خانا بریس
همه چیز با یک قرابت ایدئولوژیک آغاز شد. اظهارات خصمانه رییس جمهور ونزوئلا هوگو چاوز خطاب به ایالات متحده، به مذاق جمهوری اسلامی، که در تاریخ ۳ اوت ۲۰۰۵ محمود احمدی نژاد را به عنوان رییس جمهور انتخاب کرد، خوش آمد. کمی پس از آن، اولین سفر احمدی نژاد به آمریکای لاتین انجام شد. “ائتلاف استراتژیک” میان دو کشور به یکی از راه های گریز ایران برای کاهش دادن اثر تحریم های بین المللی تبدیل شد.
ولی قبل از اینکه اسراییل به ابعاد مشکلی که در آمریکای لاتین درحال شکل گیری بود پی ببرد، این موضوع توسط نهاد دیگری انجام شد. براساس تحقیقی که توسط “اتاق فکر” مؤسسه آمریکن اینترپرایز در واشنگتن صورت گرفت، مشخص شد که ایران درحال یافتن پایگاهی برای عملیات خود است تا در آن آزادی عمل داشته باشد و به همین دلیل ونزوئلا را انتخاب کرده. محققان این مرکز معتقد بودند که یک تهدید مستقیم علیه ایالات متحده در یک شبکه مالی، بازرگانی، نظامی و تروریستی درحال شکل گیری است که حتی کشورهای آمریکای لاتین را نیز به خطر می اندازد.
راجر نوریه گا، سفیر سابق آمریکا در “سازمان کشورهای آمریکایی” که تا سال ۲۰۰۵ نیز از مشاوران وزارت امور خارجه در امور آمریکای لاتین بود، از سال ها قبل نسبت به حضور ایران در این منطقه هشدار داده بود. او همچنین به لاراسون گفت که “قربانیان این ماجرا مردم آمریکای لاتین خواهند بود و باید نسبت به این موضوع هوشیارانه عمل کرد”. برای مارتین رودیل، همکار او که در ونزوئلا به دنیا آمده، لزوم هشدار درخصوص آنچه در کشورش درحال وقوع است، یک مسأله شخصی است. او در ۲۴ سالگی زمانی که متوجه شد امور مربوط به کشورش به دست چاوز می افتد، ونزوئلا را ترک کرد. رودیل می گوید: “ما به صورت تصادفی متوجه شدیم چه اتفاقی دارد می افتد. به دنبال تحقیقات یک مشاور خصوصی برای شخصی که با سیستم مالی ونزوئلا مشکل داشت، به حضور ایران و عملیات مالی جمهوری اسلامی در ونزوئلا پی بردیم. از آن پس یک تحقیق رسمی را آغاز کردیم که امروز به یکی از پروژه های مهم مؤسسه آمریکن اینترپرایز تبدیل شده.”
رودیل می گوید: “طی حدوداً پنج سال و نیم، بیلان بازرگانی میان ایران و ونزوئلا از صفر به ۳۰ میلیارد دلار رسید. زمانی که اعلام می کنند می خواهند پالایشگاه بسازند و در نهایت یک داروخانه هم ساخته نمی شود، این نشان می دهد که این پول در جای دیگری صرف شده است.”
همکاری یا ورشکستگی
مارتین رودیل می گوید: “ایران موفق شده یک سکوی مالی برای خود در ونزوئلا بسازد. آنها توانسته اند سیستم مالی خود را در داخل سیستم مالی ونزوئلا بنا نهند. آنها به صورت داخلی با بانک های خود کار می کنند و پس از دریافت وجوه نقد آن را به سیستم مالی ونزوئلا که با سیستم مالی جهانی مرتبط است تزریق می کنند.”
بارزترین مثال از این رابطه به بانک توسعه بین المللی مربوط می شود. در ونزوئلا به آن بانک جهانی می گویند و مجوز برای کار کردن با هرگونه محصولی، ازجمله نفت را داراست. با این حال، این بانک حتی یک شعبه هم برای دریافت پول از دست مردم ندارد. این بانک تنها از شرکت های ایرانی ای پول دریافت می کند که در ونزوئلا تأسیس شده اند. بدین ترتیب این بانک به یک بانک بازرگانی تبدیل شده و جزئی از دارایی های بانک صادرات محسوب می شود که درحال حاضر مورد تحریم قرار گرفته. رودیل می گوید: “شورای آن از ۱۲ نفر تشکیل شده که هر ۱۲ نفر ایرانی اند و در میان آنها رییس سابق بانک مرکزی ایران نیز دیده می شود. او درواقع رییس این بانک است.” مشکل این است که این بانک درحقیقت یک بانک ونزوئلایی است و به همین دلیل تحریم هایی که علیه ایران اعمال شده تأثیری روی آن ندارند.
نقش دولت دراین زمینه یک نقش کلیدی است. به گفته تحلیلگران، بانکداران ونزوئلایی زمانی که با مبادلات مالی ایران مخالفت می کنند، ازسوی ساختار اجرایی ونزوئلا مورد تهدید قرار می گیرند که اگر به مخالفت ادامه دهند سرمایه شان خارج خواهد شد و این مسأله می تواند به ورشکستگی آنان منجر شود.
استخراج اورانیوم
اینکه ایران از ونزوئلا برای پیشبرد برنامه اتمی اش استفاده می کند [از جمله استخراج اورانیوم از ذخایری که چاوز آنها را مخفی کرده]، یکی از جنبه های همکاری نظامی میان دو کشور است. وجود یک پایگاه موشکی ایرانی در خاک ونزوئلا تنها شایعه ای است که منتشر شده و مدرکی در این زمینه وجود ندارد. ولی رودیل چند مسأله را با دقت برمی شمرد:
۱- شرکت صنایع شیمیایی پارچین که در شهر مورون ونزوئلا مستقر شده، در ایران به تولید سوخت برای برنامه موشکی مشغول است. فعالیت رسمی این شرکت در ونزوئلا تولید باروت است، گرچه تاکنون حتی یک گرم باروت هم تولید نکرده.
۲- کارخانه آن در شهر ماراکای طی ۳ سال اخیر در سه نوبت توسط رییس برنامه موشکی ایران مورد بازدید قرار گرفته. در شهر ماراکای، زیرساخت دیگری به نام کاویم [شرکت صنایع نظامی ونزوئلا] نیز قرار دارد.
۳- رییس برنامه موشکی را تمامی مقامات عالی رتبه در این حوزه، ازجمله وزیر دفاع جمهوری اسلامی، همراهی می کردند. آیا مقامات عالی رتبه نظامی ایران صرفاً بخاطر بازدید از یک کارخانه باروت سازی تا ونزوئلا آمده اند؟
۴- رییس برنامه ماهواره ای ایران نیز در آخرین سفر احمدی نژاد به ونزوئلا همراه او بود. فراموش نکنیم که موشک ها بوسیله ماهواره کنترل می شوند.
تمامی این اطلاعات به کنگره آمریکا داده شد تا تحقیقات را پیش ببرد و حتی تماس های مستقیم با دولت های آمریکای لاتین نیز برقرار شد. خطر حضور ایران کاملاً جدی است. مثال دیگری که نشان از جدی بودن این موضوع دارد: طرح ساخت ریل قطار که مسیر آن از چهار منطقه ای می گذرد که ایرانیان در آنها بیش از دیگر مناطق حضور دارند. نقطه آغازین این قطار از استان گواریکو است که هیچ کس در آنجا زندگی نمی کند و فقط یک پایگاه ارتشی در آنجاست. آخرین ایستگاه نیز در بندری در شمال کشور است که چاوز به یک شرکت ایرانی متعلق به سپاه پاسداران واگذار کرده.
و درنهایت نقش مستقیم ایران در شبکه تروریستی حزب الله در آمریکای لاتین که در سال های ۱۹۹۲ و ۱۹۹۴ سوءقصدهایی را در بوئنوس آیرس انجام داده، صرفاً باعث پیچیده تر شدن این مقوله شده است.
نوریه گا دراین خصوص می گوید: “زمانی که ایران و حزب الله تصمیم به ضربه زدن به منافع ایالات متحده در آمریکای لاتین بگیرند، من شک ندارم که قربانیان، مردم آمریکای لاتین خواهند بود. واشنگتن باید صحبت دولت های آمریکای لاتین را بشنود و آنها را مورد تحلیل قرار دهد، قبل از اینکه دیر شود.”
پایان کار با “گوریل قرمز”
براساس منابع اطلاعاتی، سرطان هوگو چاوز بیش از آنچه که او خود می گوید و مردم باور دارند جدی است و ممکن است پایان کار او نزدیک باشد. حال سؤال مهم این است که آیا زیرساخت هایی که توسط ایران در ونزوئلا ساخته شده به قدرت چاوز وابسته است یا خیر؟ مارتین رودیل می گوید: “این موضوع بسیار به او وابسته است. اکنون می بینیم که استراتژی جدید ایران نزدیک شدن به دیگر کشورهای این منطقه است که از شرایطی مشابه با ونزوئلا برخوردار باشند: سیستم مالی وسیع که بتوان هر کاری را در آن انجام داد؛ یک رییس جمهور که به طور کامل خود را وقف منافع جمهوری اسلامی کند؛ و جامعه ای که به مانند جامعه ونزوئلا نتواند برای ایران محدودیت ایجاد کند یا جلوی گسترش فعالیت های ایران را بگیرد.”
نتیجه اینکه اگر چاوز به دلیل بیماری اش از صحنه کنار برود، ایران با مشکلات عدیده ای روبرو خواهد بود. درست است که این رویداد می تواند ایران را قدری عقب براند، ولی به طور کامل از خواسته های جمهوری اسلامی جلوگیری نخواهد کرد. در جناح ایران نیز شاهد آن هستیم که دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد رو به پایان است. “نباید فراموش کرد که ونزوئلا برای ایران یک موضوع حکومتی است و برای آیت الله ها به یک مقوله کلیدی تبدیل شده.”
منبع: لاراسون، ۲۹ سپتامبر
