در صحنه سیاسی ایران، یک دید و بازدید نوروزی یا حضور در یک مراسم عزاداری، عیادت از فردی بیمار و یا شرکت در یک مراسم ترحیم هم می‌تواند پیامی سیاسی داشته باشد. در واقع بخشی از ماجراهای پنهان سیاست در ایران از همین طریق نمودار می‌شود.
برای نمونه طی مراسم مختلفی که گاه و بیگاه در بیت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای برگزار می‌شود، کسانی که حضور می‌یابند و حتی ترتیب نشستن افراد در اطراف رهبر جمهوری اسلامی، خبرساز می‌شود. اینکه اخیرا در اولین شب مراسم عزاداری موسوم به فاطمیه در دفتر آیت‌الله خامنه‌ای ، هاشمی شاهرودی و محمود احمدی‌نژاد در سمت چپ او بر زمین نشسته بودند، معنی سیاسی خاص خود را داشت. همچنین این که در شب چهارم مراسم مزبور حسن روحانی، رئیس جمهور ایران بعد از احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان بر زمین نشسته است، بی‌معنی نیست.
این معانی سیاسی، تنها مربوط به دیدارها و مراسم رهبر جمهوری اسلامی نیست. عزاداری فاطمیه مشابهی در دفتر سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهور سابق ایران نیز برگزار شد که برخی چهره‌های سیاسی یا فرهنگی در آن شرکت کردند و حضور آنان معنی‌دار تلقی شد. به گزارش سایت رسمی سیدمحمد خاتمی، احمد مسجدجامعی رئیس شورای شهر تهران در این مراسم سخنرانی کرده بود. همچنین جمعی از شخصیتهای سیاسی وفرهنگی از جمله آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی، رضا داوری اردکانی، مجید انصاری، عبدالمجید معادیخواه، سید محمود دعایی، طه هاشمی ، احمد پورنجاتی و محمد نوری‌زاد در مراسم مزبور شرکت کرده بودند.
عجیب نیست که دیدار نوروزی خاتمی با برخی از اعضای دولت روحانی موجب نگرانی و اعتراض محافظه‌کاران شده باشد. در عرف سیاسی ایران، این دیدارها نه تنها به معنی همفکری و همراهی دیدارکنندگان تلقی می‌شود، بلکه به معنی نادیده گرفتن خط قرمزها و ممنوعیت‌های نانوشته نیز هست. هفدهم فروردین روزنامه کیهان در خبری از این دیدارها نوشته بود: “با وجود مشکلات فراوان عرصه فرهنگ، وزیر ارشاد با یکی از سران فتنه و از حامیان ترویج فرهنگ اباحه‌گری و غربزدگی دیدار کرد. این دیدار، روز شنبه با همراهی برخی دیگر از مسئولان دولتی که هنوز نام آنها اعلام نشده در قالب یک جلسه رسمی و برای تبریک سال نو انجام شده است.”
با انتشار اعتراض برخی نمایندگان محافظه‌کار مجلس مشخص شد که فرد مورد نظر کیهان، سیدمحمد خاتمی بوده است. سایت رسمی خاتمی اما در گزارشی خبر داد که دیدارهای نوروزی او گسترده‌تر از این یک مورد بوده است. بر اساس این گزارش علاوه بر وزیر ارشاد، علی طیب نیا، وزیر امور اقتصادی و دارائی به همراه جمعی از معاونین این وزارتخانه، ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی و تعدادی از مدیران بانک مرکزی، بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت، معصومه ابتکار، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست کشور و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه نیز با خاتمی دیدار کرده بودند.
چند روز بعد خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران با انتشار گزارشی به عنوان “عیدی سیاسی دولتی‌ها به فتنه!” به این دیدارها اعتراض کرد و نوشت: “بهانه کردن سال نو برای چنین دیدار سیاسی و هدفمندی که دهن کجی به طیف گسترده ای از مردم است، هیچ وجهی ندارد. کسانی که در زمره دیدارکنندگان بودند، خود را در معرض اتهام بزرگی قرار داده اند که برای رفع آن، باید توضیحات قانع‌کننده ای برای مردم داشته باشند. با توجه به نقشی که خاتمی و تشکل سیاسی متبوع وی (مجمع روحانیون مبارز) در فتنه ۸۸ داشتند که در یک کلمه می توان گفت با در نظر گرفتن یک تخفیف گشاده دستانه، آتش فتنه را شعله ورتر می‌کردند و پس از مهار فتنه نیز به شکل دیگری این نقش را ادامه دادند، چنین دیداری در همین راستا قابل بررسی است.”
از طرفی اعتراض نمایندگان تندرو مجلس نسبت به این دیدارها زیاد بود، و حتی احتمال استیضاح وزیر ارشاد به دلیل این دیدار نوروزی مطرح شد. سیدمرتضی حسینی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در گفتگو با خبرگزاری تسنیم، ضمن اعتراض به این دیدار و تهدید وزیر به استیضاح گفته بود: “وزیر ارشاد در شرایطی با آقای خاتمی دیدار می‌کند که او در فتنه سال ۸۸ نقش داشته و می‌توانسته است آن را خاموش کند، اما همواره از فتنه‌گران حمایت کرده و حتی تلاشی در خاموش کردن فتنه نکرده است.”
چند روز بعد و با درگذشت یکی از بستگان سیدمحمد خاتمی، اینبار مراسم ختمی که قرار بود برگزار شود، مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. سایت خیبرآنلاین که به گروه‌های فشار در ایران نزدیک است، طی گزارشی با عنوان “ مانور فتنه خاتمی این بار در مسجد الغدیر!” نوشت: “شنیده ها حاکی از آن است که با توجه به درگذشت پدر خانم محمد خاتمی، جریان اصلاحات بنا دارد مراسم ختم وی در مسجد الغدیر میرداماد را به صحنه یک بیعت عمومی با این راس فتنه تبدیل کنند!” در ادامه این گزارش آمده بود: “در شرایطی که خاتمی و یارانش به دنبال بازگشت به حاکمیت از موضع بالادستی بدون عذر خواهی از نظام بابت ظلم آشکار به آن بابت متهم ساختنش به تقلب در انتخابات هستند، جریان رسانه‌ای – تشکیلاتی اصلاح‌طلب به دنبال سفیدسازی و عادی جلوه دادن تحرکات وی بوده و به تبع آن در تلاش برای رفع حصر سران دیگر فتنه می باشند.”
نویسنده این سایت تهدید کرده بود: “تاکنون در برابر تلاش برای عادی سازی فتنه گری های خاتمی و یارانش حزب الله گرچه به واکنش پرداخته ولیکن در شرایطی که جریانی درصدد تحمیل فتنه گران به نظام سیاسی می باشد حزب الله ساکت ننشسته و سکوت نخواهد کرد. بی شک خویشتنداری حزب الله مرز و حدی دارد و خشم آنان همچون صاعقه بر سرکسانی که بخواهند مانور فتنه بدهند فرود آمده و آنان را از فتنه انگیزی هایشان پشیمان خواهد ساخت.”
همانگونه که سایت تندرو خیبرآنلاین پیش‌بینی کرده بود، مراسم ختم پدرهمسر خاتمی به مراسمی برای حضور گسترده نیروهای سیاسی تبدیل شد. روزنامه شرق در گزارشی با عنوان “ ترافیک سیاسی در مسجد الغدیر” آورده بود: “محمد نهاوندیان، رییس دفتر رییس‌جمهوری، حجتی، وزیر جهادکشاورزی، قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت، محمد شریعتمداری، معاون اجرایی رییس‌جمهوری، مجید انصاری، معاون پارلمانی رییس‌جمهوری، علی یونسی، دستیار اقوام و اقلیت‌های رییس‌جمهوری، آخوندی، وزیر راه، زنگنه، وزیر نفت، علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی و مرتضی بانکی، معاون کل سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری از اعضای کابینه و معاونان دولت بودند که برای عرض تسلیت به مسجد آمدند.” این روزنامه خبر داده بود که همسر حسن روحانی هم در مراسم شرکت کرده و برادرش تسلیت رئیس‌جمهور را به خاتمی ابلاغ کرده است.
نامه‌های تسلیت زیادی هم از طرف مقامات سیاسی و مذهبی صادر شد. از خانواده سران جنبش سبز تا رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نامه‌هایی خطاب به خاتمی منتشر کردند. از مراجع نیز آیات موسوی اردبیلی، یوسف صانعی، سیدعلی محمد دستغیب پیام فرستادند و آیات وحید خراسانی و شبیری زنجانی نیز در یک تماس تلفنی با سیدمحمد خاتمی، تسلیت گفتند.
در همین حال، خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران، در گزارشی از مراسم پدرهمسر خاتمی نوشت: “سیدمحمد خاتمی در مراسم تدفین پدر همسرش که در شهر ری برگزار شد، شرکت نکرد.” این خبرگزاری اضافه کرده بود: “شنیده شده است که جمعی از نزدیکان خاتمی از بیم اعتراضات مردمی در شهر ری به خاتمی به خاطر همراهی وی با فتنه گران در سال ۸۸ به وی توصیه کرده اند که به جای شرکت در مراسم تدفین، در مراسم ختم مرحوم صادقی، که تنها با حضور نزدیکان و چهره های اصلاح طلب در مسجد الغدیر برگزار می شود شرکت کند تا لطمه ای به پروژه تطهیر وی وارد نشود.”
در پایان گزارش آمده بود: “طراحان پروژه تطهیر وی، به دیدار برخی از وزرای دولت تدبیر و امید با خاتمی بسنده کرده اند و همچنان نگران حضور وی در انظار عمومی هستند.”
سایت پیام‌نو، نزدیک به اصلاح‌طلبان در گزارشی با عنوان “تداوم محدودیت برای خاتمی؛ اعتراض یا تخریب، مردم یا گروه فشار؟” نسبت به فشارهای ایجاد شده در مراسم ختم اعتراض کرده و نوشته بود: “رسانه های تندرو همچنان سعی می کنند بگویند «مردم» هستند که علیه چهره هایی نظیر سیدمحمد خاتمی «اعتراض» می کنند. آنها فراموش کرده اند همین مردم در انتخابات سال ۹۲ به کاندیدایی رای دادند که اتفاقا بخش مهمی از رای خود را مرهون حمایت سید محمد خاتمی است. این یعنی همین مردم به خاتمی اعتماد دارند و نظرشان با آن شمار قلیل که به «اسم» مردم معرفی می شوند، فرق دارد.”
شاید تنها در ایران است که دید و بازدیدهای نوروزی و مراسم ختم و سوگواری چنین اهمیتی در عرصه سیاسی دارد. هر گونه رفتار اجتماعی منتقدان و رقیبان سیاسی زیر ذره‌بین است و همواره هشداری نسبت به برخاستن “خشم حزب‌الله” وجود دارد.
اما برای “تعامل با نظام” راه حل دیگری هم در ایران وجود دارد. اواخر اسفند گذشته روزنامه کیهان به سید محمد خاتمی پیشنهاد کرد که اگر به دنبال “تعامل با نظام” است، “بهترین واسطه و شفیع برای خاتمی، اظهار توبه و ندامت از جانب خود وی است.”
