تاثیر قرار دادن یا متوقف کردن این مذاکرات استفاده می‌کند. به گفته شبکه نیو.تی.وی، عملیات روز سه‌شنبه می‌تواند در راستای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی باشد تا مجبور به امتیازدهی بیشتری در جریان مذاکرات شود و چه بسا فشار اعمال شده عملا موقعیت ایران را در روند مذاکرات تحت تاثیر قرار دهد.
با توجه به اینکه تا دو خیابان اطراف سفارت ایران مجهز به دوربین‌های مدار بسته است، به نظر می‌رسد شناسایی عامل یا عاملان عملیات روز سه‌شنبه برای دستگاه‌های امنیتی لبنان کار چندان دشواری نباشد.
ایران: اسراییل مسئول انجام عملیات است
مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه ایران در اظهاراتی پس از انفجار بیروت اعلام کرد که “رژیم صهیونیستی” این عملیات را اجرا کرده و مسئولیت آن متوجه تل‌آویو است. غضنفر رکن‌آبادی سفیر جمهوری اسلامی در بیروت نیز در مصاحبه با شبکه المنار گفت این انفجارها نمی‌تواند ما را از راهی که در پیش گرفتیم منصرف کند.
رکن‌آبادی به خبرنگار المنار گفت که سیاست‌های ایران در قبال سوریه و لبنان مشخص است و مسوولان جمهوری اسلامی بارها بر آن تاکید کرده‌اند و هر اندازه که دشمنان تلاش کنند، باز هم این سیاست‌ها تغییر نکرده و ما همه آماده شهادت در راه آرمان خود هستیم.
زاوی هنگبی از مسئولان اسراییلی اما به نوبه خود اعلام کرد که اتهامات ایران بی‌اساس است. هنگبی گفت: “این موضوع خیلی جالب است که کشوری که خود از تروریسم در تمام جهان حمایت می‌کند، اسراییل را متهم به دست داشتن در این عملیات تروریستی می‌کند”.
در عین حال رییس‌جمهور و رییس مجلس لبنان به همراه مسئولان اروپایی و همچنین کاخ سفید، در بیانیه‌هایی جداگانه انفجار بیروت را محکوم کردند.
تحلیل رسانه‌های لبنانی
رسانه‌های لبنانی از جمله تلویزیون جدید در برنامه‌های تحلیلی به این موضوع پرداختند. به گفته این شبکه تلویزیونی، انفجارهای بیروت پیامی روشن به ایران است مبنی بر اینکه در صورت ادامه سیاست‌های کنونی و دخالت روزافزون در امور سوریه، منافع تهران در تمامی منطقه در خطر قرار خواهد گرفت و اصلا دور از انتظار نیست که دامنه انفجارها به داخل خاک ایران نیز کشیده شود.
به گفته کارشناس شبکه ال‌بی‌سی لبنان، ممکن است گروه‌های شبه نظامی نزدیک به عربستان به خاطر تحت تاثیر قرار دادن روند مذاکرات ۵+۱ با ایران دست به عملیات تخریبی در منطقه بزنند، زیرا ریاض به خوبی می‌داند که در صورت توافق تهران با غرب، عملا ظرف مدت کوتاهی ایران به قدرت نخست خاورمیانه تبدیل شده و عربستان به حاشیه رانده می‌شود.
