کاهش تدریجی ذخایر ماهی استروژن در دریای خزر باعث شده تا خاویار وحشی ایرانی، حتی در ایران نیز، به یک کالای لوکس کمیاب تبدیل شود.
ناصر اکتایی، نایب رییس شرکت مادر تخصصی، یک شرکت دولتی ایرانی که انحصار تولید، فروش و صادرات خاویار ایران را در دست دارد، دراین خصوص به خبرگزاری اسپانیا گفت: “طی شش ماه اخیر حتی ۱۰ گرم هم خاویار برای بازار تولید نکرده ایم.”
یک فروشنده که معمولاً این کالا را در فروشگاه خود در شمال تهران می فروشد به خبرگزاری اسپانیا می گوید “اکنون ماه هاست که هیچ چیز دریافت نکردیم” و خاطرنشان می کند زمانی که خاویار می رسد، مشتریانش آن را “به هر قیمت می خرند، ولی مشکل در اینجاست که اکنون خاویاری وجود ندارد”.
اوکتایی توضیح می دهد که کاهش ذخایر استروژن که طی دو دهه اخیر در دریای خزر به نصف کاهش یافته.
او می گوید: “اکنون هدف اصلی ما این است که زاد و ولد این ماهی را افزایش دهیم و خاویار تولید نکنیم. ما هفت کارخانه تبدیل خاویار در شمال کشور داریم که بسیاری ازآنها بسته شده و از برخی دیگر نیز صرفاً برای پرورش استفاده می شود.”
ماهیگیران گاهی به مدت دوهفته سپیده صبح به دریا می روند و با تورهای خالی بازمی گردند و تازه زمانی هم که یک استروژن می گیرند، آن را زنده رها می کنند تا زاد و ولد کند.
در میان هزاران استروژنی که طی یک سال گرفته می شود، با برش های کوچکی روی شکم ماهی خاویار را بیرون می آورند و سپس ماهی را به دریا بازمی گردانند، ولی ماهی به دلیل تغذیه در اسارت، در بازگشت به حالت اولیه با مشکلاتی روبرو می شود.
در سال ۱۹۹۸، کنوانسیون بین المللی Cites ماهی استروژن را “در خطر انقراض” طبقه بندی کرد و سهمیه ای را برای صادرات معین نمود. در سال ۲۰۰۹، ۱۵۰ تن صادرات ایران به ۴۰ تن کاهش یافت.
سال بعد، تجارت بین المللی خاویار وحشی دریای خزر که ذخیره بزرگی از پنج گونه مختلف استروژن را در خود جای داده و تا آن زمان بیش از ۹۰ درصد از خاویار جهان را تأمین می کرد، به طور کامل ممنوع اعلام شد.
این بدین معنی است که تولیدات فعلی تماماً به صورت پرورشی انجام می شود.
با این حال، طی سال های اخیر، هنوز می توان خاویار وحشی در کشور پیدا کرد، هر چند مقدار آن روز به روز کاهش می یابد.
مسؤولان ایرانی و کنوانسیون بین المللی Cites براین باورند که فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال های ۹۰ و نبود کنترل بر روند مدیریت منابع دریایی یکی از دلایل اصلی مشکل کنونی است.
اکتایی می گوید: “در گذشته فقط دو کشور بر منابع دریای خزر نظارت داشتند و در آن زمان ما به طور سالانه ۳۰۰ تن خاویار وحشی تولید می کردیم، ولی سپس چهار کشور دیگر نیز اضافه شدند و تولید به تدریج کاهش یافت.”
او در ادامه افزود: “اکنون در حدود چهار تا پنج تن تخم ماهی از دریا به دست می آوریم که ۸۰ درصد آن برای زاد و ولد استفاده می شود. کمتر از ۲۰ درصد آن برای تولید خاویار و مصرف داخلی به کار می رود.”
منبع: وانگواردیا، ۸ دسامبر
