در حالی که ترکیه در آغاز تردیدهایی برای پیوستن به ائتلاف علیه داعش داشت، اینک نه تنها اعلام آمادگی کرده که به ائتلاف مزبور خواهد پیوست بلکه از آن بالاتر دولت اردوغان مصوبه ای را در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۹۳از تصویب پارلمان گذراند که بر اساس آن، مجوز عملیات نظامی علیه داعش را از پارلمان دریافت کرده است.
مصوبه پارلمان ترکیه حاوی ۳ نکته مهم است که عبارتند از:
- نیروهای مسلح ترکیه مجاز خواهند بود برای تعقیب داعش به درون خاک سوریه و عراق ورود کنند.
- دولت ترکیه این اختیار را خواهد داشت که به دیگر کشورها اجازه دهد از پایگاه‌های نظامی ترکیه برای مقابله با گروه “دولت اسلامی” استفاده کنند.
- دولت ترکیه مجوز دارد تا در نوار مرزی با سوریه “منطقه پرواز ممنوع” برقرار کند.
چنین اختیارات گسترده ای به دولت ترکیه، تا آنجا نگرانی تهران را به همراه داشت که در فاصله تنها یک روز از تصویب این لایحه، محمدجواد ظریف طی مکالمه ای تلفنی با مولود چاووش اوغلو، همتای ترک خود مراتب نگرانی و اعتراض تهران را از تصویب چنین لایحه ای به اطلاع دولت ترکیه رساند. وی “راه و روش اتخاذ شده برای مقابله با پدیده شوم تروریسم در منطقه را مورد انتقاد قرار داد ونسبت به هرگونه اقدام که شرایط جاری را “پیچیده تر” کند ابراز نگرانی کرد.”
علت اعتراض تهران به چنین مصوبه ای چیست؟ نگرانی های تهران ناشی از چیست؟
تهران تنها غایب در ائتلاف علیه داعش
به رغم آنکه داعش تهدید مشترک برای ایران، منطقه و امریکاست اما این دشمن مشترک موجب نشده است که اتحادی بین ایران از یک سو و دیگر کشورهای منطقه و امریکا از سوی دیگر شکل بگیرد.
در ائتلافی مرکب از چهل کشور که به رهبری امریکا علیه خلافت اسلامی شکل گرفته، ایران تنها کشور غایب منطقه در آن است. وقتی در نظر بیاوریم که کشوری مثل استرالیا با هزاران فرسخ فاصله به ائتلاف ضد داعش پیوسته، عدم حضور ایران به عنوان کشوری که مورد تهدید مستقیم داعش قرار گرفته پرسش برانگیزتر است. داعش شیعیان عراق را “ارتش صفوی” می داند که اشاره ای است به نقش ارتش صفوی در تضعیف دولت خلافت عثمانی و همچنین تهدید کرده تهران را فتح می کند و تمامی مراقد مقدس شیعه را با خاک یکسان خواهد ساخت.
به رغم چنین تهدیدی برای جمهوری اسلامی و هم پیمانانش در عراق و سوریه، عدم حضور ایران در ائتلاف مذکور به موضع صریح آیت الله خامنه ای بر می گردد که گفته بود: “آمریکایی‌ها به دنبال بهانه‌ای هستند تا همان کاری را که در پاکستان انجام می‌دهند و با وجود دولت مستقر و ارتش قوی، بدون اجازه وارد خاک این کشور می‌شوند و نقاط مختلف را بمباران می‌کنند در عراق و سوریه انجام دهند”.
این موضع خامنه ای اشاره به نگرانی است که مبادا تالی فاسد نابودی داعش، نابودی بشار اسد باشد.
جنگ جهانی سوم
اوج نگرانی تهران از یورش خارجی به خاک سوریه را که اینک با مصوبه پارلمان ترکیه کلید خورده، می توان در اظهارات دو سال پیش سرلشگر فیروزآبادی رییس ستاد کل نیروهای مسلح یافت که پیشتر نسبت به استقرار موشک های پاتریوت ناتو در مرز مشترک ترکیه با سوریه هشدار داده و آن را سرآغاز “جنگ جهانی سوم” دانسته بود. به گمان او نقشه ای در کار است تا معادلات منطقه به نفع اسرائیل تغییر ماهوی یابد. او گفته بود که: “پاتریوت‌ها، خط دفاعی برای صهیونیست‌ها و نگرانی از موشک‌های ایران و نگرانی از حضور روسیه برای دفاع از سوریه است. بسیار نگران‌کننده است؛ هر کدام از این پاتریوت‌ها یک نقطه سیاه روی نقشه جهان و برای ایجاد یک جنگ جهانی است…[با استقرار این موشک ها] دارند نقشه یک جنگ جهانی را می‌چینند…یک نظامی با تجربه و یک استراتژیست به راحتی می‌تواند این صحنه را بخواند و چنین آینده دردناکی را پیش‌بینی کند.”
چنین اظهار نظری از سوی یکی از عالی ترین مقامات نظامی ایران گواهی است بر سناریویی که اینک جمهوری اسلامی در طرح ائتلاف علیه داعش می بیند. در گمان جمهوری اسلامی، هدف دراز مدت ائتلاف محدود به نابودی داعش نیست بلکه هدف نابودی رژیم بشار اسد، متحد استراتژیک تهران، است.
بی دلیل نبود که پس از اعلام رسمی ترکیه در ۳ سپتامبر ۲۰۱۱ مبنی بر استقرار کامل سپر دفاع موشکی ناتو در خاک خود، سرتیپ امیرعلی حاجی زاده فرمانده نیروی هوا فضای سپاه پاسداران در تهدیدی آشکار اعلام کرد که سامانه راداری ناتو در ترکیه در مقابل موشک‌های بالستیک ایران ناکارآمد است و “در صورتی که مورد تهدید قرار بگیریم، اول سپرهای موشکی ناتو در ترکیه را خواهیم زد است.”
این اظهارات به قدری تند و صریح بود که علی اکبر صالحی وزیر خارجه وقت ایران ناگزیر به دلجویی از همتای ترک خود شد و اعلام کرد که “چنین اظهاراتی، تنها بیانگر دیدگاه شخصی است و با دیدگاه دولت ایران، همخوانی ندارد.”
اینکه تغییر معادلات منطقه چگونه می تواند به جنگ جهانی سوم منتهی شود، موضوعی پرسش برانگیز است ولی حتی در صورت صحت این بدبینی، پاسخ جمهوری اسلامی چیست که در این دسیسه برای تضعیف جمهوری اسلامی و تقویت اسرائیل، دولت اسلامگرای ترکیه نقش محوری بازی می کند که موافق استقرار موشک های پاتریوت در خاک کشورش است و اینک نیز طرح عملیات زمینی در سوریه را در سر می پروراند و آماده است پایگاه های خود را در اختیار دیگر کشورها قرار دهد؟
با امتناع روسیه از واگذاری سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ (که پول آن را هم دریافت کرده بود) پاسخ جمهوری اسلامی چیست که روسیه در حالی که اسرائیل سامانه دفاع “گنبد آهنین” را دارد و ترکیه سامانه پاتریوت را، ایران را در برابر هرگونه حمله در جنگ جهانی سوم! بی دفاع تنها گذاشته است؟
تسلیح فلسطین و لبنان
تا چند سال پیش موضع رسمی تهران در برابر این اتهام که تهران حزب الله، حماس، جهاد اسلامی و برخی دیگر از سازمان ها را تسلیح می کند، انکار چنین اتهامی بود و به این بسنده می کرد که حمایت تهران فقط نوعی “حمایت معنوی” است.
این موضع سنتی جمهوری اسلامی اینک تغییر ماهوی کرده و تهران دیگر ابایی ندارد تسلیح حزب الله و حماس به موشک، پهباد و انواع سلاح ساخت ایران را کتمان کند.
این تغییر موضع ایران را می توان در راستای تهدید امنیتی دانست که از تحولات منطقه از جمله منطقه پرواز ممنوع در سوریه دریافت کرده است.
از نظر تهران استقرار موشک های پاتریت ناتو، حتی اگر با خواست دولت اسلامگرای اردوغان باشد (که روابط تیره ای با اسرائیل دارد)، به منظور حمایت از اسرائیل است چرا که با ضربه زدن به بشار اسد، خط مقاومت که به تهران منتهی می شود آسیب می بیند.
چنین تهدیدی برای سوریه با یورش زمینی به خاک این کشور و اعلام منطقه پرواز ممنوع آغاز می شود. رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه نیز جای تردید باقی نگذاشته که در طرح او برای آینده سوریه هیچ جایی برای بشار اسد وجود ندارد. رفتن بشار اسد، از نظر جمهوری اسلامی آغاز جنگ جهانی سوم است.