آرش سمیعی
با آغاز تحریم‌های جدید دولت آمریکا علیه ایران از پنجشنبه گذشته، که شدیدترین تحریم‌ها پس از انقلاب اسلامی ارزیابی شده است، مقامات جمهوری اسلامی اعلام کرده‌اند که این تحریم‌ها هیچ اثری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت و صرفا ”اقتصاد جهان را بی‌ثبات می‌کند”.
این موضع‌گیری ظاهرا خوش‌بینانه که در بطن خود تهدیدآمیز به نظر می‌رسد، از سوی دانش جعفری وزیر اقتصاد دولت نهم اعلام شد. وی که روز جمعه برای شرکت در نشست مشترک صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی در واشنگتن حضور داشت، در سخنان خود مدعی اندک بودن تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران شد و گفت: ”هر زمانی که شکاف میان امریکا و ایران بیشتر می‌شود، دولت امریکا تبلیغات بیشتری را علیه ایران به راه می‌اندازد و این امر بازار جهانی نفت را به بی‌ثباتی می‌کشاند. پس ایران همواره برنده این کشمکش بوده است.“
موضع‌گیری دانش جعفری در خصوص “بی‌ثبات شدن اقتصاد جهان” کمی بعد با سخنان عزیز جعفری، فرمانده کل جدید سپاه تکمیل شد. فرمانده این نیروی نظامی که هدف اصلی تحریم‌های جدید آمریکا بوده است، سخنان مقامات آمریکایی در خصوص تحریم‌های جدید و احتمال جنگ را “زیاده‌گویی” دانست و گفت: “سپاه اکنون بیش از هر زمان دیگری آماده دفاع از آرمان‌های انقلاب اسلامی است. من این حرف‌ها را تهدید تلقی نمی‌کنم، کمااینکه روند پرونده هسته‌ای ایران خیلی خوب و ایده‌آل است.” وی سپس با اشاره به زمزمه‌هایی مبنی بر احتمال وقوع جنگ علیه ایران گفت: “هر تعرضی را با ضربه قاطع‌تر جواب خواهیم داد.“
جعفری تنها مقام نظامی ایران نبود که علیه این تحریم‌ها موضع‌گیری کرد. پس از او مصطفی محمدنجار، وزیر دفاع دولت احمدی نژاد هم در این خصوص اظهارنظر کرد و تحریم‌های یکجانبه از سوی امریکا را باعث “شتاب بخشیدن به روند خودکفایی و خوداتکایی کشور” و نیز افزایش “وحدت و انسجام ملی برای مقابله با تهدیدات دشمنان” ارزیابی کرد. وی همچنین از “برخی کشورهای اروپایی” خواست درخصوص اتهام دخالت ایران در عراق “فریب القائات هیئت حاکمه جنگ‌طلب آمریکا را نخورند.“
موضع رسمی ایران در خصوص تحریم‌ها
اما علاوه بر این اظهارنظرها، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز موضع رسمی جمهوری اسلامی را در خصوص تحریم‌های گسترده و یکجانبه آمریکا اعلام کرد. محمدعلی حسینی با “خصمانه” خواندن سیاست‌های آمریکا علیه “نهادهای مردمی و قانونی” ایران و مغایر دانستن آنها با موازین بین‌المللی، تحریم‌های جدید را “فاقد ارزش و اثر و همچون گذشته محکوم به شکست” دانست و گفت: اتخاذ اینگونه تصمیمات نمی‌تواند اختلالی در راه پیشرفت، توسعه و آبادانی ملت ایران و موسسات مشروع کشورمان بوجود آورد.“
در کنار این موضع‌گیری رسمی، تعدادی از نمایندگان اصولگرای مجلس هفتم نیز به انتشار خبر تحریم‌ها واکنش نشان دادند. کاظم جلالی، مخبر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، اقدام جدید آمریکا را تنها باعث “بلندتر شدن دیوار بی‌اعتمادی بین امریکا و ایران و بستن راه گفت‌وگو” ارزیابی کرد.
رشید جلالی، نماینده کرج در مجلس هفتم نیز که پیش از نمایندگی خود یکی از فرماندهان سپاه بوده است، در این خصوص ادعا کرد: “بسیاری از تحریم‌ها که عنوان می‌شود قابل اجرا نیست زیرا خود شرکت‌های آمریکایی در بخش نفت قراردادهایی با ایران دارند… تاکنون تحریم‌های آمریکا نتوانسته برای شرایط ما اختلال ایجاد کند شاید در جاهایی به کشور ما فشارهایی وارد شده مانند قطعات یدکی یا فروش هواپیما، اما سیستم ما دچار اختلال نشده است… اکنون شرایط همچون 5 الی 6 دهه گذشته نیست که چنین تهدیدها و تحریم‌هایی ما را نگران کند، اما این بدان معنا نیست که ما وارد اقدامات تنش‌آفرین شویم.“
سخنان شاهی عربلو، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هفتم نیز جالب بود. وی با استقبال(!) از این تحریم‌ها، گفت: ”تحریم‌های آمریکا علیه ایران ممکن است در کوتاه‌مدت تاثیراتی محدود به همراه داشته باشد اما در درازمدت باعث تقویت ساختارهای اقتصادی ما خواهد شد… این تحریم‌ها به مانند سلاحی در دست دشمن خواهد بود که فشنگ و مهمات ندارد.“
حمایت فرانسه، انگلیس و استرالیا؛ مخالفت چین و روسیه
اعلام تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه سپاه پاسداران و سه بانک دولتی ایران، با واکنش مخالف و موافق برخی از کشورهای بزرگ جهان نیز روبرو شد.
مهمترین موضع‌گیری علیه این تحریم‌ها را ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه ابراز کرد که ساعاتی پس از نشست خبری وزرای امور خارجه و خزانه‌داری آمریکا که در آن جزئیات تحریم‌های تازه این کشور علیه جمهوری اسلامی بیان شد، در نشست سران اتحادیه اروپا در پرتغال گفت: “اینکه مثل دیوانه ای تیغ بدست به این طرف و آن طرف بدویم راه خوبی برای حل مسئله نیست. چنین رویه‌ای ممکن است مناقشه اتمی ایران را به بن‌بست بکشاند.“
کمی بعد، چین نیز در مخالفت با این تحریم‌ها به روسیه پیوست و سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور اعلام کرد تحریم های تازه علیه ایران “تنها اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند و بهترین راه‌حل مسئله اتمی ایران، برقراری مذاکره و گفتگو است.“
چین و روسیه پیش از این هم در شورای امنیت و جلسات گروه 1+5 بیشترین حمایت را از ایران و فعالیت‌های اتمی آن نشان داده‌اند. با این حال واکنش صریح این دو کشور، این بار با انتقاد صریح نیکلاس برنز، معاون رایس روبرو شد که روسیه و چین را به کمک به نیروهای مسلح ایران از طریق فروش سلاح نظامی و سرمایه‌گذاری متهم کرد. وی در عین حال همچنان ابراز امیدواری کرد که شورای امنیت سازمان ملل تحریم های تازه‌ای را بر ایران تحمیل کند؛ تحریم‌هایی که بحث درباره آن به علت مخالفت روسیه و چین برای دو ماه به تعویق افتاد.
با این حال برخلاف روسیه و چین، کشورهای دیگری نیز هستند که هرچند با حمله نظامی آمریکا به ایران چندان موافق نباشند، با تشدید تحریم‌ها علیه ایران کاملا همراهی می‌کنند و آن را راه صحیح و باعث تقویت دیپلماسی می‌دانند. در این زمینه علاوه بر متحدان پیشین نئومحافظه‌کاران آمریکا همچون انگلیس، ژاپن و استرالیا می‌توان به فرانسه پس از سارکوزی هم اشاره کرد که با وجود روابط اقتصادی گسترده با ایران، از هر اقدامی در جهت افزایش تحریم‌ها علیه ایران استقبال می‌کند. همچنین روز گذشته آسوشیتدپرس از تلاش انگلیس و فرانسه برای همراه کردن دیگر کشورهای اروپا در حمایت از تشدید تحریم ایران خبر داد
تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران
دولت امریکا روز پنجشنبه از اعمال تحریم‌های تازه و یکجانبه جدیدی علیه ایران خبر داد. “کاندولیزا رایس” وزیر امور خارجه امریکا روز پنجشنبه در یک کنفرانس خبری مشترک در کنار “هنری پالسن” وزیر خزانه‌داری امریکا قرار گرفت تا با اعلام خبر فوق و بیان اینکه “ایران همچنان پیشنهاد مذاکرات از جانب ما را رد می‌کند”، هدف از اعمال این تحریم‌ها را “پیگیری دستیابی به تکنولوژی هسته‌ای، ساخت موشک‌های بالستیک و حمایت از شبه‌نظامیان شیعه مستقر در عراق” ذکر کند.
رایس این تحریم ها را مانعی جدی برای شرکت‌ها و موسسات غیر آمریکایی طرف معامله با ایران دانست و سپس وزیر خزانه‌داری امریکا اظهارات رایس را تکمیل کرد و از “بانک‌های ملی، ملت و صادرات” به عنوان بانک‌های تحریم شده از سوی دولت امریکا نام برد. این در حالی است که پیش از این فقط “بانک سپه” از سوی واشنگتن تحت تحریم‌های شدید مالی قرار گرفته بود.
این دو مقام دولت آمریکا همچنین اعلام کردند که 9 شرکت از شرکت‌های تحت کنترل سپاه پاسداران از جمله ”قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء، شرکت کیش اورینتال، شرکت غروب نوح، شرکت مهندسی مشاور ساحل، شرکت غروب کربلا، شرکت مهندسی سپاسد، شرکت حرا و قرارگاه سازندگی قائم” را در لیست تحریم‌های جدید و یکجانبه خود قرار داده‌اند. همچنین شش نفر از فرماندهان سپاه و سه نفر از فرماندهان ارشد سازمان صنایع هوافضا نیز در ردیف افراد مورد تحریم از سوی امریکا قرار گرفته‌اند.
به گفته وزیر خزانه‌داری دولت بوش، نیروی قدس سپاه به این دلیل که از جانب امریکا به ارائه کمک‌های مادی به شبه نظامیان متهم شده است در لیست تحریم های فوق قرار گرفته است؛ بانک ملی به عنوان بزرگترین بانک ایران به اتهام ارائه خدمات مالی به برنامه هسته‌ای و برخی فعالیت‌هایی که از سوی سازمان ملل در زمره فعالیت‌های ممنوعه قرار گرفته است؛ بانک صادرات در این تحریم‌های جدید به ارائه کمک‌های مالی به برخی گروهها از جمله “حزب‌الله لبنان و حماس” متهم شده است و بانک ملت نیز به اتهام تسهیل در مبادلات مربوط به سازمان انرژی اتمی ایران در فهرست تحریم‌های اعلام شده از سوی “هنری پالسن” وزیر خزانه داری امریکا قرار گرفته است.