امیرحسین لطیفی
برخلاف همه وعده‌های دولت نهم مبنی بر اینکه نرخ تورم را یک رقمی می‌سازد، اعلام آخرین آمار مربوط به نرخ تورم شهریور ماه از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد که این عدد همانند ماه‌های گذشته، همچنان در حال افزایش است. به طوری که بر اساس اعلام اداره آمارهای اقتصادی بانک مرکزی، میزان تورم در دوازده ماه منتهی به شهریور ماه سال 1386 نسبت به دوازده ماه منتهی به شهریور ماه سال 1385 معادل “8⁄15 درصد” ارزیابی شده است.
آمارهای اعلام شده از سوی بانک مرکزی در شش ماهه گذشته، نشان می‌داد که نرخ تورم اقتصاد کشور در حال افزایش است و آمارهای جدید مربوط به شهریور ماه نیز با نرخ 8⁄15 درصدی، بر تداوم این افزایش صحه می‌گذارد. این عدد در فروردین ماه امسال 8⁄12 درصد، در اردیبهشت ماه 6⁄13 درصد، در خردادماه 2⁄14 درصد، در تیرماه 8⁄14 درصد و در پایان مرداد ماه گذشته 4⁄15 درصد اعلام شد. به این ترتیب می‌توان پیش‌بینی کرد در صورتی که دولت همچنان از مهار تورم ناتوان باشد، نرخ تورم قبل از پایان امسال از مرز 20 درصد فراتر برود.
بانک مرکزی ایران در حالی به اعلام این ارقام برای میزان تورم می‌پردازد که بسیاری از کارشناسان اقتصادی و نیز نهادهای بین المللی همچون “صندوق بین المللی پول” معتقدند نرخ واقعی تورم در ایران به مراتب بیشتر از چیزی است که دولت اعلام می‌کند. در مقابل، بانک مرکزی اینطور توجیه می‌کند که فرمول محاسبه این نرخ در ایران با نحوه محاسبه دیگران تفاوت دارد و روش آنها برای محاسبه تورم، درست نیست!
دست‌کم یکی از موارد این “تفاوت در فرمول محاسبه” که از سوی کارشناسان دولت رسما اعلام شده است، این است که بانک مرکزی در دو ساله اخیر، قیمت مسکن را که در یک سال گذشته افزایشی بی‌سابقه داشت، از سبد کالاهای مورد بررسی برای محاسبه نرخ تورم، خارج کرده است.
در گزارش اخیر بانک مرکزی همچنین اعتراف شده که شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران نیز در شهریور ماه 1386 نسبت به ماه قبل 5⁄2 درصد و نسبت به شهریور ماه سال قبل 9⁄17 درصد افزایش داشته است.
افزایش تورم و افزایش نارضایتی عمومی
همزمان با سیر صعودی نرخ تورم که به‌رغم شعارهای دولت احمدی نژاد مبنی بر یک‌رقمی کردن نرخ تورم و ملموس کردن افزایش قیمت نفت برای مردم قابل مشاهده است، نشانه‌های متعددی از افزایش نارضایتی عمومی نسبت به عملکرد اقتصادی دولت نهم و گرانی‌های بی‌سابقه در مسکن و کالاهای مصرفی نیز به چشم می‌خورد.
نتایج نظرسنجی‌های مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) که دو روز پیش منتشر شد، نشان می‌داد که 53 درصد از رای دهندگان به احمدی نژاد، دیگر حاضر نیستند به او رای دهند. پاسخ دهندگان به این نظرسنجی‌ها، عملکرد دولت نهم در زمینه “کنترل و مهار تورم”، “برقراری عدالت اجتماعی” و همچنین “تحقق وعده‌های انتخاباتی” را “منفی” ارزیابی کرده بودند.
ارزیابی منفی مردم از عملکرد دولت در زمینه شعارهای اقتصادی خود که بارزترین نمود آن، نگاه منفی به عملکرد دولت در زمینه کنترل و مهار تورم است، نشان از واقعیتی دارد که به نظر می‌رسد جامعه قبل از بانک مرکزی به آن رسیده است.
این نکته‌ای است که روز گذشته مورد تایید “حسن روحانی” عضو شورای امنیت ملی و عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان نیز قرار گرفت. وی با بیانی کنایه‌آمیز درباره فرمول خاص بانک مرکزی در دوره احمدی نژاد برای محاسبه نرخ تورم، گفت: “لازم نیست بانک مرکزی نرخ تورم را اعلام کند. نرخ واقعی تورم را مردم بهتر از بانک مرکزی می‌دانند. بانک مرکزی با فرمول خاص خود محاسبه می‌کند، ولی مردم با همه وجودشان آن را لمس می‌کنند.“
پول نفت زیاد شد و تورم کم نشد
چندی پیش یک سایت اصولگرای منتقد دولت نوشت: “سهمیه بندی بنزین اگر هیچ کار نکرد، تورم و گرانی را پوشاند.” اما اکنون به نظر می‌رسد میزان افزایش تورم بیش از آن است که جنجال سهمیه‌بندی بنزین، وعده‌ها و شعارهای بی‌پایان دولت در سفرهای استانی و هیاهوهای تبلیغاتی بتواند افکار عمومی را از آن منحرف کند. مردم گرانی‌ها را در زندگی خود به طور ملموس حس می‌کنند و اثرات آن را بر سر سفره‌های خود می‌بینند.
اشاره حسن روحانی به نارضایتی مردم از افزایش مداوم تورم که در نظرسنجی‌های رسمی اعلام شده نیز منعکس شده بود، نکته‌ای است که پیش از این بارها مورد تذکر دیگر منتقدان سیاسی و اقتصادی و بسیاری از کارشناسان مستقل نیز قرار گرفته بود.
با این حال دولت احمدی نژاد ابتدا به انکار تورم پرداخت و آنها ساخته ذهن و محصول جنگ روانی رسانه‌ها خواند. اما وقتی که افزایش قیمت‌ها به حدی رسید که دیگر قابل انکار نبود و حتی صدای سخنگویان تریبون‌های نماز جمعه هم از موج بی‌سابقه گرانی و افزایش قیمت‌ها درآمد، احمدی نژاد، سخنگوی دولت و وزیر اقتصاد بارها وعده دادند که دولت تورم را کنترل می‌کند.
اما اکنون ارقامی که هر ماهه از سوی بانک مرکزی اعلام می‌شود، نشان می‌دهد که نمودار نرخ تورم همچنان به رو به بالا در حرکت است و ناگزیر، به موازات افزایش تورم به افزایش نارضایتی اجتماعی نیز منجر می‌شود. مردم، بدون پیچیدگی‌های تحلیلی و زبان سیاسی، به سادگی می‌پرسند چگونه است که قیمت نفت به بی‌سابقه‌ترین سقف خود در تاریخ رسیده، اما وضعیت زندگی عموم مردم بدتر شده است؟
این سخن را حسن روحانی هم دیروز به زبانی دیگر بیان کرد: “در سال‌های پیش وقتی قیمت نفت به مرز ۱۸ یا ۲۰ دلار می‌رسید. احساس بر این بود که وضع اقتصادی خوبی در انتظار است. اما اکنون با نفت ۸۰ دلاری که قدرت اقتصادی ما چند برابر شده است، متاسفانه آثار یک اقتصاد سالم و پویا را نمی‌بینیم … اگر یک برنامه دقیق و همه جانبه‌ای داشتیم بسیاری از مشکلات کشور در این شرایط قابل حل بود.“