هانیبال الخاص درگذشت
مرگ رنگ…
هانیبال الخاص، نقاش معاصر و نوگرای ایرانی در سن هشتاد سالگی و بر اثر بیماری سرطان در آمریکا در گذشت. از وی چهار کتاب در زمینه آموزش هنر، ۱۰ داستان کوتاه منتشر شده در روزنامه ها و مجلات، مجموعه ۵ جلدی برای مدارس تکنیکی ایران شامل طراحی، نقاشی، تاریخ هنر و مجسمه ساز، طراحی ده ها جلد کتاب، سرودن هزاران بیت، دوبیتی، هایکو، قصیده، منظومه و غزل و هم چنین برگردان ۱۵۰ غزل حافظ و اشعاری از نیما یوشیج، ایرج میرزا، میرزاده عشقی و پروین اعتصامی به زبان آشوری، به جا مانده است.
هانیبال الخاص، که 40 سال تدریس کرد و 60 سال نقاشی، در۱۳۰۹ از پدر و مادری آشوری در کرمانشاه به دنیا آمد. در سن 12 یا 14 سالگی و در اراک آموزش نقاشی را نزد “گورگیز” 16 ساله که آن سال ها کاریکاتورهایش در بسیاری از مجلات فکاهی چاپ می شد آغاز کرد و پس از اقامت خانواده در تهران در کلاس های نقاشی جعفر پتگر ثبت نام کرد. پس از دو سال و نیم آموزش در کلاس هاس پتگر، وی برای تحصیل در رشته پزشکی راهی امریکا شد. قبل از سفر به امریکا با یک پرتره در یک نمایشگاه گروهی در خانه وکس (انجمن ایران و شوروی سابق) شرکت کرد. این پرتره ای بود از خواهرش با رنگ و روغن. پس از دو سال تحصیل در رشته ی پزشکی در امریکا، دانشکده ی پزشکی را رها کرد و در “آرت انستیتو” شیکاگو که استادهای خوب اروپایی و روسی داشت، مشغول به تحصیل شد. در سال ۱۹۵۶، موفق به اخذ لیسانس هنرهای تجسمی ودر سال 1958 فوق لیسانس هنرهای تجسمی از این انستیتو شد. پس از آن برای برپایی اولین نمایشگاه خود به ایران بازگشت. وی که اولین نقاش ایرانی با تحصیلات آکادمیک در این رشته از امریکا بود در بازگشت به ایران برای برپایی اولین نمایشگاه خود به سراغ انجمن ایران- امریکا رفت. خودش در این باره در گفت و گویی با مجله نافه گفته است: “من آمدم به ایران و جایی را نداشتم. چون از امریکا به ایران آمده بودم و تنها کسی بودم که نقاشی را در امریکا خوانده بودم. رفتم سراغ انجمن ایران امریکا. اول نمی خواستند به من نمایشگاه بدهند. بهشان گفتم شما مجبورید به من نمایشگاه بدهید… بهرحال یک نمایشگاه برای من گذاشتند. روز افتتاحیه اش چهارشنبه بود، رفتم آنجا دیدم روی تابلوها را پوشانده اند و دارند پلوتو بازی می کنند، چون همیشه چهارشنبه ها پلوتو بازی می کردند! دعوا کردم باهاشان و تا صبح ماندم تا این که آخرین روز برایم افتتاحیه گرفتند. به جای اینکه افتتاحیه بشود اختتامیه شد.”
در بازگشت به ایران، الخاص ابتدا به عنوان مددکار اجتماعی در اداره بهداشت مشغول به کار شد و مدتی نیز در گالری هنرستان پسران به تدریس پرداخت. پس از ان در سال 1359، گالری “گیل گمش” را برای مدت دو سال برپا و اداره کرد؛ گالری ای که اغلب، کارهای “نمایشگاه اولی ها” در آن برپا می شد و به نوعی اولین گالری نقاشی مدرن در ایران بود. در همین سال ها بود که به مدت 4 سال در روزنامه کیهان نقدهای هنری اش را منتشر می کرد. الخاص مجموعا 35 سال تدریس کرد؛ ۵ سال در هنرستان پسران، ۶ سال در دانشکدهٔ مانتیسلو ایالت ایلینوی آمریکا با سمت مدیرگروه و دانشیار، ۱۷ سال در دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران، و 7 سال بطور موقت در دانشگاه هنر آزاد اسلامی. وی از دوران تدریس خود در ایران اینگونه یاد کرده بود:“من در دانشگاه تدریس کرده ام، پولم را به من نمی دهند، بیمه نمی دهند، بازنشستگی نمی دهند. دانشگاه آزاد تدریس کره ام، اما نمی گذاشتند پشت سر هم درس بدهم که شامل این موارد بشوم. الان هم حقوقی از کسی نمی گیرم.”
الخاص، نقاشی که به تصویرگری انسان، چهره انسان و اندام انسان شهره بود در طول دوران زندگیش بیش از ۱۰۰ نمایشگاه اختصاصی و ۲۰۰ نمایشگاه گروهی در ایران، اروپا، کانادا , آمریکا و استرالیا برگزار کرد. نمایشگاه های او در بیشتر موارد همراه بود با خلاقیت های منحصر بفرد خودش.از جمله در نمایشگاهی که برای نیما یوشیج شاعر ایرانی برگزار کرد تابلویی بزرگ از نیما را قرار داد، همراه با نوار ضبط شده ی صدای اشخاصی که درباره ی نیما حرف می زدند، چهل صندلی و بازدیدکنندگانی که در گروه های چهل نفره از نمایشگاه بازدید می کردند و با قهوه از ان ها پذیرایی می شد.
الخاص که در دوران پیش از انقلاب به عنوان شاعری آشوری برای دفاع از آزدای بیان و نشر به عضویت “کانون نویسندگان ایران” درامده بود، پس از انقلاب نیز عضو “شورای هنرمندان و نویسندگان ایران” و در سال ۱۳۵۸ عضو هیات اجرائی آن شد. او به همراه عده ای از هنرمندانی که به حزب توده گرایش داشتند، دیوارهای سفارت آمریکا را با طرح ها و نگاره های ضدامپریالیستی نقاشی کرد.
در سالهای اخیر، نگارخانه ی الهه و گاهی دیگر نگارخانه های تهران میزبان نمایشگاه انفرادی ای بودند که علاقمندان هنرهای تجسمی به مناسبت تولد الخاص در 26 خرداد برای چند روز برپا می کردند. نمایشگاهی که خرداد امسال و در هشتاد سالگی این نقاش با حضور خود وی برگزار شد.وی که پس از دو سال و نیم دوری به ایران بازگشته بود نمایشگاهی از 40 تابلوی جدیدش در گالری الهه تهران را برپا کرد. وی پیش از این و در سال 1381 در موزهٔ آزادی ۵۰ سال نقاشی خود را جشن گرفته بود.