انتصاب رئیس سازمان تربیت بدنی با مدرک تحصیلی زمین شناسی و مدیریت استراتژیک به عنوان معاون امور بین الملل رئیس جمهور از سوی محمود احمدی نژاد، واکنش عضو هیات رئیسه مجلس را به دنبال داشت.
رئیس دولت دهم روز گذشته علی سعیدلو را به عنوان معاون خود در امور بین الملل منصوب کرد اما محمد دهقانی، عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی گفت که این انتصاب با “تذکر” رهبر جمهوری اسلامی در مخالفت با موازی کاری در سیاست خارجی کشور منافات دارد.
او در عین حال تعیین معاون امور بین الملل برای ریاست جمهوری به علت آنکه “مسئولیت معاونت امور بین‌الملل {در دولت} با وزیر امور خارجه است” را “مغایر قانون اساسی” خواند.
در حکمی که محمود احمدی نژاد برای انتصاب علی سعیدلو به عنوان معاون خود در امور بین الملل صادر کرده، آمده است: “نظر به تجارب و خدمات ارزشمند و تعهد و روحیه خدمتگزاری بدین‌وسیله جناب‌عالی را به سمت معاون رئیس‌جمهور در امور بین‌الملل منصوب می کنم.”
رئیس دولت، دلایل این انتصاب و وظایف سعیدلو در سمت جدید را “پیگیری و برنامه‌ریزی مسئولیت‌های بین‌الملل” خود عنوان کرده است.
از نماینده ویژه تا معاون
این برای چندمین بار است که احمدی نژاد، افراد دیگری به جز وزرای کابینه را به مسئولیت های مشابه منصوب می کند. او روز یکشنبه 31 مرداد ماه سال 1389 در احکام جداگانه ای، اسفندیار رحیم مشایی، حمید بقایی، محمدمهدی آخوندزاده و ابولفضل ظهره‌وند را به عنوان نمایندگان ویژه رئیس جمهور در امور خاورمیانه، آسیا، دریای خزر و افغانستان منصوب کرد.
این انتصابات موجی از نارضایتی و مخالفت را در میان اصولگرایان و نمایندگان مجلس به دنبال داشت.
حمید بقایی که اصولگرایان از او به عنوان یکی از اعضای “جریان انحرافی” به رهبری رحیم مشایی نام می برند، تنها یک روز پس از این انتصاب با سخن گفتن درباره “نسل کشی ارامنه” توسط امپراتوری عثمانی خشم دولت ترکیه را برانگیخت.
بقایی در آن هنگام در جریان همایش “ایران، پل پیروزی” در تهران گفته بود که ارامنه توسط ترک‌ها “کشتار دسته جمعی” شده اند.
این اظهارات و انتصابات، خشم منوچهر متکی وزیر وقت امور خارجه را به دنبال داشت. او روز دوشنبه 15 شهریور، سخنان نماینده ویژه احمدی نژاد در امور آسیا را “سبب تضعیف دستگاه دیپلماسی” ایران دانست.
متکی آنقدر با انتصاب نمایندگان ویژه رئیس جمهور در امور بین الملل مخالفت کرد تا در نهایت در حالیکه در ماموریت رسمی دولتی در سنگال به سر می برد از سمت خود برکنار شد.
خامنه ای: در سیاست خارجی موازی کاری نشود
اما مهمترین مخالف این انتصاب ها در دولت، رهبر جمهوری اسلامی بود. آیت الله خامنه ای عصر روز دوشنبه هشتم شهریورماه طی سخنانی در جمع رئیس و اعضای هیات دولت، با انتقاد از “موازی کاری” در سیاست خارجی گفت که “مسائل مربوط به سیاست خارجی باید تنها توسط وزارت امور خارجه پیگیری شود و دولت باید از موازی کاری بپرهیزد.”
رهبر جمهوری اسلامی افزود که “اعتماد به وزیران در چارچوب اختیارات و وظایفشان” از نکات مدیریتی ای است که باید مورد توجه هیأت دولت قرار گیرد.
به گفته او، وزارت امور خارجه “مسئول هدایت منسجم و برنامه ریزی شده همه مسائل سیاست خارجه و روابط با دیگر کشورها” است و نباید با آن موازی کاری صورت بگیرد.
این سخنان آیت الله خامنه ای، بر دامنه انتقادات اصولگرایان منتقد دولت و نمایندگان مجلس به انتصاب های نمایندگان ویژه رئیس جمهور در امور بین الملل افزود و تعداد زیادی از آنها خواستار لغو احکام صادره شدند.
با بالا گرفتن انتقادات و دخالت مستقیم رهبر جمهوری اسلامی در مسئله، محمود احمدی نژاد با لغو احکام نخست خود، شش نفر را به عنوان “مشاورین رئیس جمهوری در امور خاورمیانه، آمریکای لاتین، دریای خزر، آسیا و افغانستان” منصوب کرد.
پایگاه اطلاع رسانی دولت در آن هنگام اعلام کرد که اسفندیار رحیم مشایی رئیس دفتر رئیس جمهوری، به عنوان مشاور رئیس جمهور در امور خاورمیانه، حمید بقایی معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی به سمت مشاور رئیس جمهور در امور آسیا، شمس الدین حسینی وزیر امور اقتصادی و دارایی، به سمت مشاور رئیس جمهور در امور آفریقا، محمد عباسی وزیر تعاون، به سمت مشاور رئیس جمهور در امور آمریکای لاتین، ابوالفضل ظهره وند به سمت مشاور رئیس جمهور در امور افغانستان و محمد مهدی آخوندزاده به سمت مشاور رئیس جمهور در امور دریای خزر منصوب شده اند.
این افراد با حفظ سمت، به نمایندگی رئیس جمهور منصوب شدند و احمدی نژاد در احکام آنها، ضمن اشاره به “تعهد، دانش و تجربیات” این افراد، بر “هماهنگی با وزارت امور خارجه در جهت تسهیل و تسریع در پیشبرد اهداف و منافع ملی و بین المللی نظام با انسجام کامل” تاکید کرد.
“سعیدلو نباید می پذیرفت”
احکام جدید احمدی نژاد برای این افراد از سوی برخی اصولگرایان و نمایندگان مجلس، نوعی “لج بازی” با رهبر جمهوری اسلامی تلقی شد. پیش از آن نیز پس از مخالفت آیت الله خامنه ای با انتصاب رحیم مشایی به عنوان معاون اول رئیس دولت دهم، احمدی نژاد او را به عنوان رئیس دفتر خود و مسئول نهاد ریاست جمهوری منصوب کرده بود.
مجموعه این مسائل باعث شد تا محمد دهقانی عضو هیات رئیسه مجلس، انتصاب سعیدلو به سمت معاون امور بین الملل رئیس جمهور را مخالف با نظر آیت الله خامنه ای عنوان کند.
به گفته این عضو شورای مرکزی جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی (از تشکل های اصولگرا)، «تعیین معاون در اموری که وزیر وجود دارد، جدا از اینکه منجر به موازی کاری در امور می‌شود و در گذشته نیز مقام معظم رهبری از موازی کاری منع کردند، باید گفت که موجب مخدوش شدن پاسخگویی در برابر مجلس نیز می‌شود».
عضو هیات رئیسه مجلس گفت که “آقای سعیدلو نباید این مسئولیت را می پذیرفت.”
او با اشاره به قانون اساسی جمهوری اسلامی درباره اختیار رئیس جمهور در تعیین معاون برای خود، از احمدی نژاد خواست تا “کلیت قانون اساسی” در نظر بگیرد: “نمی‌شود ما هم وزیر فرهنگ داشته باشیم، هم معاون فرهنگی یا هم وزیر خارجه داشته باشیم هم معاون امور بین‌الملل و یا هم وزیر اقتصاد داشته باشیم هم معاون اقتصادی؛ این مسئله با روح قانون اساسی مغایرت دارد.”
دهقانی تاکید کرد که “نمی‌شود با تعیین یک معاون، پاسخگویی در برابر مجلس را منتفی دانست.”
عضو هیات رئیسه مجلس با اشاره مجدد به مخالفت رهبر جمهوری اسلامی با موازی کاری در سیاست خارجی، گفت: “وزرا خودشان کمک‌کنندگان به رئیس‌جمهور در یک موضوع هستند و اینکه ما در کنار وزرا معاون داشته باشیم، این مسئله یک موازی‌کاری است و موجب تلف شدن انرژی و وقت مسئولین و تداخل کاری مسئولیت‌ها می‌شود.”
انگشت اتهام به سوی مشایی
اصولگرایان منتقد دولت و بخصوص نمایندگان مجلس معتقدند که این قبیل اتفاقات در دولت احمدی نژاد، به نفوذ و جایگاه اسفندیار رحیم مشایی مربوط می شود.
در خرداد گذشته، انتصاب محمدشریف ملک زاده به عنوان معاون مالی اداری وزارت امور خارجه که از او به عنوان یکی از نزدیکان رحیم مشایی نام برده می شود، علی اکبر صالحی وزیر خارجه را در آستانه استیضاح قرار داد.
با استعفای ملک زاده از این سمت، استیضاح صالحی نیز منتفی شد اما ملک زاده بلافاصله توسط سپاه پاسداران به دلیل اتهامات امنیتی و مالی دستگیر شد.
احمد توکلی، رئیس مرکز پژوهش ها و نماینده اصولگرای تهران در مجلس در اوایل مرداد، وزیر امور خارجه را به مجلس فرا خواند و از او درباره نقش اسفندیار رحیم مشایی در سیاست خارجی کشور سئوال کرد.
توکلی در توضیح سئوال خود گفت که “بنا برگزارش های موثق، مشایی در سمت معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و نیز سمت رئیس دفتر رئیس جمهور محترم ده‌ها سفر خارجی داشته و بیش از آن ملاقات با مقامات خارجی عمدتا در خارج از کشور داشته است. تعداد این سفرها و ملاقات ها و موضوع هر یک چه بود؟ آیا ملاقات با خارجیان با حضور نماینده رسمی وزارت امورخارجه صورت گرفته است؟ اگر جواب برای همه موارد مثبت نیست وزارتخانه چگونه از سیر امور مربوط در جهت مصالح و سیاست های تایید شده مطمئن می شده است؟”
علی اکبر صالحی نیز در پاسخ به توکلی گفت: “در این مدت که من وزیر خارجه هستم سفرهای ایشان در قالب همراهی با ریاست محترم جمهور بوده است و سفری به تنهایی نداشتند اما در زمانی که معاون رئیس جمهور بود سفرهای متعددی داشت.”
صالحی همچنین گفت: “مشایی هیچگونه دخالتی در دستگاه سیاست خارجی و وزارت امورخارجه در زمانی که من وزیر بودم نداشته است و در زمان من هیچگونه موازی کاری نشده است.”
مشخص نیست که آیا اصولگرایان و نمایندگان منتقد دولت در مجلس، انتصاب سعیدلو به عنوان معاون امور بین الملل رئیس جمهور را به ویژه با توجه به مخالفت صریح قبلی آیت الله خامنه ای با موازی کاری در سیاست خارجی، به جدالی جدید با دولت تبدیل کنند یا نه؟
