تشکیل موفقیت آمیز اجلاس شرم الشیخ که علاوه بر رهبران عرب، روسای دولت های اروپائی نیز در آن حضور داشتند، در حالی که اجلاس فلسطین و غزه در تهران که دولت امید داشت با استقبال روبرو شود، با همان میهمانان کم شمار همیشگی برگزار خواهد شد، شکست سیاست های سه سال گذشته دولت احمدی نژاد را در ارتباط با کشورهای عربی و همسایگان آشکار کرد.
روز گذشته همزمان با اجتماع نمایندگان علی رتبه هشتاد کشور جهان در شرم الشیخ که با حضور دبیرکل سازمان ملل برپا شد موج تحرک ها علیه جمهوری اسلامی تمامی رسانه های منطقه را در برگرفت و مهم ترین اتفاقاتی که بعد از آن رخ داد عبارت بود از: انتشار بیانیه تازه و تندی از سوی وزیران خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] درباره سه جزیره دهانه تنگه هرمز، دعوت شاهزاده فیصل وزیر خارجه سعودی از کشورهای عربی برای وحدت در برابر ایران و سرانجام واکنش تند دولت بحرین که با وجود عذرخواهی دولت احمدی نژاد همچنان به تبلیغات علیه تهران و پی گیری سخنان رییس اسبق مجلس (به عنوان نشانه ای از چشم داشتن جمهوری اسلامی به خاک آن کشور) ادامه می دهد.
از دیدگاه کارشناسان مسائل خارجی اهمیت همصدائی کشورهای اسلامی و همسایه ایران علیه سیاست های دولت احمدی نژاد، که در شرایطی اتفاق می افتد که جمهوری اسلامی امیدوار است که با دولت جدید آمریکا به گفتگو بنشیند، دست ایران را برای مذاکره احتمالی با ایالات متحده به شدت بسته نگاه می دارد و کارت برنده ای برای واشنگتن محسوب می شود که انزوای بین المللی تهران را به نفع خود می داند.
به گفته این کارشناسان سفر هاشمی رفسنجانی به عراق، تلاش های مجلس برای برگزاری گسترده اجلاس روسای مجالس اسلامی، و گفتگوهای پشت پرده ای که در سطوح دیگر جریان دارد، نشانه هائی از نگرانی حاکمیت در مورد وضعیت سیاست خارجی هستند.
هیلاری کلینتون در منطقه
همزمان با این تحولات حضور هیلاری کلینتون وزیر خارجه تازه آمریکا در منطقه و گفتگوهای وی با سران اسرائیل و کشورهای عربی که در همه آن ها تاکید بر مخالفت با قدرت گیری جمهوری اسلامی تکرار می شود، موقعیت را برای دولت پیچیده تر کرده است.
سردار رحیم صفوی مشاور عالی نظامی آیت الله خامنه ای در چنین زمانی در یک گفتگو تاکید کرد آمریکایی‌‌ها تلاش می‌کنند که جبهه‌ای مرکب از برخی کشورهای اروپایی و عربی مقابل ایران ایجاد کنند و حتی به روسیه هم نزدیک می‌‌شوند برای اینکه از حمایت سیاسی آنها نسبت به ایران به ویژه درموضوع انرژی هسته‌ای بکاهند و روسـیـه را از ایـران جـدا کنند.
فرمانده‌‌کل سابق‌سپاه پاسداران، ابقای “رابرت گیتس” در مقام وزارت دفـاع آمریکا را به معنای ادامه همان سـیـاسـتهـای پـیـشـیـن‌آمـریکا دانست و افزود: حمایت دولت جدید آمریکا از فجایع غزه و تقویت حضور نظامی آمریکا در افغانستان که به دستور اوباما 17 هزار نیروی نظامی جدید اعزام شد و بیش از سه بار بمباران و کشتار مردم مرز افغانستان و پـاکستان انجام داده است نشان از عدم تغییر سـیـاسـتهـای نظامی آمریکاست، ضمن آنکه تـغـیـیــــری هـــم در آرایـــش نــظـــامـــی آمـــریــکـــا در خلیج فارس و دریای عمان نمی‌بینم به همین علت معتقدم سیاست‌های نظامی آمریکا در منطقه تغییر عـمده‌ای نخواهد کرد.
دستیار و مشاور‌‌عالی فرمانده‌‌کل قوا، در ادامه گفت: من احتمال می‌دهم که آمریکا جریان‌های القاعده را علیه ایران فعال کند و بار دیگر اختلاف‌‌افکنی بین شیعه و سنی را سامان دهد. نکته دیگر آنکه، دولت جدید آمریکا ممکن است به فشارهای سیاسی، اقتصادی، تحریم‌ها و مشکلاتی برای دریای عمان و مسیرهای دریایی، در آینده روی آورد.
در چنین شرایطی، درست در زمانی که مصر برپائی اجلاس شرم الشیخ را با موافقت سران دولت های اروپائی و عرب به نشانه نفوذ و قدرت خود اعلام داشت، اجلاسی که در آن همه کشور ها و سازمان ملل و دولت محمود عباس حضور دارند و تنها حماس غایب است، در تهران هم تلاش برای برپائی کنفرانس “ فلسطین مظهر مقاومت، غزه قربانی جنایت” شروع شد. غیبت نماینده ای از ایران و حماس ضربه ای به اهمیت اجلاس شرم الشیخ نزد اما از قرائن چنین پیداست که تاکنون پانزده کشور در سطح رییس مجلس حاضر شده اند هیاتی برای اجلاس تهران بفرستند که احتمال می رود با دعوت وزیر خارجه سعودی از اعراب برای وحدت در برابر ایران، از این تعداد هم کاسته شود.
سومین کنفرانس حمایت از فلسطین با عنوان “فلسطین، مظهر مقاومت، غزه قربانی جنایت” چهارشنبه و پنجشنبه به ریاست رییس مجلس برگزار می شود و به گفته علی اکبر محتشمی پور از روسای مجالس کشورهای اسلامی و برخی روسای مجالس کشورهای غیراسلامی و همچنین شخصیت های مبارز فلسطینی و گروه های فلسطینی برای شرکت در اجلاس دعوت به عمل آمده است.
برخی مجامع بین المللی نظیر اتحادیه عرب، سازمان کنفرانس اسلامی، کشورهای غیرمتعهد و تعداد دیگری از مجامع بین المللی و نیز شخصیت های برجسته جهان اسلام، حقوقی و بین المللی و تعدادی از NGO ها، سازمان های غیردولتی حقوق بشر و مدافع فلسطین و نیز ادیان مختلف برای شرکت در اجلاس چهارم بین المللی حمایت از فلسطین دعوت به عمل آمده است. که پیداست در مقابل مدعوینی چون سارکوزی رییس جمهور فرانسه، برلوسکونی نخست وزیر ایتالیا، سران کشورهای عربی و دبیرکل سازمان ملل که در شرم الشیخ حاضر شدند توجه جهانیان را جلب نخواهد کرد.
دری نجف آبادی دادستان کل به همین جهت از رسانه ها خواست مسائل مربوط به کنفرانس تهران را مورد توجه قرار دهند. وی با انتقاد از برخی از کشورهای عربی به دلیل “حمایت از رژیم صهیونیستی در جنگ غزه” اضافه کرد: امروز شاهدیم در شرم الشیخ اجلاسی مبنی بر بازسازی غزه تشکیل شده که برگزارکنندگان این همایش همان کسانی هستند که دیروز با رژیم صهیونیستی در جنایات غزه نقش آفرینی می‌کردند و حتی امروز گذرگاه‌های خود را بر روی مردم غزه باز نکرده‌اند.
در دو روز گذشته صدا و سیمای جمهوری اسلامی در برنامه های متعددی با دعوت از کارشناسانی که معمولا در برنامه های این رسانه شرکت می کنند به تبلیغ این ایده دست زد که مصر و عربستان ابتکار عمل را در میانجی گری میان طرف های فلسطینی و اسرائیلی ذیل عنوان وفاق گروه های فلسطینی و بازسازی غزه در دست گرفته اند، و کشورهای نزدیک به اسرائیل با هدف تقویت جناح محمود عباس و تشکیلات خودگردان، تشکیل دولت وحدت ملی و اتخاذ سیاست های میانه روانه توسط فلسطینی ها به حمایت از ابتکارات مصر پرداخته اند.
خبر مربوط به اجلاس شرم الشیخ ددر رادیو و تلویزیون دولتی ایران به صورت گذرا و همراه با تفسیرهائی در جهت بی اعتبار کردن آن پخش شده است.
در همین زمان است که میرحسین موسوی آخرین نخست وزیر که برای مبارزات انتخاباتی آینده آماده می شود با گفتن جمله ای که پیش از این محمدخاتمی هم بر آن انگشت نهاده بود نشان داد که نقاط حساسیت مردم توسط اصلاح طلبان شناسائی شده است. وی در جمع دانشجویان دانشگاه تهران گفت قبل از توجه به غزه باید در فکر خودمان باشیم. گزارش ها حاکی است که به محض آن که این کلام پخش شد برای چند دقیقه دانشجویان برای نخست وزیر دوران جنگ دست زدند.
گزارش کنفرانس شرم الشیخ
کنفرانس بین المللی شرم الشیخ روز دوشنبه در حالی پایان گرفت که بیانیه پایانی توسط احمد ابوالغیط وزیر امور خارجه مصر قرائت شد، حاضران از اسرائیل خواستند هر چه سریعتر و بدون هیچ قید و شرطی تمام گذرگاه‌های نوار غزه را بازگشایی کند.
شرکت کنندگان در کنفرانس بین‌المللی شرم‌الشیخ همچنین بر ضرورت تشکیل کشور مستقل فلسطین که از حمایت دائمی جامعه بین‌المللی برخوردار باشد تاکید کردند.
70 کشور شرکت کننده در کنفرانس شرم‌الشیخ مبلغ چهار میلیارد و 481 میلیون دلار ارائه دادند که با توجه به تعهدات قبلی جامعه بین‌المللی مبلغ کلی کمک‌ها به حدود پنج میلیارد و 200 میلیون دلار می‌رسد.
سلام فیاض نخست وزیر دولت موقت فلسطین، در یک کنفرانس خبری در شرم‌الشیخ اظهار داشت، موضوع اصلی اشغالگری‌هاست که باید پایان یابد و تا زمانی که این اشغالگری پایان نیابد بحران‌های اقتصادی اراضی فلسطینی نیز پایان نخواهد یافت. صحبت از بازسازی بدون لغو محاصره و بازگشایی گذرگاه‌ها امکان پذیر نیست.
حسنی مبارک رئیس جمهوری مصر در مراسم افتتاحیه کنفرانس بین‌المللی بازسازی غره بر ضرورت تسریع در روند بازسازی غزه همگام با پیشبرد روند سیاسی تاکید کرد.
رییس جمهور مصر با تقدیر از حضور گسترده جامعه جهانی در کنفرانسی که برای حمایت از بازسازی غزه و کمک به رشد و شکوفایی اقتصاد فلسطین برگزار شده، گفت: بازسازی غزه با توجه به این موضوع که این منطقه بخش لاینفک اراضی فلسطینی است، امری ضروری است و تاثیر بسزایی در آینده وضعیت ملت فلسطین و تحقق طرح تشکیل کشور مستقل فلسطین دارد.
از سوی دیگر، نیکولا سارکوزی رییس جمهور فرانسه در سخنانی خود در کنفرانس بین‌المللی بازسازی نوار غزه در شرم‌الشیخ، بر ضرورت تحقق صلح در خاورمیانه طی سال 2009 تاکید کرد. سارکوزی با تقدیر از موضع‌گیری دولت مصر و رئیس جمهوری آن در قبال روند صلح، مشارکت در این کنفرانس را نشان دهنده تمایل جامعه جهانی نسبت به تحقق ثبات و امنیت در منطقه دانست.
سیلویو برلوسکنی نخست وزیر ایتالیا و رئیس دوره‌ای گروه هشت نیز در این کنفرانس با حمایت از اظهارات سارکوزی تاکید کرد، همانطور که گفته شد مشکل خاورمیانه مشکلی برای کل جامعه بین‌المللی است. عملیات بازسازی نوار غزه باید با تلاش فوری جهت تحقق و تثبیت آتش بس صورت گیرد. وی با اشاره به اینکه موضع‌گیری‌های غیر منتظره اسرائیل مانع از تحقق آتش بس شده، ابراز امیدواری کرد که با ادامه تلاش‌ها تحت نظارت مصر، این توافق¬نامه هر چه سریعتر به امضا برسد.
دبیرکل سازمان ملل متحد نیز در سخنانی در کنفرانس بین‌المللی بازسازی غزه در شرم‌الشیخ، بر ضرورت بازگشایی گذرگاه‌های غزه جهت ورود مواد لازم برای بازسازی این منطقه تاکید کرد. بان کی مون با تقدیر از حضور گسترده رهبران جهان و شخصیت‌های بین‌المللی اظهار داشت، ما با حضورمان در این کنفرانس با مردم فلسطین به ویژه ساکنان غزه اعلام همبستگی می‌کنیم.
وی با تقدیر از حسنی مبارک رئیس جمهوری مصر و نقش این کشور در تلاش‌های در حال جریان جهت تثبیت آتش بس در غزه و مصالحه ملی فلسطین اظهار داشت، ما تمام تلاش خود را برای بهبود اوضاع انسانی در نوار غزه به کار بسته‌ایم و همان طور که بارها گفته‌ام، غیر نظامیان فلسطینی بیشترین تاوان را طی جنگ اخیر پرداختند.
در اظهار نظری دیگر، عمرو موسی دبیرکل اتحادیه عرب دراین نشست تاکید کرد: حضور مقام‌های بیش از 70 کشور جهان در کنفرانس بازسازی نوار غزه بیانگر یک پیام مهم است؛ این که جهان همیشه در کنار ملت فلسطین است.
عمروموسی به نتایج بررسی‌های کمیته حقیقت یاب اتحادیه عرب به نوار غزه و آگاهی این کمیته از میزان خسارت‌ها و نابودی و نیز راهکارهای لازم برای احیای زندگی ساکنان این منطقه اشاره کرد و گفت: کشورهای عربی به تشکیلات خودگردان فلسطین از سال 2000 تا کنون 5 میلیارد دلار کمک کرده اند.
محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین هم در کنفرانس بین‌المللی شرم الشیخ اظهار داشت: حضور کشورهای جهان در این کنفرانس و میزبانی مصر برای حمایت از ساکنان نوار غزه و اقتصاد فلسطین بعد از حمله نظامی اسرائیل به نوار غزه، حامل پیام مهمی است که نشان می‌دهد جهان امروز به مساله فلسطین توجه زیادی دارد.
وزیر خارجه عربستان نیز در کنفرانس شرم الشیخ، بازسازی غزه را بدون تحقق امنیت و ثبات در این منطقه بی‌فایده دانست و هشدار داد: حمله وحشیانه اخیر اسرائیل به غزه نه تنها به ایجاد بحران انسانی در این منطقه منجر شد، بلکه زیان‌های اقتصادی هنگفتی نیز بر جای گذاشت. علاوه بر آن ملت فلسطین سالهاست که به دلیل سیاست‌های اسرائیل از جمله شهرک‌سازی‌ها، مصادره اراضی فلسطینی و اخیرا محاصره ظالمانه علیه غزه و بستن گذرگاه‌های آن متحمل رنج و مشقت شده است.
سعود الفیصل در بیانی تند تاکید کرد: کشورهای عربی موضع متحدی را در قبال روند صلح با اعلام طرح صلح پیشنهادی اعراب در نشست بیروت ارائه دادند، اما این طرح با گذشت مدتها از زمان ارائه آن از سوی اسرائیل بی‌پاسخ مانده است و هیچ گونه همکاری با این طرح نداشته است… اسرائیل باید بین گزینه جنگ و صلح یک گزینه را انتخاب کند و طرح صلح کشورهای عربی نمی‌تواند تا ابد در میز مذاکره باقی بماند.
اما مخاطب لحن تند سعودالفیصل، تنها اسراییل نبود. وزیر امور خارجه عربستان سعودی در بخش دیگری از سخنانش، از همتایان عرب خود خواست نگرش مشترکی نسبت به آنچه او آن را “چالش ایران” نامید، اتخاذ کنند. وی گفت حل مشکلات در میان اعراب به “موضع مشترکی در مورد خاستگاه ایران در امنیت خلیج و برنامه اتمی آن” بستگی دارد.
کارنامه شکست
شکست تازه در کارنامه سیاست خارجی دولت محمود احمدی نژاد در زمانی ثبت می شود که تلاش سه ساله وی برای برقراری روابط بین ایران و مصر بی نتیجه مانده بلکه روابط دو کشور به مراتب تیره تر از زمانی که دولت فعلی آغاز به کار کرد. این در حالی است که دو سال قبل احمدی نژاد با گفتن این که هر گاه مصر موافقت کند ظرف یک ساعت سفارت خانه های دو کشور باز خواهد شد نشان داد تا چه اندازه مشتاق این بازگشائی است و برخلاف عرف سیاسی فاش کرد که تصمیم گیرنده در این زمینه قاهره است.
این اظهار نظر که همزمان با سفر بی سابقه رییس جمهور به امارات و شرکت باورنکردنی وی در اجلاس کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] صورت گرفت انتقاد بی سابقه منقدان دولت و حتی جناح راست را برانگیخت که آن را بی تناسب با شعارهای عزت مداری می دانستند. این سفر که هیچ دستاوردی نداشت حتی لحن بیانیه ای که در پایان همان اجلاس صادر شد را نسبت به جزایر سه گانه تغییر نداد.
تلاش بی ثمر دیگر احمدی نژاد دو بار سفر بی حاصل وی به ریاض و رفتاری بود که بعدا به نقل از پادشاه سعودی در برنامه های تلویزیونی عربی به سخره گرفته شد و کاریکاتورهائی که رییس دولت ایران را دوان در پی پادشاه سعودی نشان می داد واکنش افکارعمومی عرب نسبت به این دیدارها بود.
سخنان روز قبل وزیر خارجه سعودی و دعوت وی از اعراب برای وحدت در برابر زیاده خواهی های ایران و همصدائی کامل کشورهای عربی با وزیر خارجه جدید آمریکا نشان می دهد سیاست دولت احمدی نژاد در جلب مصر و سعودی و امارات کاملا شکست خورده و این در حالی است که به جز عراق هیچ یک از کشورهای همسایه هم در شرایط بهتری با ایران به سر نمی برند.
به نوشته یک استاد دانشگاه شیرینی روابط ایران و عراق هم تا زمانی است که ایران اعلام می دارد که از غرامت جنگ گذشته و حتی آن چه در دو سال گذشته در آن جا خرج کرده را هم طلب نمی کند، وگرنه به محض آن که کمترین سخنی از این مطالبات شود، آن وقت صداهای اصلی از بغداد بلند خواهد شد.
بر این مجموعه باید افزود نزدیک شدن سوریه به دولت جدید آمریکا و قرار گرفتن دمشق در راس برنامه های اصلاحات سیاست خاورمیانه اوباما. لغو سفر نوروزی رییس جمهوری ابران برای شرکت در اجلاس سران کشورهای فارسی زبان هم گفته می شود به علت مخالفت دولت روسیه صورت گرفته است.