به گفته یکی از مقامات امنیتی آمریکایی که در برنامه هسته ای تهران تخصص دارد، بنیان های برنامه هسته ای ایران را باید در همکاری های گسترده چین و روسیه در این برنامه از دهه 1990 جستجو کرد.
سوزان ووس، یکی از مهندسین هسته ای لابراتوار ملی لوس آلموس که با سازمان های اطلاعاتی آمریکا همکاری دارد گفت: “روسیه و چین در دهه 1990 پایه برنامه هسته ای امروز ایران را بنا نهادند.”
بسیاری از تحلیلگران امروز در جستجوی این هستند که ایران چگونه فن آوری سانتریفوژ های نطنز را که در سال 2002 به آژانس بین المللی انرژی هسته ای معرفی کرد، به دست آورده است.
طراحی این نوع سانتریفوژ، که به نوع پ-1 معروف است از طریق شبکه قاچاق دانشمند پاکستانی، حیدرخان به ایران وارد شد.
ولی بسیاری از بخشهای برنامه هسته ای ایران مانند طراحی تجهیزات تولید هگزافلوراید اورانیوم و راکتورآب سنگین اراک برای تولید پلوتونیوم، مربوط به همکاری چین و روسیه در دهه 1990 است.
خانم ووس می گوید همکاری چین با ایران در سال 1987 شروع و ده سال بعد متوقف شد.
چین توانایی استخراج اورانیوم از معادن و همچنین طراحی کارخانه هگزافلوراید اورانیوم را در اختیارایران گذشته است.
در مورد روسیه باید گفت بسیاری از مهندسین هسته ای ایران در لابراتوار های هسته ای روسیه و در دهه 1990 تربیت شده اند.
اولین نشانه ها از همکاری روسیه با ایران در سال 2009 توسط موسسه علوم و امنیت بین المللی فاش شد که بر اساس آن مطرح شد چگونه تاسیسات اراک دارای عناصر ساختاری هستند که از روی نمونه میله های سوختی ساخت اتحاد شوروی نسخه برداری شده بود و در راکتور آب سنگین و برای تولید پلوتونیوم بکار رفته بود.
تمام گزارشات این موسسه حاکی از آن بود که “کلیه شواهد دال بر آن است ک تاسیسات اراک با کمک روس ها ساخته شده است.”
خانم ووس گفت روس ها کمک به ایران در این زمینه را رد کردند و این امر باعث شد او به این نتیجه گیری برسد که این کمک ها به صورت محرمانه و پنهانی انجام شده است.
دیوید آلبرایت، بازرس سابق سلاح های هسته ای، گفت همکاری روسیه به مراتب فراتر از راکتور آب سنگین اراک است. وی گفت: “ما حداقل از حضور یک متخصص سلاح هسته ای روس خبر داریم که به ایجاد یک ابزار شلیک مواد منفجره در سلاح های هسته ای به ایران کمک کرده است.”
خانم ووس می گوید ایران زمانی به سوی چین و روسیه چرخید که آمریکا و فرانسه پس از انقلاب اسلامی همکاری هسته ای خود را با ایران قطع کردند.
وی گفت: “ولی همکاری آمریکا در زمینه مسائل هسته ای با ایران قبل از انقلاب اسلامی کم نبوده است.”
وی افزود: “هرچند ما مایل هستیم بگوئیم بیگناهیم ولی آنقدر ها هم بیگناه نیستیم. بسیاری از مهندسین هسته ای ایران در دوران پیش از انقلاب در آمریکا تحصیل کرده بودند.”
وی گفت: “ولی بعدا تعلیمات هسته ای در چین و روسیه انجام شد. در انتهای دوره ریاست جمهوری کلینتون بسیاری از کمک های روسیه و چین به ایران متوقف شده بود.ولی برخی از این کمک ها تا به امروز ادامه یافته است و خود را در ساخت نیروگاه آب سنگین بوشهر نشان می دهد.”
منبع: واشنگتن تایمز - 5 ژوئیه 2011
