یک دلار یک ریال؛ این خبری است که باید از آغاز سال 90 دنبال شود تا روزی که دولت دستور اجرایی شدنش را صادر کند. گفته می شود بر اساس طرح حذف چهار صفر از پول ملی، هر هزار تومان ایران یک دلار و دینار نیز واحد خرد پول ملی خواهد شد. اگرچه دولت مدعی است که با این “تدبیر”، پول ملی به ویژه در برابر ارزهای خارجی تقویت می شود اما برخی از کارشناسان با تردید به این ادعا می نگرند و برخی دیگر آن را از پیش شکست خورده می دانند و این طرح را نوعی “فریب‌کاری” دولت برای قوی نشان دادن پول ملی ارزیابی می کنند.موافقان نیز این اقدام را لازمه فعالیت اقتصادی در دوره ای می دانند که 200 تومانی نیز در دست مردم سکه شده است.
محمود بهمنی رییس کل بانک مرکزی، دیروز حذف چهار صفر از پول ملی کشور را قطعی دانست اگرچه پیش از وی وزیر اقتصاد و دارایی از حذف سه صفر خبر داده بود. بهمنی در دفاع از این طرح گفت: “برخی چنین تصور می‌کنند که حذف صفرهای پول سبب کاهش ارزش پول ملی می‌شود، در حالی که نه تنها دخالتی در این زمینه ندارد بلکه سبب کاهش تورم هم می گردد”.
بنا بر گزارش خبرگزاری های رسمی وی با بیان اینکه حذف 4 صفر فقط برای تسهیل در مبادلات مالی است، افزود: “تحقق اجرای این برنامه در یک دوره زمانی یک یا دوساله انجام می‌شود.
به گفته وی، با اجرایی شدن این برنامه، پول جدید به تدریج به جامعه تزریق می‌شود تا بعد از آشنایی مردم با آن، بطور کلی پول جدید جایگزین شود”.
به گفته وی “در این صورت یک ریال جدید (که برابر 10 هزار ریال کنونی است) از نظر ارزشی با یک دلار برابر می‌شود”.
بهمنی معتقد است: “با توجه به اینکه ریال واحد پول کشور است و تغییری نمی‌کند، با تحقق این برنامه، واحد پول خرد بعد از ریال همانند سال‌های گذشته دینار خواهد بود که در این صورت یک ریال برابر با 100 دینار خواهد شد”.
رسانه های دولتی می گویند که بر اساس طرح حذف صفرها، یک ریال (برابر با ۱۰ هزار ریال کنونی) از نظر ارزشی با یک دلار برابر می شود.
سه صفر یا چهار صفر؟
دی ماه سال ۸۸ محمود احمدی‌نژاد اعلام کرد که دولت قصد دارد به‌منظور واقعی کردن ارزش ریال، اقدام به حذف صفرها از واحد پول ملی کند.
پس از ان مسوولان اقتصادی در روزهای ابتدایی سال ۹۰ درباره اجرای این سیاست اقتصادی دولت، لب به سخن گشودند و از حذف صفرها خبر دادند اما یکی از دو مقام اقتصادی کشور از حذف ۳ صفر و دیگری از حذف ۴ صفر خبر داد.
شمس‌الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در همین ارتباط گفت: “دولت در سال‌جاری روی حذف سه صفر از پول ملی تمرکز می‌کند و همزمان میزان تسهیلات‌دهی بانک‌ها در سال‌جاری افزایش می‌یابد؛ البته دستیابی به ثبات و آرامش در قیمت‌ها، پیش‌شرط لازم برای تحقق این سیاست دولت است.”.
تنها چند روز پس از این اظهارنظر، محمود بهمنی، رییس‌کل بانک مرکزی، از حذف ۴ صفر از پول ملی خبر داد و اعلام کرد: “بررسی‌های بانک مرکزی نشان‌دهنده نتایج مثبت حذف ۴ صفر از پول ملی است و پیشنهاد اجرای این طرح در ۶ ماه آینده به هیات دولت ارائه می‌شود. با تصویب این طرح در هیات دولت و تایید شورای پول و اعتبار، بانک مرکزی برای جمع‌آوری اسکناس‌های موجود و انتشار اسکناس‌های جدید وارد عمل خواهد شد”.
انتقاد اصولگرایان
از میان رسانه های اصولگرایان، نخست خبرآن‌لاین، نزدیک به علی لاریجانی پرسید: “حال باید پرسید چرا صفرها این‌قدر بی‌ارزش شده‌اند که باید بروند؟ برخی صاحبنظران، مهم‌ترین عامل در بی‌ارزش شدن ارزش پول ملی که نقش صفرهای آن را بیش از هر چیز مشخص می‌کند، وضعیت بیمارگونه اقتصاد و به‌خصوص تورم می‌دانند”.
بنا بر این گزارش، نرخ تورم در ماه‌های گذشته با روند افزایشی روبه‌رو شد؛ آن هم در شرایطی که ۳ ماه و نیم از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها می‌گذرد. بنا بر گزارش رسمی دولت (که شبهات زیادی پیرامون آن مطرح شده است) نرخ تورم در ۱۲ ماهه منتهی به فروردین سال گذشته ۴/ ۱۰ درصد، در اردیبهشت ۹/۹ درصد، خرداد ۴/ ۹ درصد، تیر ۱/ ۹ درصد، مرداد ۸/۸ درصد، شهریور ۹/۹ درصد، مهر ۲/ ۹ درصد، شهریور ۹/ ۸ درصد، مهر ۲/ ۹ درصد، آبان ۷/ ۹ درصد، آذر ۱/ ۱۰ درصد، دی ۸/ ۱۰ و بهمن ۶/ ۱۱ درصد بود.
همچنین نرخ تورم براساس گزارش بانک مرکزی، در ماه پایانی سال گذشته هم ۴/ ۱۲ درصد بود. از سوی دیگر، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در اسفند ۸۹ نسبت به ماه قبل از آن، ۴/ ۳ درصد و در مقایسه با ماه مشابه سال ۸۸، ۹/ ۱۹ درصد رشد داشت. این در حالی است که منابع غیر رسمی نرخ تورم را بسیار بیشتر از این رقم می دانند.
بانک مرکزی در سال های اخیر به طور مرتب دلار به بازارهای ایران تزریق کرده است تا از افزایش نرخ آن جلوگیری کند.
هم اکنون نرخ دلار در ایران حدود ۱۱۲۰ تومان است. دولت محمود احمدی نژاد در سال های اخیر به دلیل تزریق درآمدهای بالای نفتی ایران به اقتصاد کشور برای اجرای طرح های زودبازده، واردات گسترده و پرداخت مستقیم یارانه ها هدف انتقادهای فراوانی قرار گرفته است.
اقدام های اقتصادی دولت های نهم و دهم به رشد تورم دامن زده است و بر اساس آخرین آمار بانک مرکزی هم اکنون نرخ تورم در ایران حدود ۱۲.۴ درصد است.
براساس آمارهای رسمی بانک مرکزی در دی سال ۸۹، میزان نقدینگی در کشور به رقمی معادل ۲۶۷ هزار میلیارد تومان رسیده که این میزان نقدینگی با چیزی حدود ۷۳ هزار میلیارد تومان اسکناس و سکه در اقتصاد ایران در جریان است.
به گزارش خبرآن‌لاین، مهدی تقوی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی می گوید: “اجرای این سیاست اقتصادی، تاثیری بر شاخص‌های اقتصادی نمی‌گذارد، اما با یک تورم روانی مواجه خواهیم شد که البته این تاثیر در دوره کوتاه‌مدت رخ می‌دهد”.
مهار تورم؛ شرط موفقیت
در این میان، برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که تعداد بالای صفرهای پول، کاهش ارزش پول ملی را در پی داشته است؛ به‌طوری که به‌راحتی سکه‌های ۱۰۰۰ ریالی و ۲۰۰۰ ریالی را در دستان مردم می‌بینیم. از سوی دیگر، در حال حاضر پول‌های درشت ایران معادل پول خرد بسیاری از کشورهای جهان است و یک پوند انگلیس حدود ۲ هزار تومان و یک دلار آمریکا معادل یک‌هزار تومان ایران خریداری می‌شود.
کارشناسان می پرسند: آیا با حذف صفرها، ارزش پول ملی تقویت و تورم مهار می‌شود؟ آیا اقتصاد ایران در ماه‌های آینده و همزمان با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها با تورم بالا مواجه خواهد شد که مسوولان در سال‌جاری به فکر حذف صفرهای پول افتاده‌اند؟
پرسش‌هایی که عباس هشی، عضو انجمن حسابداران خبره ایران در مقابل آن چنین پاسخ می‌دهد: “سیاست کنترل و تک‌رقمی کردن تورم بر چنین اقدام‌هایی که تنها برای زدودن آثار دوران تورم انجام می‌شود، در اولویت است و بدون تورم‌زدایی از اقتصاد، صفرها دوباره ظاهر می‌شوند و تورم را شاهد خواهیم بود، بنابراین ابتدا قبل از هر اقدامی، تورم را مهار کرد”.
هشی با وجود اینکه معتقد است حذف صفرهای پول به‌دلیل کاهش ارزش پول اجتناب‌ناپذیر خواهد بود و حتی باید ۶ صفر را حذف کرد تاکید می‌کند: “این اقدام را نباید در شرایط تورمی و با وجود اقتصاد زیرزمینی صورت گیرد و حتی قیمت‌ها باید کنترل شود. در واقع حذف صفرها از واحد پولی کشور تنها در شرایطی موفقیت‌آمیز است که دولت بتواند با تبعات آن مقابله کند. این در حالی است که ما هیچ کنترل مثبت و مناسبی برای کنترل قیمت‌ها نداشته‌ایم و قیمت کالاهای مایحتاج مردم حداقل ۵۰ درصد همچون تخم‌مرغ و لبنیات حداقل ۵۰ درصد افزایش یافته است.”
تاریخچه حذف صفر
بنا بر گزارش رادیو فردا حذف صفر از پول ملی کشورها به پایان جنگ جهانی دوم باز می گردد و آلمان نخستین کشوری بود که برای مقابله با تورم شدید ناشی از بحران جنگ، صفر را از مارک، واحد پولی خود حذف کرد.از سال ۱۹۶۰ تاکنون بیش از ۷۰ مورد سیاست حذف صفر از پول ملی کشورها گزارش شده است.
بر اساس یک تحقیق دانشگاهی در ایران، در طول مدت پس از جنگ جهانی دوم ۱۴ مورد حذف یک صفر، ۹ مورد حذف شش صفر، نوزده کشور فقط یکبار حذف صفر کرده اند و ده کشور دو بار این کار را کرده اند. آرژانتین چهار بار، یوگسلاوی سابق پنج بار و برزیل شش بار این کار را انجام داده است.
حذف صفر از واحد پول ملی ایران نخستین بار در سال ۱۳۷۲ از سوی طهماسب مظاهری مطرح شد ولی این طرح تا سال ۱۳۸۶ در حد یک ایده باقی ماند. در این سال با پیشنهاد غلامرضا مصباحی مقدم، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس بار دیگر ایده یاد شده مطرح و کمیسیون ویژه ای برای بررسی آن تشکیل شد.
بر اساس گزارش شماره ۲۰ شهریور ۱۳۸۶ روزنامه دنیای اقتصاد، ایران از سال ۱۳۵۳ تاکنون با تورم بالای ۱۰ درصد و حتی نزدیک به ۵۰ درصد مواجه بوده و در نتیجه این امر، ارزش پول ملی به شدت کاهش یافته است.
از بعد از انقلاب اسلامی ایران تاکنون ۲۰۰ برابر ارزش پول ملی کاسته شده که این امر برخی صاحبنظران را تشویق به تایید ضرورت تجدید نظر در وضعیت پول ملی کرده است.
